Η πρόσφατη συμφωνία για οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας αποτελεί ένα σημαντικό πρώτο βήμα στην προώθηση του εθνικού θέματος ανακήρυξης και οριοθετήσεων ΑΟΖ με όλες τις γειτονικές χώρες. Μετά από πολλών ετών διαπραγματεύσεις, οι δύο χώρες συμφώνησαν για οικονομικές ζώνες με βάση την οριοθέτηση της συμφωνίας για υφαλοκρηπίδα του 1977, με επιπλέον στοιχεία για τα γνωστά θέματα αλιείας του γιγαντιαίου ιταλικού αλιευτικού στόλου.
Ασφαλώς, όταν κατατεθεί η συμφωνία για κύρωση στη Βουλή, θα υπάρξουν συζητήσεις για αρκετά θέματα όπως η επήρεια των νησιών, η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια, τα αλιευτικά δικαιώματα, κ.ά., θέματα που όμως δεν αναιρούν τη μεγάλη ουσιαστική και συμβολική σπουδαιότητα της συμφωνίας.
Θυμίζω ότι για πρώτη φορά στην ελληνική έννομη τάξη, διατυπώθηκαν οι αρχές οριοθέτησης της ελληνικής ΑΟΖ, με το άρθρο 156 του Ν.4001/2011. Πρόκειται για το άρθρο στο οποίο έκτοτε αναφέρεται διαρκώς το ελληνικό ΥΠΕΞ όταν καταθέτει στον Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Ρηματική Διακοίνωση (Verbal Note) για τις τουρκικές παραβιάσεις των εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, κατά παράβαση των αρχών του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας (UNCLOS). Στο άρθρο 156 ενσωματώνονται οι δύο βασικές αρχές της UNCLOS, η εφαρμογή της μέσης γραμμής ίσων αποστάσεων και η αναγνώριση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ όλων των νησιών, ανεξαρτήτως μεγέθους, κατά το ανάλογο των χερσαίων περιοχών.
Η ελληνοϊταλική συμφωνία ουσιαστικά επικυρώνει τη χάραξη της ΑΟΖ που δημοσιεύσαμε το φθινόπωρο του 2014 στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ (2014/C 400/03), με τις συντεταγμένες σε Ιόνιο και νότια Κρήτη, των 20 θαλάσσιων οικοπέδων του διεθνούς γύρου παραχωρήσεων για έρευνες υδρογονανθράκων. Σήμερα, τα 8 από τα 20 αυτά οικόπεδα έχουν ανατεθεί σε διεθνείς εταιρείες ερευνών. Δυστυχώς, παρά τις διαρκείς δημόσιες προτροπές μου από το καλοκαίρι του 2015, ακόμη δεν εχουν ανατεθεί σε διεθνή εταιρεία τα οικόπεδα 15 και 20, νότια και ανατολικά της Κρήτης, τα οποία πλέον παράνομα διεκδικεί η Τουρκία, επικαλούμενη το νομικά και γεωγραφικά παράλογο και παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο, δημοσιεύοντας μάλιστα πρόσφατα σχετικό προκλητικό χάρτη.
Η ελληνοϊταλική συμφωνία είναι πολλαπλά χρήσιμη για τη χώρα. Παρά τις γνωστές ατέλειες της συμφωνίας του 1977, συνιστά πλέον (μετά την ανάλογη συμφωνία με την Αλβανία), το πρώτο διεθνές νόμιμο κείμενο οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών που υπογράφει η χώρα και μάλιστα με ένα άλλο κράτος-μέλος της ΕΕ (αυτό έχει τη δική του ευρωπαϊκή σημασία), κείμενο το οποίο θα κυρωθεί από τα δύο εθνικά κοινοβούλια. Διαμορφώνεται έτσι ένα νέο πλαίσιο συνεργασίας με την Ιταλία, με την οποία θυμίζω ότι ήδη ενεργειακά μάς συνδέουν πολλαπλές ενεργειακές επενδύσεις (ΑΠΕ, φυσικό αέριο, κ.ά.), το ηλεκτρικό καλώδιο και ασφαλώς ο γεωπολιτικά σπουδαίος αγωγός φυσικού αερίου ΤΑΡ, που συμφωνήσαμε το 2013-14.
Επιπλέον, ένα από τα σημαντικότερα οφέλη θα είναι, ελπίζω, η άρση των όποιων επιφυλάξεων της Ιταλίας στην υπογραφή της συμφωνίας για τον αγωγό EASTMED, τον οποίο θυμίζω είχε υποστηρίξει και η Ιταλία από το 2013, όταν τον εντάξαμε στα χρηματοδοτούμενα ευρωπαϊκά ενεργειακά προγράμματα PCIs.
Το επόμενο βήμα θα είναι η υπογραφή αντίστοιχης συμφωνίας ΑΟΖ με την Αίγυπτο. Γνωρίζω από πρώτο χέρι το πολλαπλά δυσκολότερο θέμα της οριοθέτησης, με τις γνωστές σκληρές θέσεις του «βαθέος κράτους» των αιγυπτιακών υπουργείων Εξωτερικών και Πετρελαίου. Ομως, μια τέτοια συμφωνία θα ακυρώσει ουσιαστικά το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο, διαμορφώνοντας ένα νέο διεθνές νομικό καθεστώς.
Το πρώτο θετικό βήμα έγινε και ελπίζω να συνοδευτεί από άλλα.
Ο κ. Γιάννης Μανιάτης είναι καθηγητής, πρώην υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας
και Κλιματικής Αλλαγής.
