Λίγες μέρες πριν την αποχώρηση των Γερμανών, 12 Οκτωβρίου 1944 από την Αθήνα, ο Γ. Σεφέρης με τους στίχους του στοχάζεται και ανιχνεύει το αύριο:
«Λίγες οι νύχτες με φεγγάρι που μ’ αρέσαν.
Τ’ αλφαβητάρι των άστρων που συλλαβίζεις
όπως το φέρει ο κόπος της τελειωμένης μέρας
και βγάζεις άλλα νοήματα κι άλλες ελπίδες, που καθαρά μπορείς να το διαβάσεις. «Τώρα που κάθομαι άνεργος και λογαριάζω λίγα φεγγάρια απόμειναν στη μνήμη».
Βιώνοντας τα εγκλήματα του β’ παγκοσμίου πολέμου με τους στίχους του ιχνηλατεί ανήσυχος το μέλλον. Στην Ελλάδα ακολούθησε ο εμφύλιος με καταστρεπτικές συνέπειες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές. Ο πλανήτης μοιράστηκε στα δύο, ο ψυχρός πόλεμος ΗΠΑ – ΕΣΣΔ έφθασε μέχρι το 1989 με τη συμβολική πτώση του τείχους στο Βερολίνο.
Η πανδημία του covid -19 φαίνεται να μοιάζει με την κήρυξη του γ΄ πολέμου που ακόμη δεν έχει τελειώσει, αλλά οι συνέπειές του θα είναι εξίσου σημαντικές για την ανθρωπότητα. Ένας απειροελάχιστα μικρός αόρατος ιός προκάλεσε πολλαπλασιαστικά μεγάλο θόρυβο και εκρήξεις στην κοινωνία, την οικονομία και την ψυχική και διανοητική υγεία του ανθρώπινου είδους. Οι ειδικοί μάλιστα λένε ότι ο ιός ήρθε για να μείνει, να μας ακολουθεί. Η καραντίνα των έξι μηνών ερήμωσε τις πόλεις. Οι σχέσεις ανάμεσα σε έθνη και κράτη αλλάζουν. ΗΠΑ και Κίνα προετοιμάζουν τον νέο «ψυχρό πόλεμο».
Δραματικές οι συνέπειες: θάνατοι πάνω από 400.000, προσβληθέντες πάνω από 5 εκ. και ίσως βρισκόμαστε στην αρχή, αφού αναμένουμε και δεύτερο γύρο. Οι οικονομίες στο ρελαντί και η ανεργία σε πρωτοφανή ύψη του 1.6 δισ., όπως μας ενημερώνει η Δ.Ο.Ε.
Μετά από 75 χρόνια που πέρασαν από τον πόλεμο, η ανθρωπότητα δοκιμάζεται πολύπλευρα από τις συνέπειες των ιών που επισκέπτονται όλες τις χώρες του κόσμου.
Βρισκόμαστε θα έλεγε ο ποιητής, στο «τελευταίο σταθμό» μιας εποχής. Προετοιμαζόμαστε για έναν καινούριο κόσμο. Οι σκαπανείς του μέλλοντος, επιστήμονες, ειδικοί, φιλόσοφοι και ποιητές πολιτικοί και κοινωνικο-πνευματικοί φορείς χαράζουν τα σημάδια της νέας εποχής.
Ο ιός ήδη έχει συνέπειες στο φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης (οικονομία, εμπόριο, κυκλοφορία των πολιτών κ.α.) στους διεθνείς οργανισμούς και τις συνθήκες για την ειρήνη, την ασφάλεια, την προστασία της εργασίας, τη συνεργασία των λαών και την υγεία. Η πείνα και η μετανάστευση από τις φτωχές χώρες του πλανήτη και οι περιφερειακές πολεμικές συγκρούσεις, θα συμπληρώσουν τον χάρτη της νέας εποχής.
Στο πέρασμα του 20ου αιώνα ο τεχνολογικός μας πολιτισμός έφθασε στα άστρα και ανιχνεύει τον κόσμο της τεχνικής νοημοσύνης. Αποκωδικοποίησε το DNA των ζωντανών οργανισμών και η επιστημονική κοινότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν αόρατο εχθρό. Η τεχνολογία έκανε τον κόσμο μας μια γειτονιά και έφερε τους ανθρώπους πιο κοντά απ’ άκρου εις άκρον της γης.
Τις κατακτήσεις του 20ου αιώνα πρέπει να διαφυλάξουμε και να ανοίξουμε αισιόδοξα το παράθυρο για το μέλλον. Έχουμε πράγματα πολλά να κάνουμε έξω πριν μείνουμε άνεργοι και συλλαβίζουμε σε νύχτες χωρίς φεγγάρι ψιθυρίζοντας:
«Τώρα σαν κάθομαι άνεργος και λογαριάζω λίγα φεγγάρια απόμειναν στη μνήμη». 1.6 δισ. κόσμος άνεργος, το ήμισυ της παγκόσμιας εργατικής δύναμης είναι ασύλληπτος αριθμός. Ο κόσμος αντί να γίνεται ανθρωπινότερος θα γίνεται πολύ χειρότερος. Τα προβλήματα η ανεργία, η φτώχια, η πείνα, η μετανάστευση θα δημιουργήσουν εκρηκτικά κοινωνικά προβλήματα.
Το «είναι» η ύπαρξη και το «έχειν» η επιβίωση, των πολιτών θα είναι τα μεγάλα προβλήματα και διλήμματα της πολιτικής εξουσίας. Να φροντίσει τους πολλούς ή να εξυπηρετήσει τις παγκόσμιες και εθνικές ελίτ. Να συντηρήσει το σύστημα ή να ανοίξει παράθυρο στο αύριο. Κεντρικά ζητήματα για την εξουσία και τους πολίτες. Να αναγνωρίσουμε όμως και την πραγματικότητα. Η παγκόσμια ελίτ του χρήματος, μια χούφτα άνθρωποι έχουν σωρεύσει αμύθητο πλούτο και ισχύ και ασφαλώς από την κρίση προσδοκούν όχι μόνο να μην χάσουν τα κέρδη τους αλλά να γίνουν πλουσιότεροι. Και δυστυχώς έχουν τα μέσα και την ισχύ.
Αγοράζουν πολιτικό χώρο, στην εκάστοτε εξουσία, ελέγχουν με τα ΜΜΕ τη κοινή γνώμη και εποπτεύουν ή υπαγορεύουν την ημερήσια διάταξη των κυβερνήσεων. Από τον Μπερλουσκόνι, τον Πούτιν, τον Ερντογάν και τον Τραμπ η εξουσία είναι παντρεμένη με τους ισχυρούς του χρήματος και του θεάματος.
Στον β΄ παγκόσμιο πόλεμο, γκρεμίσαμε τις ολοκληρωτικές και αυταρχικές εξουσίες. Ο 21ος αιώνας μας κληροδότησε νέες αυταρχικές εξουσίες που προσβάλουν βάναυσα τις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες, με σχολές διακυβέρνησης, όπως ο «τραμπισμός», ο «ερντογανισμός», ο «πουτινισμός» και μαζί τους ο κ. Ξι, ως ιδιαίτερη μορφή αυταρχικής εξουσίας. Αυτές τις εξουσίες του χρήματος και του θεάματος έχουν πρωταρχικά να αντιμετωπίσουν οι δημοκρατικές πολιτικές εξουσίες και να προστατέψουν την εργασία και τους λαούς από την ανεργία, την πείνα και τη φτώχια.
Το οικονομικό και κοινωνικό πεδίο, μοιάζει με βομβαρδισμένο και ναρκοθετημένο χώρο. Κατά συνέπεια η ανασφάλεια και η αβεβαιότητα για το «είναι» και το «έχειν» των πολιτών μετά και την καραντίνα διευρύνεται. Στον διεθνή, ευρωπαϊκό και εθνικό χώρο δεν φαίνεται να αλλάζουν οι παλιές συνήθειες διακυβέρνησης.
Ο Τραμπ κατηγορεί την Κίνα ότι εφεύρε τον ιό και συνωμοτεί με την Π.Ο.Υ Αποχωρεί από τη συνθήκη για «ελεύθερους ουρανούς» και ξαναφέρνει στο προσκήνιο τους πολέμους των «άστρων». Φουντώνει η προπαγάνδα για νέο «ψυχρό πόλεμο» με την Κίνα, αυτή τη φορά στο πεδίο της οικονομίας και του εμπορίου. Αντίστοιχα και η Κίνα επιδιώκει να αποτελέσει το δεύτερο πόλο. Τα άλλα μεγάλα κράτη και οι περιφερειακές ενώσεις διερευνούν τη θέση και το ρόλο τους στη νέα εποχή.
Στη δικιά μας γειτονιά της Ε.Ε., οι ευρωπαϊκοί θεσμοί εξουσίας με βήματα πραγματικά χελώνας, τόσο για την αντιμετώπιση της πανδημίας, όσο και για την επιστροφή στον νέο κόσμο τα πράγματα δεν οδεύουν καλύτερα. Τα μπρος – πίσω δεν έχουν σταματημό. Η αλληλεγγύη δίνεται με το σταγονόμετρο και οι γέφυρες βορρά – νότου δεν λένε να στεριώσουν για να αποκτήσουν τα κράτη – μέλη της Ε.Ε. και οι ευρωπαίοι πολίτες ευρωπαϊκή συνείδηση. Μακρόν και Μέρκελ βρήκαν έναν δρόμο για την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη (σε επιχειρήσεις και εργαζομένους) το ταμείο των 500 δισ. έγινε 750 δισ. και ακολουθούν οι χρηματοδοτήσεις των άλλον ευρωπαϊκών θεσμών. Η διαχείριση αυτών των χρημάτων αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο για την οικονομία της Ε.Ε., αλλά και για το Κοινωνικό Κράτος Δικαίου. Οι κόντρες βορρά – νότου πρέπει να διευθετηθούν για να σταθεί όρθια η Ε.Ε. Η πραγματικότητα ως έχει για τα μέτρα προστασίας της εργασία δεν είναι αρκετά. Αποτελούν παυσίπονα για την κρίση και όχι θεραπευτικά μέτρα που θα εμπνέουν ασφάλεια, βεβαιότητα και ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. Καλοί οι συμβολισμοί «όλοι μαζί μένουμε σπίτι», αλλά η επιστροφή στο νέο κόσμο σημαίνει ο καθένας μόνος στο δικό του δρόμο. Χθες ο φόβος και η ενημέρωση του πολίτη από την επιστημονική κοινότητα στη διάρκεια της πανδημίας πειθάρχησαν τους πολίτες στα μέτρα και τις οδηγίες της εξουσίας. Ταξιδεύοντας όμως από τον «τελευταίο σταθμό» προς το νέο κόσμο, χωρίς να είμαι απαισιόδοξος, αλλά ανήσυχος, φαίνεται λίγα πράγματα έχουν αλλάξει. Οι αυταρχικές εξουσίες θα επιβιώσουν είτε με την παλιά τους μορφή, είτε με «νέους σωτήρες», οι οποίοι θα επικαλούνται διαρκώς ότι μας έσωσαν από την πανδημία.
Η αλήθεια είναι ότι ο κόσμος δεν έχει ανάγκη από «εθνοσωτήρες», έχει ανάγκη από ηγέτες που δίνουν λύσεις στις ανάγκες του. Το «είναι» και το «έχειν» των πολιτών θα είναι το πραγματικό πρόβλημα βαδίζοντας στο αύριο. Η βεβαιότητα και η ασφάλειά του θα αποτελούν το πραγματικό και βασικό πρόβλημα με τις εξουσίες.
Στον δικό μας «τελευταίο σταθμό», οι ανησυχίες των πολιτών για τα μέτρα της εξουσίας σχετικά με την προστασία της εργασίας και των επιχειρήσεων καταγράφονται στις πρώτες δημοσκοπήσεις με υψηλά ποσοστά αβεβαιότητας και ανασφάλειας περίπου στο 60%. Η κυβέρνηση με «προίκα» ότι όλα πήγαν καλά με την αντιμετώπιση της επιδημίας προσπαθεί να πείσει τους πολίτες, ότι καλά θα πάνε τα πράγματα και για την προστασία της εργασίας, αλλά και των επιχειρήσεων. Η υπερβολική επίκληση αυτής της «προίκας» τόσο από τον κ. Πρωθυπουργό , όσο και από τα κυβερνητικά στελέχη μπορεί να φέρνει ευφορία στους κυβερνόντες, αλλά μπορεί να γυρίσει και μπούμερανγκ. Η αλαζονεία ποτέ δεν ωφέλησε. Τα σοβαρά προβλήματα είναι μπροστά. Να μην ξεχνάμε ότι οι πολιτικοί συμβολισμοί που εξάπτουν το πνεύμα, την ελπίδα των ψηφοφόρων, όταν δεν έχουν αντίκρισμα στα πραγματικά προβλήματα εξαφανίζονται γρήγορα. Το «είναι» και το «έχειν» των πολιτών, τα δικαιώματα και οι ελευθερίες τους θα δοκιμάζουν πάντα τις πολιτικές εξουσίες. Κυβέρνηση και αντιπολίτευση, όπως και ο ποιητής ιχνηλατούν το αύριο.
Η κυβέρνηση στον απόηχο της υγειονομικής κρίσης, κουβαλάει την «προίκα» που πιστώθηκε με την αντιμετώπισή της. Δίνει όμως εξετάσεις για το βηματισμό στη νέα εποχή στο ναρκοθετημένο χώρο της εργασίας και τη στήριξη των επιχειρήσεων. Ευρωπαϊκοί και εθνικοί πόροι βρίσκονται στο επίκεντρο για να στηρίζουν αυτή την πορεία.
Ο ΣΥΡΙΖΑ σε πορεία ανασυγκρότησης προσπαθεί να αναδείξει έναν «αριστερό» κοινωνικό και οικονομικό πρότυπο, που αρκείται όμως στα πλαίσια της διαχείρισης της υπάρχουσας κατάστασης.
Το ΚΙΝΑΛ (ΠΑΣΟΚ) επιμένει «ούτε αριστερά, ούτε δεξιά», αλλά και με την απειλή να καταγραφεί πλέον στη συνείδηση των πολιτών ως μια μικρή παράταξη του άλλοτε ένδοξου ΠΑΣΟΚ.
Οι εξελίξεις βέβαια και τα γεγονότα στο άμεσο και μεσοπρόθεσμο αύριο, θα αναδείξουν σίγουρα νέες κοινωνικο-πολιτικές δυναμικές που θα θελήσουν να δώσουν απαντήσεις στο «είναι» και το «έχειν» των πολιτών.
Οφείλουμε να έχουμε γι’ αυτό ανοιχτό το παράθυρο στο μέλλον, όπως στοχάζεται ο Οδυσσέας Ελύτης, διότι όπως σημειώνει: Δεν αντέχω τα παράθυρα χωρίς θέα: «Είμαι ένας απλός, καθημερινός, αισιόδοξος άνθρωπος. Αλλά, δεν αντέχω τα παράθυρα χωρίς θέα. Τα παράθυρα βρίσκονται εκεί για να ταξιδεύουν τη ματιά. Για ν’ αποκαλύπτουν ορίζοντες. Για να υπόσχονται το «παραπέρα». Για να λούζουν στο αληθινό φως τ’ άδεια δωμάτια. Για να φτιάχνουν σκιές με χρώμα πάνω στους λευκούς τοίχους…».
