«Η τέχνη είναι αντιεξουσιαστική». Μια φράση που έχει γραφτεί και ακουστεί πολλές φορές και εσχάτως περισσότερες. Η τέχνη είναι από τη φύση της ενάντια σε κάθε εξουσία. Ετσι είναι. Ομως ποιου είδους εξουσία; Απέναντι σε κυβερνητικές πολιτικές, υπουργούς, συγκεκριμένα κόμματα; Οποιος το ερμηνεύει έτσι, νομίζω πως αν βρίσκεται από την πλευρά της πολιτικής εξουσίας αυτοκολακεύεται θεωρώντας πως οι μεγάλοι καλλιτέχνες ασχολούνται προσωπικά μαζί του και με τις επιλογές του, ενώ αν βρίσκεται από την πλευρά του καλλιτέχνη μάλλον έχει χάσει τον στόχο.
Η τέχνη είναι βαθιά και αδιαπραγμάτευτα αντιεξουσιαστική απέναντι στην εξουσία της πραγματικότητας όταν παρουσιάζεται ως μονόδρομος. Τη σέβεται, της αναγνωρίζει πως έχει το μισό δίκιο, αλλά υπάρχει και το άλλο μισό που είναι το όνειρο πως μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι. Είναι ο άλλος τρόπος που δημιουργεί μια υπαρκτή – παράλληλη – αλήθεια.
Είναι απέναντι στην εξουσία του θανάτου, τον κοντράρει στα ίσα – έστω και πρόσκαιρα-, τον αμφισβητεί. Μόνο εκεί μπόρεσε να τον αμφισβητήσει σε καθημερινή βάση ο άνθρωπος και όχι στην πίστη μιας μέλλουσας μετά θάνατον ζωής. Ακόμη κι ένα εσχατολογικό, ακραία απαισιόδοξο, πεισιθάνατο σπουδαίο έργο, από τη στιγμή που ο δημιουργός του το εκδίδει, είναι νίκη της ζωής. Κανένας που πιστεύει πραγματικά πως ο κόσμος θα τελειώσει αύριο το πρωί δεν κάθεται το προηγούμενο βράδυ να γράψει και να εκδώσει κάτι.
Απέναντι στην εξουσία των συμμετριών. Ξεβολεύει τη ζωή μας από την επίπλαστη ασφάλεια των γραμμικών εξισώσεων, της γραμμικής εξέλιξης και έβαλε τα ακαθόριστα τυχαία σημεία στο τρισδιάστατο πεδίο.
Στην εξουσία του μέτρου. Η τέχνη είναι ο βιότοπος της υπερβολής – στον έρωτα για παράδειγμα – και συντηρεί σχήματα, λόγια και αισθήματα που έχουν εξαφανιστεί από την πρόσωπο με πρόσωπο επαφή μας αλλά ευτυχώς συντηρούνται και κερδίζουν ζωή μέσα από ένα τραγούδι ή μια ταινία.
Είναι απέναντι στην εξουσία του ατομισμού. Εδώ υπάρχει ένα παράδοξο. Ενώ είναι βαθιά προσωπική και ατομική η διαδικασία της δημιουργίας της – πολλές φορές σε βαθμό ανυποχώρητης έπαρσης από πλευράς του δημιουργού -, δεν υπάρχει, αν δεν δημιουργήσει συλλογικότητες. Τη συλλογικότητα εκείνων – λίγων ή πάρα πολλών – που θα συγκινηθούν, θα κινητοποιηθούν από το αποτέλεσμα, από την επαφή τους μαζί της. Δεν υπάρχει μεγάλη τέχνη κρυμμένη στα συρτάρια. Το ομορφότερο τραγούδι του κόσμου δεν αξίζει απολύτως τίποτα αν δεν το ακούσει ποτέ έστω ένας άνθρωπος.
Σε μια ζωή δίχως κανένα νόημα – τι νόημα μπορεί να υπάρχει στο ότι γεννιόμαστε, ζούμε όσο ζει μια αστραπή και μετά χανόμαστε για πάντα – η τέχνη δίνει ένα κομμάτι του περιεχομένου. Αν δεν υπάρχει νόημα, ας υπάρχει τουλάχιστον περιεχόμενο.
Η τέχνη είναι το πιο ισχυρό αντίσωμά μας, στη μισανθρωπία, στον ρατσισμό, στη μισαλλοδοξία. Στην εξουσία του κακού μας εαυτού. Είναι η προοπτική της καλύτερης δυνατής εκδοχής μας. Σου κάνει λίγο πιο οικείο το αδιανόητο και το παράλογο και λιγάκι πιο εφικτό το ιδανικό. Είναι όλα τα φωνήεντα της ελευθερίας. Του φόβου κάθε εξουσίας.
Είναι, μαζί με τη φαντασία, το δεύτερο φτερό που έχει ανάγκη για να πετάξει ο άνθρωπος. Το άλλο είναι η πραγματικότητα.
