Νέα δεδομένα στην αγορά εργασίας δημιούργησε η πανδημία του κορωνοϊού, καθώς μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα ενεργοποίησε και έφερε στο προσκήνιο μορφές εργασίας που αν και υπήρχαν θεσμοθετημένες μέχρι σήμερα δεν αποτελούσαν προτεραιότητα για επιχειρήσεις και εργαζομένους. Ετσι η δουλειά από το σπίτι μέσω τηλεργασίας αποτελεί πλέον ένα σημαντικό κεφάλαιο για τη συνέχιση των οικονομικών δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων και της οικονομίας σε καιρό πανδημίας και ήδη εκατοντάδες επιχειρήσεις αλλά και ο δημόσιος τομέας αξιοποιούν στο έπακρο αυτή τη δυνατότητα που μέχρι πρόσφατα ήταν ξεχασμένη και μάλλον όχι και τόσο επιθυμητή.
Σύμφωνα με μελέτη του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) με θέμα «Δυνατότητα εργασίας από το σπίτι στην Ελλάδα», το 32,8% των εργαζομένων στην Ελλάδα θα μπορούσε να εργαστεί από το σπίτι, με το ποσοστό αυτό σε απόλυτο μέγεθος να ισοδυναμεί με 1,263 εκατομμύρια εργαζομένους.
Προετοιμασμένες οι μεγάλες επιχειρήσεις
Η πραγματικότητα είναι ότι το ξέσπασμα της πανδημίας βρήκε σε μεγάλο ποσοστό έτοιμες τις μεγάλες επιχειρήσεις και οργανισμούς να εφαρμόσουν την τηλεργασία, σε αντίθεση με τις μικρές και μικρομεσαίες. Οι επενδύσεις στην ψηφιοποίηση που δεν έγινε τα προηγούμενα χρόνια από μεγάλο μέρος των εταιρειών αλλά και η περιορισμένη εξοικείωση των εργαζομένων με τις νέες τεχνολογίες αποτέλεσαν ανασταλτικό παράγοντα για το μεγαλύτερο ποσοστό κυρίως μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Αντίθετα, από τις πρώτες ημέρες όλες σχεδόν οι μεγάλες επιχειρήσεις έβαλαν τους εργαζομένους των διοικητικών και οικονομικών τους υπηρεσιών σε τηλεργασία χωρίς να σταματήσουν ούτε στιγμή τη δραστηριότητά τους. Σχεδόν το σύνολο των τραπεζών, της βιομηχανίας, των ναυτιλιακών εταιρειών, των εταιρειών της τεχνολογίας και της επικοινωνίας, της υγείας και των logistics έδειξαν την ετοιμότητά τους και αξιοποίησαν την εργασία από απόσταση σε ποσοστά ακόμα και άνω του 80%, ενώ ακολούθησε γρήγορα και ο δημόσιος τομέας. Κάπως έτσι η τηλεργασία μπήκε στη ζωή των Ελλήνων και όπως όλα δείχνουν ήρθε για να παραμείνει.
Θεσμικό πλαίσιο, οφέλη και προβλήματα
Παλαιότερη μελέτη του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών αναφέρει ότι μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους του ψηφιακού μετασχηματισμού της οικονομίας είναι οι αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται και παρέχεται η εργασία, λόγω των νέων τεχνολογιών και των νέων δυνατοτήτων. Σε αυτές τις αλλαγές περιλαμβάνεται η τηλεργασία, δηλαδή η μορφή εργασίας κατά την οποία οι εργαζόμενοι έχουν τη δυνατότητα εργασίας από οπουδήποτε, κάνοντας χρήση των σύγχρονων μέσων τηλεπικοινωνίας.
Στην Ελλάδα το θεσμικό πλαίσιο για την τηλεργασία προβλέπεται στην Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας 2006-2007, η οποία ενσωμάτωσε για πρώτη φορά την Ευρωπαϊκή Συμφωνία-Πλαίσιο για την Τηλεργασία και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της εκάστοτε ισχύουσας ΕΓΣΣΕ. Υπάρχουν όμως επιμέρους προβλήματα κυρίως λόγω της πολυπλοκότητας και της ακαμψίας του ισχύοντος εργατικού και φορολογικού δικαίου.
Ωστόσο η τηλεργασία ως μια νέα μορφή οργάνωσης της εργασίας μπορεί να προσφέρει σημαντικά οφέλη. Για τις επιχειρήσεις αυξάνοντας την παραγωγικότητα, διευρύνοντας τον ωφέλιμο εργάσιμο χρόνο, μειώνοντας τα λειτουργικά κόστη. Για τους εργαζομένους συνεπάγεται καθαρό οικονομικό όφελος, καθώς μειώνονται τα καθημερινά έξοδα (π.χ. για μετακινήσεις). Επιπλέον δίνει ευελιξία στην οργάνωση του χρόνου εναρμονίζοντάς τη με την προσωπική ζωή.
Οι κλάδοι που έχουν μεγαλύτερη ευελιξία
Η μελέτη του ΚΕΠΕ που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα αναφέρει ότι σχεδόν οι τρεις στους τέσσερις εργαζομένους που ανήκουν στις επαγγελματικές κατηγορίες υπάλληλοι γραφείου, ανώτερα διοικητικά και διευθυντικά στελέχη και επαγγελματίες θα μπορούσαν δυνητικά να εργαστούν από το σπίτι. Μάλιστα οι επαγγελματίες αποτελούν την πολυπληθέστερη ομάδα που μπορούν δυνητικά να εργαστούν από το σπίτι. Από τους 556.000 επαγγελματίες που μπορούν να εργαστούν από το σπίτι το 46% είναι εκπαιδευτικοί, το 20% επαγγελματίες σε επιχειρήσεις και από 15% είναι οι μηχανικοί και οι νομικοί, ενώ οι επαγγελματίες του τομέα Υγείας είναι μόλις το 1%.
Επιπλέον ο ένας στους δύο που ανήκουν στην κατηγορία τεχνικοί και ασκούντες συναφή επαγγέλματα εκτιμάται ότι θα μπορούσε να εργαστεί από το σπίτι, καθώς επίσης και σχεδόν ο ένας στους δέκα (10,8%) απασχολουμένους στην παροχή υπηρεσιών και πωλητές. Αν λάβει κανείς υπόψη του τη θέση στο επάγγελμα, το υψηλότερο ποσοστό αυτών που θα μπορούσαν να εργαστούν από το σπίτι το εμφανίζουν οι μισθωτοί (38,3%) ακολουθούμενοι από τους αυτοαπασχολουμένους με προσωπικό (εργοδότες) με 32,4%. Στον αντίποδα οι αυτοαπασχολούμενοι χωρίς προσωπικό εμφανίζουν χαμηλό ποσοστό (18,9%), γεγονός που συνδέεται με το ότι πολλοί είναι αγρότες, τεχνίτες, επισκευαστές, των οποίων η εκτέλεση της εργασίας τους απαιτεί απομάκρυνση από το σπίτι.
Ενας στους δύο εργάστηκαν από το σπίτι
Αλλη έρευνα της εταιρείας Karriera που διεξήχθη το χρονικό διάστημα 6-21 Απριλίου 2020 σε συνολικό δείγμα 8.581 ατόμων έδειξε ότι το 45,28% των εργαζομένων στη χώρα μας, αυτή την περίοδο, συνέχισε να πηγαίνει στη δουλειά με φυσική παρουσία, ενώ οι υπόλοιποι, δηλαδή ένας στους δύο, δουλεύουν από το σπίτι. Πριν από τον COVID-19 δούλευαν και αυτοί σε γραφεία με φυσική παρουσία. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, ένας στους δύο (47,8%) δηλώνει πως η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζει δουλεύοντας από το σπίτι είναι οι περισπάσεις (συγκάτοικος, παιδιά κ.λπ.), αντίθετα ένας στους τρεις δεν αντιμετωπίζει δυσκολία στην εργασία από το σπίτι. Ταυτόχρονα οι τέσσερις στους δέκα που εργάζονται με τηλεργασία φοβούνται πως πρέπει να αποδεικνύουν περισσότερο ότι δουλεύουν από ό,τι στο γραφείο, ενώ το 62,25% όσων εργάζονταν και πριν από τον κορωνοϊό από το σπίτι δηλώνει πως η εργασία από το σπίτι έχει αλλάξει σε σχέση με την εποχή προ κορωνοϊού.
