Διανύουμε τις τελευταίες εβδομάδες της μεταβατικής περιόδου (μ.π.), μια και στις 31/6 (Ιούνιο), που υπήρχε περιθώριο να παραταθεί η μ.π., ο Πρωθυπουργός είχε φροντίσει με νόμο να απαγορεύσει την παράταση. Ετσι, μένουν στην ουσία 4 μήνες διαπραγματεύσεων, ώστε να προλάβει να ψηφιστεί η όποια εμπορική συμφωνία από το Ευ. Κοινοβούλιο και από ορισμένα κράτη-μέλη που το σύνταγμά τους επιβάλλει ψηφοφορία στη Βουλή.
Μέχρι σήμερα έχουν γίνει τρεις εξ αποστάσεως συνεδριάσεις των ομάδων εργασίας στις οποίες συμμετέχουν 100 συνεργάτες από κάθε πλευρά. Οι δηλώσεις των δύο επικεφαλής, του κ. Φροστ και του κ. Μπαρνιέ, ήταν διαμετρικά αντίθετες σχετικά με την αξιολόγησή τους για την πρόοδο. Ο μεν Βρετανός δήλωσε ότι ο λιγοστός χρόνος φτάνει για να υπάρξει συμφωνία, κι αν δεν υπάρξει «ας συμβεί». Ο δε Ευρωπαίος ήταν απαισιόδοξος, μια και υπάρχουν σημαντικές διαφορές ακόμη. Ας δούμε όμως κάποια πρόσφατα στοιχεία που ενισχύουν τις φωνές εντός και εκτός ΜΒ.
Οι ηγέτες ΗΠΑ και Μ. Βρετανίας σε τηλεφωνική επικοινωνία μετά την ανάρρωση του Βρετανού αποφάσισαν να επισπεύσουν τη διαπραγμάτευση των δύο πλευρών, ώστε σύντομα να υπογραφεί εμπορική συμφωνία. Από αμερικανικής πλευράς επικεφαλής ορίστηκε ο έμπειρος κ. Leightinger, ο οποίος συστηματικά και με επιτυχία απορρυθμίζει τη λειτουργία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Οι σχολιαστές θεωρούν ότι είναι αδύνατη η γρήγορη συμφωνία, κι αυτό γιατί βασικές απαιτήσεις των ΗΠΑ, όπως τα μεταλλαγμένα προϊόντα ή τα χλωριωμένα κοτόπουλα που σήμερα απαγορεύονται από την ΕΕ, είναι βασικές απαιτήσεις των ΗΠΑ. Η αβεβαιότητα αυξήθηκε με τις δηλώσεις του κ. Τραμπ, όπου επισημαίνει ότι ας ξεχάσουν τη διμερή συμφωνία αν συνεχίσουν τους δεσμούς με την Κίνα.
Οι διαφωνίες ΕΕ – ΜΒ είναι γνωστές. Η αλιεία, το καθεστώς εμπορίου στη Β. Ιρλανδία και η απαίτηση της Ενωσης να ισχύουν οι αυστηροί κανονισμοί της για την προστασία της εργασίας, το περιβάλλον κ.λπ. δεν γίνονται αποδεκτές από τους Βρετανούς, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος «μηδέν φόροι, μηδέν δασμοί». Για μεν την αλιεία, που αφορά κυρίως τη Γαλλία, έχουν επιτευχθεί κάποιες συναινέσεις, αλλά οι βρετανοί αλιείς έχουν ξεσηκωθεί. Σε σχέση με τη Β. Ιρλανδία το πρόσφατο αίτημα της Ευ. Επιτροπής για τη δημιουργία παρατηρητηρίου για την παρακολούθηση του ελέγχου της διακίνησης των εμπορευμάτων από και προς τη ΜΒ και την ΕΕ αντίστοιχα, έχει απορριφθεί από τη ΜΒ. Το τελευταίο κείμενο που δημοσίευσε η βρετανική πλευρά με τις θέσεις της για τη Β. Ιρλανδία ως μέλος τόσο της ευρωπαϊκής όσο και της βρετανικής εσωτερικής αγοράς κρίθηκε αόριστο και μη επαρκές από την ΕΕ.
Τις απαιτήσεις της ΕΕ να τηρούνται οι κοινοτικοί κανονισμοί και η δικαιοδοσία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου η ΜΒ δεν τις δέχεται. Πάντως το σενάριο για συνέχιση των εμπορικών σχέσεων, σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί συμφωνία, με τις αρχές του ΠΟΕ, έστω και αν αυτές είναι ακριβότερες από αυτές της ενιαίας αγοράς ή της τελωνειακής Ενωσης, έχει χαθεί από τον ορίζοντα. Οι «Financial Times» χτύπησαν το καμπανάκι του κινδύνου. Αν δεν υπάρξει γρήγορη αποκατάσταση της λειτουργίας του ΠΟΕ το εμπόριο θα θυμίζει εποχή ζούγκλας.
Το κόστος της πανδημίας. Η «Telegraph» άφησε να διαρρεύσει τις προηγούμενες ημέρες ένα εμπιστευτικό έγγραφο της ομάδας της δημόσιας διοίκησης που επεξεργάζεται τον προϋπολογισμό. Οι δημόσιοι λειτουργοί ασκώντας τον συμβουλευτικό τους ρόλο κατέγραψαν με σαφήνεια τις επιπτώσεις που θα έχει η πανδημία στον τρέχοντα και στους επόμενους προϋπολογισμούς. Εξέτασαν τρία σενάρια. Το καλό εξετάζει τη λεγόμενη V εξέλιξη, δηλαδή την απότομη πτώση της οικονομίας, ακολουθεί η απότομη ανάκαμψη μέχρι το τέλος του έτους. Το κακό – U – η απότομη πτώση παραμένει σε χαμηλά επίπεδα για ένα διάστημα και μετά βελτιώνεται. Το χειρότερο – L – η οικονομία καταρρέει σε χαμηλά επίπεδα και συνεχίζει την πορεία της με σημείο εκκίνησης με βαθιά ύφεση. Διαβάζοντας το καλό σενάριο, οι προβλέψεις υπολογίζουν το έλλειμμα του προϋπολογισμού για το 2020 σε 337 δισ. λίρες, αντί για 55 δισ. που είχαν εκτιμηθεί το 2019. Πού θα βρεθούν αυτά τα χρήματα, ώστε να μην υπάρξει πρόβλημα κρίσης δανεισμού, όπως το 1976 όταν η έλλειψη ρευστότητας οδήγησε τη ΜΒ στην αγκαλιά του ΔΝΤ; Δεν υπάρχουν πολλές επιλογές. Αύξηση φόρων, αθέτηση των υποσχέσεων για επενδύσεις στις περιφέρειες και πάγωμα μισθών. Δηλαδή διάψευση των προεκλογικών υποσχέσεων των Συντηρητικών.
Η πολιτική διάσταση. Ο κ. Τζόνσον είναι ασφαλής μια και έχει πετύχει τον πρόσφατο εκλογικό θρίαμβο του κόμματός του. Αλλά και στις δημοσκοπήσεις, παρά τα σοβαρά λάθη με τους δεκάδες χιλιάδες νεκρούς, δείχνουν εμπιστοσύνη στο πρόσωπό του. Δύσκολα μπορεί κανείς να προβλέψει πολιτικές ανατροπές. Θα υπάρχει σίγουρα φαγωμάρα και συνεχής άνοδος των Εργατικών με τη νέα σώφρονα ηγεσία, αλλά οι εκλογές αργούν. Η μόνη πιθανότητα ανατροπής είναι αν η οικονομική ύφεση οδηγήσει σε ανάγκη σχηματισμού κυβέρνησης εθνικής ενότητας.
Το εμπόριο της ΜΒ με τρίτες χώρες. Σε κείμενο της ΜΒ περιγράφεται η πρόθεσή της να μειώσει τους δασμούς σε προϊόντα αξίας 30 δισ. σε βάθος 3ετίας σε σχέση με τους κοινοτικούς δασμούς, επιλέγοντας διμερείς συμφωνίες για τα προϊόντα ευρείας κατανάλωσης με δεκάδες χώρες εκτός ΕΕ, ενώ για τα εισαγόμενα αυτοκίνητα από την Ευρώπη να επιβάλει 10% δασμούς. Προφανώς πρόκειται για «κήρυξη πολέμου» με την ΕΕ και προσπάθεια κατευνασμού της εκλογικής πελατείας που απέκτησε στα προπύργια των Εργατικών.
Ισοι όροι ανταγωνισμού. Η ΕΕ θέλει να αποφύγει τη δημιουργία μιας «Ευρωπαϊκής Σιγκαπούρης» στη γειτονιά της με χαμηλούς δασμούς και ευχέρεια κρατικών ενισχύσεων στα πλαίσια της πολιτικής ανταγωνισμού. Η ίδια η ΕΕ ανέστειλε προσωρινά την εφαρμογή τους, ώστε να μπορούν να διασώσουν τα ΚΜ τη βιομηχανία τους με κρατικές ενισχύσεις.
Οσο περνάει ο καιρός και η Ενωση ξεδιπλώνει την πολιτική της για την ανάκαμψη και την αλληλεγγύη, τόσο συνειδητοποιούν επιχειρήσεις και κοινή γνώμη τη «μοναξιά» της ΜΒ. Παρά τις όποιες καθυστερήσεις και διαφωνίες της, η ΕΕ μοιάζει με τον Οδυσσέα που δεμένος στο κατάρτι αντιμετωπίζει τις σειρήνες του λαϊκισμού. Και παραμένει σταθερή στις αξίες της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Εξάλλου δεν έχει άλλο δρόμο από την ενότητα, αν θέλει να παραμείνει στο κλαμπ των ισχυρών. Η τελευταία πρόταση Μέρκελ – Μακρόν αυτό ακριβώς αποδεικνύει.
Το συμπέρασμα από αυτές τις παρατηρήσεις είναι ότι το παγκόσμιο σύστημα βρίσκεται σε περιδίνηση. Βρισκόταν ήδη πριν από την υγειονομική κρίση. Και ο βαθμός πολυπλοκότητάς του αυξάνει δραματικά. Το σίγουρο είναι ότι μιας τέτοιας έκτασης κρίση που έχει πολλά χαρακτηριστικά της μεταπολεμικής εποχής, μόνο με τη συνεργασία των ηγεμονικών δυνάμεων μπορεί να αντιμετωπιστεί. Και η Βρετανία και η Ευρώπη έχουν πλέον μειωμένη ισχύ, όπως είχαν προβλέψει πολλοί από τους αντιπάλους του Brexit.
Ωστόσο το Brexit δεν ανατρέπεται. Γιατί η κινητήρια δύναμη των εθνών δεν είναι μόνο η οικονομία, αλλά και η εθνική τους ταυτότητα, όπως αναφέρει στο τελευταίο βιβλίο ο γνωστός από τα παλαιότερο βιβλίο του «Το τέλος της Ιστορίας». Συνεπώς το καλύτερο που μπορούμε να περιμένουμε είναι μια παράταση της τελευταίας στιγμής της μεταβατικής περιόδου.
Ο κ. Αντώνης Τριφύλλης είναι μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου της διαΝΕΟσις και μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ.
