Μέσα στους δύο μήνες του lockdown λόγω κορωνοϊού η τηλεργασία έκανε ένα άλμα ετών προς τα εμπρός. Για πολλούς εργαζομένους και εταιρείες ήρθε για να μείνει και οι επιπτώσεις της – από τη στροφή σε νέες τεχνολογίες τύπου Zoom και Webex μέχρι τη μείωση των τιμών των ακινήτων και από την αλλαγή της φυσιογνωμίας των πόλεων μέχρι την «τηλεμετανάστευση» – φέρνουν τον κόσμο αντιμέτωπο με μια νέα πραγματικότητα, η οποία όλοι υποψιαζόμασταν ότι θα ερχόταν, απλώς δεν την περιμέναμε τόσο σύντομα και τόσο μαζικά.
Επιπτώσεις στην αγορά ακινήτων γραφείων
Πολλές εταιρείες παγκοσμίως διαπίστωσαν ότι η εξ αποστάσεως εργασία είναι εξίσου παραγωγική με τη διά ζώσης και εξετάζουν ήδη το ενδεχόμενο να πηγαίνουν στο γραφείο μόνο οι εργαζόμενοι των οποίων η φυσική παρουσία είναι απαραίτητη για να βγει η δουλειά. Οι υπόλοιποι θα εργάζονται από το σπίτι ή, το πιθανότερο, με ένα υβριδικό μοντέλο που θα περιλαμβάνει φυσική παρουσία στο γραφείο μία ή δύο φορές την εβδομάδα. Αυτό θα επιτρέψει στις εταιρείες να μειώσουν τα τετραγωνικά των γραφείων τους, μειώνοντας αντίστοιχα τα έξοδα ενοικίασης, συντήρησης και λειτουργίας των χώρων αυτών. Η επίπτωση της τηλεργασίας στην αγορά ακινήτων γραφείων θα είναι μακροχρόνια και παρομοιάζεται με εκείνη των ηλεκτρονικών αγορών στο λιανεμπόριο.
Πλήρης ανατροπή των τάσεων
Σύμφωνα με τη «Wall Street Journal», ο κορωνοϊός «ανατρέπει την τάση της τελευταίας δεκαετίας να στριμώχνονται οι εργαζόμενοι σε όλο και μικρότερους χώρους, με ελάχιστα διαχωριστικά ανάμεσά τους. Οι εταιρείες ξόδεψαν εκατομμύρια για να δημιουργήσουν σειρές από ανοιχτά γραφεία, μικρές αίθουσες συσκέψεων και προσεγμένους κοινόχρηστους χώρους. Τα σχέδια αυτά είναι σήμερα προβληματικά».
Συχνά είναι πιο εύκολο να παραμείνουν οι εργαζόμενοι στην τηλεργασία παρά να αναμορφωθούν εκ νέου οι χώροι των γραφείων προκειμένου να συμμορφωθούν με τις οδηγίες για την κοινωνική απόσταση.
Η τηλεργασία λύνει το πρόβλημα του συνωστισμού στα μέσα μαζικής μεταφοράς τις ώρες αιχμής, ενώ μειώνει τα μποτιλιαρίσματα και την ατμοσφαιρική ρύπανση καθώς λιγότεροι εργαζόμενοι κινούνται καθημερινά με το αυτοκίνητο για να πάνε στη δουλειά τους. Από την άλλη πλευρά, αποκλείει την ανθρώπινη επαφή, γι’ αυτό είναι πιο πιθανό, όταν περάσει η πανδημία, να επικρατήσει ένα υβριδικό μοντέλο εργασίας.
Το υπουργείο Εργασίας της Γαλλίας υπολογίζει ότι το 30% του γαλλικού εργατικού δυναμικού θα μπορούσε να δουλεύει εξ αποστάσεως. Πρόκειται κυρίως για στελέχη και εργαζομένους «λευκού κολάρου». Αντίθετα, η φύση της δουλειάς των «μπλε κολάρων» απαιτεί συχνότερα φυσική παρουσία.
Αφότου η τηλεργασία έγινε τεχνολογικά εφικτή πριν από μερικά χρόνια, πολλοί είκαζαν ότι ένας από τους λόγους που δεν εξαπλώθηκε μαζικά πριν από τον κορωνοϊό ήταν η έλλειψη εμπιστοσύνης από την πλευρά των μάνατζερ. «Υπήρχε η ανησυχία ότι οι εργαζόμενοι δεν θα έβγαζαν τον ίδιο όγκο δουλειάς που βγάζουν όταν έχουν φυσική παρουσία στο γραφείο. Μερικοί μάνατζερ θεωρούσαν ότι οι υπάλληλοί τους θα μεταμορφώνονταν σε τεμπέληδες αν δεν τους έβλεπε κανείς. Είναι προσβλητικό» έγραψε το νεοϋορκέζικο περιοδικό «The Cut».
«Η εργασία από το σπίτι έχει πεθάνει, ζήτω η εργασία από οπουδήποτε» είναι ο τίτλος άρθρου της TechCrunch. Η ιστοσελίδα αυτή, που ειδικεύεται σε ειδήσεις για τεχνολογία και νεοφυείς επιχειρήσεις, υποστηρίζει ότι ο όρος «εργασία από το σπίτι» (όπως έχει επικρατήσει να αποκαλείται η τηλεργασία στα αγγλικά) υποτιμά αυτό που συντελείται στην πραγματικότητα: «Δεν θα φυλακιστούν οι εργαζόμενοι στο σπίτι τους» αλλά «θα έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται από εκεί που θεωρούν ότι είναι πιο παραγωγικοί». Προσωρινά, λόγω lockdown, η τηλεργασία έγινε αναγκαστικά συνώνυμη με την εργασία από το σπίτι, αλλά μακροχρόνια θα αποκτήσει το κανονικό της νόημα: εργασία από οπουδήποτε. Αυτό μπορεί να σημαίνει «από το σπίτι, ένα καφέ, το νοσοκομείο όπου βρίσκεται ένα αγαπημένο πρόσωπο, την παραλία, το σπίτι ενός φίλου, ένα ξενοδοχείο».
Προ κορωνοϊού ολόκληροι τομείς, όπως ο τραπεζικός, αντιστέκονταν στην τηλεργασία για λόγους ασφαλείας. Λόγω lockdown αναγκάστηκαν να περάσουν τα εταιρικά προγράμματα σε υπολογιστές στα σπίτια υπαλλήλων τους και η τηλεργασία λειτούργησε καλά.
«Ορισμένα επαγγέλματα (καρδιολόγος, βουλευτής) απέκλειαν την εξ αποστάσεως εργασία» έγραψε ο «Monde». «Από τον Μάρτιο όλοι οι γιατροί εξετάζουν εξ αποστάσεως και οι συνεδριάσεις των επιτροπών της Βουλής πραγματοποιούνται με τηλεδιάσκεψη».
Αναπόφευκτα τίθεται το θέμα του εξοπλισμού των τηλεργαζομένων. Εταιρείες παρέχουν ήδη φορητούς ή επιτραπέζιους υπολογιστές, γρήγορη σύνδεση στο Internet και εργονομικές καρέκλες γραφείου στους εργαζομένους τους.
Ηρθε η ώρα και των «τηλεμεταναστών»;
Σύμφωνα με υπόμνημα του Ομίλου Γεωπολιτικών Μελετών (GEG), θινκ τανκ της École Normale Supérieure στο Παρίσι, η γενίκευση της τηλεργασίας μπορεί να ενισχύσει την εμφάνιση «τηλεμεταναστών» από τις αναπτυσσόμενες χώρες που θα ανταγωνίζονται τους εξειδικευμένους εργαζομένους των προηγμένων χωρών. Αυτό θα φέρει επιπτώσεις στη σχέση μισθωτών και εργοδοτών. Το GEG δανείστηκε τον όρο «τηλεμετανάστης» από τον Ρίτσαρντ Μπόλντουιν, οικονομολόγο του Ινστιτούτου Διεθνών Σπουδών της Γενεύης, για να περιγράψει τους «ικανούς free lancers, κυρίως από χώρες του Νότου, που χάρη στην τεχνολογία θα μπουν σε ανταγωνισμό με τα ειδικευμένα στελέχη», τα «λευκά κολάρα» της Ευρώπης.
Αλλος ο τόπος κατοικίας, άλλος της εργασίας
Στις ΗΠΑ, η Microsoft και η Amazon ανακοίνωσαν ότι θα συνεχίσουν την τηλεργασία τουλάχιστον ως τον Οκτώβριο, το Facebook και η Google ως το τέλος του έτους. Μόνο η Apple θα αρχίσει να επαναφέρει τους υπαλλήλους της στο γραφείο σταδιακά από αρχές Ιουνίου από τον φόβο κακόβουλης διείσδυσης στο δίκτυό της μέσω των μη ασφαλών συνδέσεων Wi-Fi των τηλεργαζομένων της. Το Twitter, του οποίου η έδρα στο κέντρο του Σαν Φρανσίσκο αποτέλεσε σύμβολο του εξευγενισμού της περιοχής και της έκρηξης στις τιμές των ακινήτων, αποτελεί σήμερα σύμβολο της αντίθετης τάσης, της φυγής προς τα έξω. Ο συνιδρυτής του Τζακ Ντόρσεϊ τουίταρε την περασμένη εβδομάδα στους 5.100 υπαλλήλους του ότι μπορούν, αν θέλουν, να συνεχίσουν την τηλεργασία «για πάντα».
Οι αμερικανικές πόλεις της Ανατολικής και της Δυτικής Ακτής – που φιλοξενούν μεγάλες εταιρείες του τριτογενούς τομέα, έχουν πανάκριβη στέγη και υψηλό κόστος ζωής – βλέπουν ήδη τη φυσιογνωμία τους να αλλάζει. Χάρη στην τηλεργασία, πολλά στελέχη μετακομίζουν σε μικρότερες πόλεις στο εσωτερικό των ΗΠΑ, όπου τα σπίτια είναι μεγαλύτερα και φθηνότερα και η ζωή πιο ελκυστική.
Η τάση αυτή επιταχύνθηκε λόγω κορωνοϊού αλλά είχε ξεκινήσει πριν από μερικά χρόνια. Σε βαθμό που, σύμφωνα με τον «Monde», έχει αλλάξει τη σύνθεση του εκλογικού σώματος, «όπως διαπίστωσαν με λύπη τους οι Ρεπουμπλικανοί στις τελευταίες εκλογές». Η δημογραφική εξέλιξη αναμένεται «σεισμικών διαστάσεων» στις μεσαίου μεγέθους πόλεις στο εσωτερικό των ΗΠΑ.
