Για την καλύτερη προετοιμασία των υποψηφίων ενόψει των πανελλαδικών εξετάσεων το tovima.gr παρουσιάζει προτεινόμενα θέματα για τα υπό εξέταση μαθήματα.
Παρακάτω μπορείτε να δείτε προτεινόμενο θέμα Πανελληνίων εξετάσεων για το μάθημα των αρχαίων ελληνικών
Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια (Β6, 1-4), (Β6, 4-8)
Ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ ἔστι λαβεῖν τὸ μὲν πλεῖον τὸ δ’ ἔλαττον τὸ δ’ ἴσον, καὶ ταῦτα ἢ κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἢ πρὸς ἡμᾶς… Λέγω δὲ τοῦ μὲν πράγματος μέσον τὸ ἴσον ἀπέχον ἀφ’ ἑκατέρου τῶν ἄκρων, ὅπερ ἐστὶν ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πᾶσιν, πρὸς ἡμᾶς δὲ ὃ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει· τοῦτο δ’ οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν. Οἷον εἰ τὰ δέκα πολλὰ τὰ δὲ δύο ὀλίγα, τὰ ἓξ μέσα λαμβάνουσι κατὰ τὸ πρᾶγμα· ἴσῳ γάρ ὑπερέχει τε καὶ ὑπερέχεται· τοῦτο δὲ μέσον ἐστὶ κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν. Τὸ δὲ πρὸς ἡμᾶς οὐχ οὕτω ληπτέον· οὐ γὰρ εἴ τῳ δέκα μναῖ φαγεῖν πολὺ δύο δὲ ὀλίγον, ὁ ἀλείπτης ἓξ μνᾶς προστάξει· ἔστι γὰρ ἴσως καὶ τοῦτο πολὺ τῷ ληψομένῳ ἢ ὀλίγον· Μίλωνι μὲν γὰρ ὀλίγον, τῷ δὲ ἀρχομένῳ τῶν γυμνασίων πολύ. Ὁμοίως ἐπὶ δρόμου καὶ πάλης. Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήμων τὴν ὑπερβολὴν μὲν καὶ τὴν ἔλλειψιν φεύγει, τὸ δὲ μέσον ζητεῖ καὶ τοῦθ’ αἱρεῖται, μέσον δὲ οὐ τὸ τοῦ πράγματος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Β1.i Ο Αριστοτέλης παρατηρεί ότι κάθε πράγμα που είναι ενιαίο και υπόκειται σε διαίρεση μπορεί να διαιρεθεί σε άνισα μέρη και σε ίσα μέρη. Να σημειώσετε δύο λέξεις του κειμένου με τις οποίες ο φιλόσοφος δηλώνει τα άνισα μέρη.
Ίσα μέρη
άνισα μέρη
ἴσον
(μονάδες 4)
B1.ii. «Ἐν παντὶ δὴ … κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἢ πρὸς ἡμᾶς» Ποια είναι τα κριτήρια διαίρεσης των πραγμάτων σύμφωνα με τον εμπειριστή φιλόσοφο; (μονάδες 6)
Μονάδες 10
Β2. «πρὸς ἡμᾶς δὲ ὃ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει· τοῦτο δ’ οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν» Να αναφερθείτε στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου αποσπάσματος.
Μονάδες 10
Β3. Σε ποιο συμπέρασμα καταλήγει ο φιλόσοφος και πως συνδέεται αυτό με τη μεσότητα, την ελευθερία επιλογής και την αυτογνωσία;. Να στηρίξετε τη θέση σας με σχετικές κειμενικές αναφορές.
Μονάδες 10
Β4. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες θέσεις Σωστές (Σ) ή Λαθεμένες (Λ):
1. Με την απουσία του Πλάτωνα ο Αριστοτέλης είχε, από την πρώτη στιγμή, την ευκαιρία να δεχτεί εκείνην ακριβώς την επίδραση που πρέπει να ανταποκρινόταν πολύ αμεσότερα στη δική του ψυχοσύνθεση, την ποιητική.
2. Ο πατέρας του Αριστοτέλη ήταν πολιτικός φιλόσοφος, που δίδαξε στην αυλή του Αμύντα του Γ.
3. Ο Αριστοτέλης είναι ιδεαλιστής φιλόσοφος που δίδαξε στο Λύκειον.
4. Ο Πλάτωνας είχε δώσει στο μαθητή του Αριστοτέλη το παρανόμι «ο Νους»
5. ο Αριστοτέλης προσπάθησε να ορίσει το περιεχόμενο και τους στόχους δύο «επιστημών» της ηθικής και της αγωγής.
Μονάδες 10
Β5. Να εντοπίσετε στο πρωτότυπο κείμενο έναν ετυμολογικά συγγενή τύπο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: παντογνώστης, ρήτρα, ουσία, ακρωτήριο, συλλαβή, τάξη, ναύαρχος, ευμετάβολος, καταφύγιο, αφηρημάδα
Μονάδες 10
Β6. Ο Βικέντιος Δαμοδός (1700- 1754) εμπνέεται από αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, κυρίως τον Αριστοτέλη, αλλά και ευρωπαίους διαφωτιστές και φιλοσόφους, κυρίως τον Καρτέσιο. Στο έργο του Σύνοψις ἠθικῆς φιλοσοφίας συνδυάζονται σε εκλαϊκευμένη μορφή οι διδασκαλίες του Αριστοτέλη με αντίστοιχες χριστιανικές. Η διδασκαλία του Δαμοδού στο παρακάτω απόσπασμα από την εισαγωγή του έργου του έχει έντονες αριστοτελικές επιρροές. Μπορείτε να τις εντοπίσετε, συγκριτικά προς το Κείμενο Αναφοράς;
ΒΙΚΕΝΤΙΟΣ ΔΑΜΟΔΟΣ Σύνοψις ἠθικῆς φιλοσοφίας, εισαγωγή
«Ἡ ἠθικὴ φιλοσοφία ὠνομάσθη ἀπὸ τὰ ἤθη, τὰ ὁποῖα διορθώνει, καθὼς ἡ λογικὴ ἀπὸ τὸν λόγον τοῦ νοός, τὸν ὁποῖον διευθύνει. Ἤθη ἄλλο δὲν εἶναι παρὰ διάφοροι κλίσες [: κλίσεις] εἰς τὸ ἠθικὸν καλόν, ἢ κακόν, τὰς ὁποίας κλίσες, ἢ ἐλάβομεν ἀπὸ τὴν φύσιν, ἢ τὰς ἀποκτήσαμεν ἡμεῖς μὲ τὴν συνήθειαν τῶν κακῶν ἢ ἀγαθῶν πράξεων, ὁποῦ πολλάκις ἐκάμαμεν. Ὅθεν ταῦτα τὰ ἤθη, δηλαδή ἕξες [: έξεις] καὶ κλίσες, εἶναι αἴτια μετέπειτα τῶν ἰδίων πράξεων, ἀγαθῶν, ἢ κακῶν ἠθικῶς. Διὰ νὰ καταλάβῃς τί θέλει νά εἰπῇ ἦθος καὶ κλίσις πρὸς τὸ ἠθικὸν κακόν, ἢ καλόν, στοχάσου ἐκεῖνα ὁποῦ συνηθίζομεν νὰ λέγωμεν, ὅτι δηλαδὴ ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος εἶναι λ.χ. θυμώδης, ἐκεῖνος πρᾷος, ἐκεῖνος ἀσελγής, ἐκεῖνος σώφρων. Ἤγουν ὀνομάζομεν θυμώδη τὸν ἄνθρωπον διότι κλίνει εἰς τὸν θυμόν, καὶ μὲ εὐκολίαν ὀργίζεται, καὶ πάλιν τὸν ὀνομάζομεν πρᾷον, διότι κλίνει εἰς τὴν γαλήνην τοῦ θυμοῦ καὶ μὲ εὐκολίαν τοῦ ἀπερνᾷ ἡ ὀργή, τούτη οὖν ἡ εὐκολία, ὁποῦ ἔχομεν νὰ πράττωμεν τὰ καλά, ἢ κακὰ ἔργα, τὴν ὁποίαν ἐλάβαμεν ἢ ἀπὸ τὴν φύσιν, ἢ διατὶ ἐσυνηθίσαμεν, λέγεται ἦθος, καὶ κλίσις πρὸς τὸ ἠθικὸν καλόν, ἢ κακόν, ὁποῦ εἶναι ἀφορμὴ τῶν πράξεων, διότι ὅθεν κλίνει ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνο πράττει εὐκόλως».
Μονάδες 10
*Τα θέματα επιμελήθηκε η καθηγήτρια Αθανασία Σπύρτζη
Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Λυσία, Ἐπιτάφιος (77-79)
Ακολουθώντας τη συνήθη δομή των επιτάφιων λόγων, μετά την εκτενή αναφορά στους πολεμικούς άθλους του ένδοξου αθηναϊκού παρελθόντος και στον αγώνα των δημοκρατικών για την κατάλυση του καθεστώτος των Τριάκοντα, λίγο πριν περάσει στον ἐπίλογον, ο ομιλητής εξυμνεί τα κατορθώματα των προκείμενων νεκρών.
Ἀλλά γάρ οὐκ οἶδ’ ὅ,τι δεῖ τοιαῦτα ὀλοφύρεσθαι. Οὐ γάρ ἐλανθάνομεν ἡμᾶς αὐτούς ὄντες θνητοί. Ὥστε τί δεῖ , ἅ πάλαι προσεδοκῶμεν πείσεσθαι, ὑπέρ τούτων νῦν ἄχθεσθαι, ἤ λίαν οὕτω βαρέως φέρειν ἐπί ταῖς τῆς φύσεως συμφοραῖς, ἐπισταμένους ὅτι ὁ θάνατος κοινός καί τοῖς χειρίστοις καί τοῖς βελτίστοις; Οὔτε γάρ τούς πονηρούς ὑπερορᾷ οὔτε τούς ἀγαθούς θαυμάζει, ἀλλ’ ἴσον ἑαυτόν παρέχει πᾶσιν. Εἰ μέν γάρ οἷον τε ἦν τοῖς τούς ἐν τῷ πολέμῳ κινδύνους διαφυγοῦσιν ἀθανάτους εἶναι τόν λοιπόν χρόνον , ἄξιον ἦν τοῖς ζῶσι τόν ἅπαντα χρόνον πενθεῖν τούς τεθνεῶτας. Νῦν δε ἡ τε φύσις καί νόσων ἥττων καί γήρως, ὅ τε δαίμων ὁ τήν ἡμετέραν μοῖραν εἰληχώς ἀπαραίτητος. Ὥστε προσήκει τούτους εὐδαιμονεστάτους ἡγεῖσθαι, οἵτινες ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλίστων κινδυνεύσαντες οὕτως τὸν βίον ἐτελεύτησαν, οὐκ ἐπιτρέψαντες περὶ αὑτῶν τῇ τύχη, οὐδ’ ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον, ἀλλ’ ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον. καὶ γάρ τοι ἀγήρατοι μὲν αὐτῶν αἱ μνῆμαι, ζηλωταὶ δὲ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί· οἳ πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί, ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν.
Γ1. Να μεταφράσετε το απόσπασμα « Ἀλλά γάρ οὐκ οἶδ’ … πᾶσιν ».
(Μονάδες 10)
Γ2. Για ποιους λόγους ο Λυσίας θεωρεί ευτυχισμένους τους προκείμενους νεκρούς ;
(Μονάδες 10)
Γ3.α. Να εντοπίσετε στο κείμενο τρία (διαφορετικά) ουσιαστικά και τρεις μετοχές που κλίνονται κατά την γ’ κλίση και να γράψετε τη δοτική ενικού. (οι μετοχές στο γένος που βρίσκονται)
(Μονάδες 6)
Γ3.β. «Οὐ γάρ ἐλανθάνομεν ἡμᾶς αὐτούς ὄντες θνητοί.» : Να μεταφέρετε τους κλιτούς τύπους στον άλλο αριθμό.
(Μονάδες 4)
Γ4.α.Στο απόσπασμα « Νῦν δε ἡ τε φύσις καί νόσων ἥττων καί γήρως, ὅ τε δαίμων ὁ τήν ἡμετέραν μοῖραν εἰληχώς ἀπαραίτητος »:
i) να εντοπίσετε τη συγκριτική λέξη, τον α’ και τον β’ όρο σύγκρισης.
ii) να δηλώσετε με ποιον τρόπο εκφέρεται ο β’ όρος σύγκρισης.
(Μονάδες 4)
Γ4.β. «Εἰ μέν γάρ οἷον τε ἦν … τούς τεθνεῶτας.» να αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο της περιόδου.
(Μονάδες 6)
*Τα θέματα επιμελήθηκε η καθηγήτρια Τριχιά Αγάπη.
ΛΥΣΕΙΣ
Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια (Β6, 1-4), (Β6, 4-8)
Ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ ἔστι λαβεῖν τὸ μὲν πλεῖον τὸ δ’ ἔλαττον τὸ δ’ ἴσον, καὶ ταῦτα ἢ κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἢ πρὸς ἡμᾶς… Λέγω δὲ τοῦ μὲν πράγματος μέσον τὸ ἴσον ἀπέχον ἀφ’ ἑκατέρου τῶν ἄκρων, ὅπερ ἐστὶν ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πᾶσιν, πρὸς ἡμᾶς δὲ ὃ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει· τοῦτο δ’ οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν. Οἷον εἰ τὰ δέκα πολλὰ τὰ δὲ δύο ὀλίγα, τὰ ἓξ μέσα λαμβάνουσι κατὰ τὸ πρᾶγμα· ἴσῳ γάρ ὑπερέχει τε καὶ ὑπερέχεται· τοῦτο δὲ μέσον ἐστὶ κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν. Τὸ δὲ πρὸς ἡμᾶς οὐχ οὕτω ληπτέον· οὐ γὰρ εἴ τῳ δέκα μναῖ φαγεῖν πολὺ δύο δὲ ὀλίγον, ὁ ἀλείπτης ἓξ μνᾶς προστάξει· ἔστι γὰρ ἴσως καὶ τοῦτο πολὺ τῷ ληψομένῳ ἢ ὀλίγον· Μίλωνι μὲν γὰρ ὀλίγον, τῷ δὲ ἀρχομένῳ τῶν γυμνασίων πολύ. Ὁμοίως ἐπὶ δρόμου καὶ πάλης. Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήμων τὴν ὑπερβολὴν μὲν καὶ τὴν ἔλλειψιν φεύγει, τὸ δὲ μέσον ζητεῖ καὶ τοῦθ’ αἱρεῖται, μέσον δὲ οὐ τὸ τοῦ πράγματος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Β1.i Ο Αριστοτέλης παρατηρεί ότι κάθε πράγμα που είναι ενιαίο και υπόκειται σε διαίρεση μπορεί να διαιρεθεί σε άνισα μέρη και σε ίσα μέρη. Να σημειώσετε δύο λέξεις του κειμένου με τις οποίες ο φιλόσοφος δηλώνει τα άνισα μέρη.
(μονάδες 4)
Β1ii. «Ἐν παντὶ δὴ … κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἢ πρὸς ἡμᾶς» Ποια είναι τα κριτήρια διαίρεσης των πραγμάτων σύμφωνα με τον εμπειριστή φιλόσοφο;
Ο Αριστοτέλης παρατηρεί ότι κάθε πράγμα που είναι ενιαίο και υπόκειται σε διαίρεση μπορεί να διαιρεθεί από τη μία σε άνισα μέρη (πλεῖον, ἔλαττον) ή σε ίσα μέρη (ἴσον) και από την άλλη με βάση αντικειμενικά ή υποκειμενικά κριτήρια. Ο εμπειριστής φιλόσοφος διαχωρίζει την αντικειμενική από την υποκειμενική αντίληψη των ποσοτικών εννοιών και επισημαίνει ότι το περιεχόμενο των ποσοτικών εννοιών διαφοροποιείται ανάλογα με το πεδίο αναφοράς. Όταν το πεδίο αναφοράς είναι ένα πράγμα, οι τρεις έννοιες παίρνουν διαφορετικό περιεχόμενο σε σχέση με το αν το πεδίο αναφοράς είναι ο άνθρωπος.
Μονάδες 10
Β2 «πρὸς ἡμᾶς δὲ ὃ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει· τοῦτο δ’ οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν» Να αναφερθείτε στο περιεχόμενο του συγκεκριμένου αποσπάσματος.
«πρὸς ἡμᾶς: Μέσον με βάση τα υποκειμενικά κριτήρια. Η έννοια του μέσου στον άνθρωπο δεν ορίζεται με αντικειμενικά αριθμητικά δεδομένα. Η υποκειμενικότητα των κριτηρίων παραπέμπει στις ανθρώπινες ανάγκες και στον διαφορετικό τρόπο που ικανοποιούνται από κάθε άνθρωπο. Υπάρχει ωστόσο ένας γνώμονας που προσανατολίζει κάθε φορά το μέσο· αυτό είναι «το πρέπον» (δέον) που συνδέεται από τη μια με ένα αίτημα ισορροπίας του ανθρώπου και από την άλλη με τη φρόνηση. Επειδή το δέον, αυτό που χρειάζεται κάθε άνθρωπος για να περιέλθει σε κατάσταση ισορροπίας, διαφοροποιείται από περίπτωση σε περίπτωση, ο Αριστοτέλης εύλογα αναγνώρισε στη μεσότητα που αφορά τον άνθρωπο α) ότι δεν είναι μία και μοναδική και β) ούτε ίδια για όλους τους ανθρώπους. Αυτό το μέσο είναι σχετικό και ο προσδιορισμός του εξαρτάται από τον ίδιο τον άνθρωπο, ο οποίος με τη χρήση της λογικής μπορεί να συνεκτιμά διάφορους αστάθμητους και μεταβλητούς παράγοντες, όπως τις ιδιαίτερες ανάγκες του, τις περιστάσεις, την εποχή, τον τόπο και τα κοινωνικά πρότυπα
Σ’ αυτό το σημείο αξίζει να επισημάνουμε ότι οι όροι «αντικειμενικός» και «υποκειμενικός» δεν υπήρχαν την εποχή του Αριστοτέλη και ήταν δικές του επινοήσεις. Είναι αλήθεια ότι πολύ συχνά οι επιστήμονες κατά τη διάρκεια της επιστημονικής έρευνας βρίσκονται αντιμέτωποι με την ανάγκη να εκφράσουν με τις κατάλληλες λέξεις τις νέες ιδέες ή επιστημονικές τους συλλήψεις. Αυτό αποτελεί μια δύσκολη διαδικασία και οι επιλογές τους είναι δύο: ή να επινοήσουν καινούριες λέξεις ή να χρησιμοποιήσουν ήδη υπάρχουσες με διαφορετικό νοηματικό περιεχόμενο. Έτσι, βλέπουμε ότι και ο Αριστοτέλης, για να πλησιάσει στον προσδιορισμό των εννοιών αυτών, χρησιμοποίησε τον όρο «κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα» για την έννοια της αντικειμενικότητας και τον όρο «πρὸς ἡμᾶς» για τον όρο της υποκειμενικότητας.
Ο Αριστοτέλης, στην προσπάθειά του να προσδιορίσει την έννοια της «μεσότητας», αναφέρεται και στις έννοιες της «ὑπερβολῆς» και της «ἐλλείψεως». H μεσότητα αποτελεί τη σωστή, την ενδεδειγμένη συμπεριφορά, η οποία επαινείται, γιατί οδηγεί στην κατάκτηση των ηθικών αρετών, ενώ η υπερβολή και η έλλειψη αποτελούν τη λανθασμένη, τη μη ενδεδειγμένη συμπεριφορά, η οποία επικρίνεται, γιατί μας απομακρύνει από τις ηθικές αρετές.
Μονάδες 10
Β3 Σε ποιο συμπέρασμα καταλήγει ο φιλόσοφος και πως συνδέεται αυτό με τη μεσότητα, την ελευθερία επιλογής και την αυτογνωσία;. Να στηρίξετε τη θέση σας με σχετικές κειμενικές αναφορές.
Με το «οὕτω δὴ» ο Αριστοτέλης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι κάθε «ἐπιστήμων», ειδικός τεχνίτης – δεν εννοεί εδώ ο Αριστοτέλης ειδικούς επιστήμονες όπως στα μαθηματικά, γιατί αυτοί ασχολούνται με το αντικειμενικό μέσο και όχι το υποκειμενικό – αποφεύγει την υπερβολή και την έλλειψη και επιδιώκει και προτιμά («αἱρεῖται») το μέσον που προσδιορίζεται με υποκειμενικά και όχι με αντικειμενικά κριτήρια. Έτσι, ο Αριστοτέλης γενικεύει την πρακτική σημασία της υποκειμενικής μεσότητας και συγχρόνως με το ρήμα «αἱρεῖται» θέτει και το ζήτημα της προαιρέσεως σε σχέση με τη μεσότητα. Στο συμπέρασμα αυτό, καταφεύγοντας και πάλι στην εμπειρία της καθημερινής ζωής, αναφέρει την κοινή διαπίστωση ότι οι τεχνίτες επιδιώκουν το υποκειμενικό μέσον, αυτό που βρίσκεται σε συμφωνία με τις ανάγκες των ανθρώπων. Το μέσον αυτό το επιδιώκουν «ζητεῖ» και το επιλέγουν «αἱρεῖται». Με το δεύτερο ρήμα στο ζήτημα της μεσότητας εισάγεται η ελευθερία της επιλογής και προστίθεται και η ψυχολογική διάστασή του, καθώς συνάγεται ότι η μεσότητα είναι επιλογή που εναπόκειται σε μας να την κάνουμε ή όχι.
H αρετή λοιπόν είναι μεσότητα υποκειμενική και προσδιορίζεται από τον ίδιο τον άνθρωπο με μέτρο τον εαυτό του. Επομένως, απαραίτητη προϋπόθεση για τον προσδιορισμό αυτής της μεσότητας είναι η αυτογνωσία, το σωκρατικό δηλαδή «γνῶθι σαυτόν». Μόνο αν κάποιος γνωρίζει καλά τον εαυτό του και μπορεί να εκτιμήσει τα όριά του, τα θετικά και τα αρνητικά χαρακτηριστικά του, μπορεί να φτάσει στην αρετή και στον προσδιορισμό του μέσου της. Αυτή η διαδικασία, βέβαια, είναι εξαιρετικά δύσκολη και επίπονη.
Μονάδες 10
Β4 Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες θέσεις Σωστές (Σ) ή Λαθεμένες (Λ):
Λ.
Λ.
Λ.
Σ.
Σ.
Μονάδες 10
Β5. παντὶ, λέγω, ἔστι, ἄκρων, λαμβάνουσι, προστάξει, ἀρχομένῳ, ὑπερβολὴν, φεύγει, αἱρεῖται
Μονάδες 10
Β6 Η διδασκαλία του Δαμοδού έχει έντονες αριστοτελικές επιρροές. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα, όπως και στο Κείμενο Αναφοράς διακρίνεται το κοινό πεδίο ενδιαφέροντος των δύο κειμένων, η ηθική φιλοσοφία. Σε αυτό το πλαίσιο παρατηρείται η προσπάθεια προσέγγισης εννοιών, που είναι βασικές στον αριστοτελικό στοχασμό. «Ἡ ἠθικὴ φιλοσοφία», «τὰ ἤθη» και οι «έξες» είναι κάποια από τα στοιχεία που μαρτυρούν με ενάργεια την επίδραση που άσκησε ο Αριστοτέλης στο μεταγενέστερο στοχαστή («Ὅθεν ταῦτα τὰ ἤθη, δηλαδή ἕξες [: έξεις] καὶ κλίσες, εἶναι αἴτια μετέπειτα τῶν ἰδίων πράξεων, ἀγαθῶν, ἢ κακῶν ἠθικῶς»). Η έννοια του τέλους-σκοπού είναι χαρακτηριστική και στα δύο κείμενα. Ομοίως και ο εμπειρικός τρόπος τεκμηρίωσης των θέσεων που διατυπώνονται με απλά παραδείγματα από την καθημερινή ζωή.
Μονάδες 10
Επιμέλεια: Αθανασία Σπύρτζη
Τομέας Φιλολογίας
ΟΡΟΣΗΜΟ Αθήνας
Το υλικό για τις ερωτήσεις και τις ενδεικτικές απαντήσεις προέρχεται από τον σχετικό ηλεκτρονικό σύνδεσμο του υπουργείου παιδείας: https://www.study4exams.gr/anc_greek/course/view.php?id=134#3
Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Γ1. Αλλά δε γνωρίζω γιατί πρέπει να θρηνούμε γι’ αυτά (ή για τα τέτοιου είδους). Γιατί δε μας διέφευγε (ή δε λησμονούμε) ότι είμαστε θνητοί. Επομένως, γιατί πρέπει, για όσα από παλιά περιμέναμε ότι θα πάθουμε, για αυτά τώρα να στενοχωριόμαστε ή να υποφέρουμε τόσο πολύ για τις φυσικές συμφορές (ή για τις συμφορές της φύσης), αφού γνωρίζουμε καλά ότι ο θάνατος είναι κοινός και για τους χειρότερους και για τους καλύτερους; Γιατί ούτε τους κακούς περιφρονεί (ή παραβλέπει) ούτε τους ενάρετους θαυμάζει, αλλά παρέχει τον εαυτό του ίσο σε όλους.
Γ2. Ο Λυσίας θεωρεί ευτυχισμένους τους προκείμενους νεκρούς γιατί πέθαναν για έναν ανώτερο σκοπό, την προάσπιση της πατρίδας τους. Αγωνίστηκαν για τα μεγαλύτερα και ωραιότερα ιδανικά (ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλίστων κινδυνεύσαντες) και έχασαν τη ζωή τους σε αυτήν την επιδίωξη (οὕτως τὸν βίον ἐτελεύτησαν), χωρίς να αφήσουν την τύχη να αποφασίσει για αυτούς (οὐκ ἐπιτρέψαντες περὶ αὑτῶν τῇ τύχη), χωρίς να περιμένουν τον φυσικό θάνατο (οὐδ’ ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον), αλλά επιλέγοντας τον καλύτερο θάνατο (ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον), τον θάνατο για χάρη της πατρίδας. Κερδίζουν μάλιστα και την υστεροφημία, αφού θα τους θυμούνται πάντα (ἀγήρατοι μὲν αὐτῶν αἱ μνῆμαι) και θα τους τιμούν με αξιοζήλευτες τιμές όλοι οι άνθρωποι (ζηλωταὶ δὲ ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί). Τέλος, πενθούνται ως θνητοί για τον φυσικό θάνατό τους (πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί), αλλά κατάφεραν με την αυτοθυσία τους να τιμώνται ως αθάνατοι για την ανδρεία τους (ὑμνοῦνται δὲ ὡς ἀθάνατοι διὰ τὴν ἀρετήν).
Γ3.α.
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
– τῆς φύσεως / ἡ φύσις / τὴν φύσιν : τῇ φύσει
– γήρως : γήρᾳ
– ὁ δαίμων : τῷ δαίμονι
ΜΕΤΟΧΕΣ (επιλέγετε τρεις από τις παρακάτω)
ὄντες : ὄντι
τοῖς διαφυγοῦσιν : τῷ διαφυγόντι
τοῖς ζῶσι : τῷ ζῶντι
τούς τεθνεῶτας : τῷ τεθνεῶτι
ὁ εἰληχώς: τῷ εἰληχότι
κινδυνεύσαντες : κινδυνεύσαντι
ἐπιτρέψαντες : ἐπιτρέψαντι
ἀναμείναντες : ἀναμείναντι
Γ3.β.
«Οὐ γάρ ἐλάνθανον ἐμαυτόν ὤν θνητός.»
Γ4.α.
i) συγκριτική λέξη είναι ο τύπος «ἥττων».
α’ όρος σύγκρισης : ἡ φύσις
β’ όρος σύγκρισης : καί νόσων καί γήρως.
ii) ο β’ όρος σύγκρισης εκφέρεται με γενική συγκριτική.
Γ4.β.
«Εἰ μέν γάρ οἷον τε ἦν … τόν λοιπόν χρόνον.»
Δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση που συνιστά υποθετικό λόγο με την εξής μορφή:
ΥΠΟΘΕΣΗ: Εἰ οἷον τε ἦν (εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου)
ΑΠΟΔΟΣΗ: ἄξιον ἦν πενθεῖν (παρατατικός απρόσωπης έκφρασης)
Πρόκειται για απλό υποθετικό λόγο που δηλώνει το μη πραγματικό.
Η δευτερεύουσα λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της υπόθεσης – προϋπόθεσης στο «ἄξιον ἦν»
Με τη συνεργασία του Φροντιστηρίου Ορόσημα Πειραιά
