Στην Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ), οι κρίσιμες διαπραγματεύσεις έχουν τη δική τους, ιδιαίτερη, χορογραφία. Οσα συνέβησαν τις τελευταίες 10 ημέρες δεν ακολούθησαν κάποιο διαφορετικό μοτίβο. Την Πέμπτη 14 Μαϊου το Κολέγιο των Επιτρόπων συνεδρίασε, για πρώτη φορά με φυσική παρουσία από την έναρξη της πανδημίας, επί τεσσερισήμισι ώρες. Την επομένη, Παρασκευή 15 Μαΐου, το ζήτημα της μορφής του Ταμείου Ανάκαμψης απασχόλησε εκτενώς το Eurogroup, ενώ παράλληλα το Βερολίνο και το Παρίσι ανακοίνωναν ότι τη Δευτέρα 18 Μαΐου θα διεξάγονταν συνομιλίες μεταξύ της Ανγκελα Μέρκελ και του Εμανουέλ Μακρόν. Οι δύο πλευρές συνομιλούσαν επί ορισμένων κοινών προτάσεων εν όψει της παρουσίασης της πολυαναμενόμενης πρότασης της Κομισιόν αύριο 27 Μαΐου, στις 14.30 (ώρα Ελλάδος) για τον επόμενο κοινοτικό προϋπολογισμό και το νέο Ταμείο.
Η άγνοια Μακρόν για τις επιχορηγήσεις
Ουδείς γνώριζε το παραμικρό για τη φιλόδοξη πρόταση που προετοίμαζαν οι δύο ηγέτες – με την εξαίρεση ίσως της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και των πολύ στενών συνεργατών της. Αυτό δεν συνιστούσε έκπληξη. Αλλωστε, όπως εκμυστηρεύεται στο «Βήμα» ξένη διπλωματική πηγή, το τελικό κείμενο της γαλλογερμανικής Πρωτοβουλίας για ένα Ταμείο Ανάκαμψης 500 δισ. ευρώ μέσα από κοινό δανεισμό υπό την ομπρέλα της Επιτροπής «έκλεισε» από τους ίδιους τους ηγέτες. Μάλιστα, ο γάλλος πρόεδρος φέρεται να μη γνώριζε ότι η γερμανίδα καγκελάριος ήταν έτοιμη να δεχθεί πως όλο το ποσό θα ήταν επιχορηγήσεις και όχι δάνεια. Σύμφωνα με άλλη πηγή, οι δύο ηγέτες πραγματοποίησαν τέσσερις τηλεδιασκέψεις πριν από αυτή της περασμένης Δευτέρας ώστε να βρουν τη «χρυσή τομή».
Η «χαμιλτόνεια στιγμή»
Αναμφίβολα, επρόκειτο για μια σημαντική στιγμή. Ο γαλλογερμανικός άξονας έδειξε πόσο σημαντικός είναι για την Ευρώπη, ιδιαίτερα στις δύσκολες συγκυρίες όπως αυτή του κορωνοϊού. Αιφνιδίως όλοι, ακόμα και ο γερμανός υπουργός Οικονομικών Ολαφ Σολτς, άρχισαν να μιλούν για τη «χαμιλτόνεια στιγμή» («the Hamiltonian moment»). Πρόκειται για την κομβική στιγμή δημιουργίας ομοσπονδιακής κυβέρνησης στις Ηνωμένες Πολιτείες όταν, το 1790, ο τότε υπουργός Οικονομικών Αλεξάντερ Χάμιλτον μαζί με τους Τόμας Τζέφερσον και Τζέιμς Μάντισον έπεισαν τις αμερικανικές Πολιτείες να αναλάβει η κεντρική κυβέρνηση τα πολεμικά τους χρέη, με αντάλλαγμα την τοποθέτηση της πρωτεύουσας μεταξύ Μέριλαντ και Βιρτζίνια. Ωστόσο, τα σενάρια για δημιουργία δημοσιονομικής ένωσης και σύστασης ενός ευρωπαϊκού υπουργείου Οικονομικών είναι πολύ πρόωρα.
Η πρόταση της Κομισιόν
Το προσεχές διάστημα θα διεξαχθεί ένα πολύ δύσκολο και πολυεπίπεδο παζάρι – σε στάδια. Ο ορίζοντας με τον οποίο κινούνται πλέον οι ηγέτες «27» είναι το διήμερο 18-19 Ιουνίου. Τότε, σύμφωνα με πληροφορίες, προγραμματίζεται να πραγματοποιηθεί, με φυσική παρουσία, Σύνοδος Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ώστε οι ηγέτες να διαπραγματευθούν εκ του σύνεγγυς για τον επόμενο κοινοτικό προϋπολογισμό και το Ταμείο Ανάκαμψης. Πάντως, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ επιμένει πως δεν πρόκειται να συγκαλέσει μια Σύνοδο Κορυφής αν δεν έχει βάσιμες ελπίδες ότι μια συμφωνία είναι εφικτή. Σε πρώτη φάση πάντως τα βλέμματα όλων είναι αρχικά στραμμένα στην προσεχή Τετάρτη 27 Μαΐου, όταν η κυρία Φον ντερ Λάιεν θα παρουσιάσει την πρόταση της Κομισιόν για το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (MFF) της περιόδου 2021-2027 και το Ταμείο Ανάκαμψης. Αν η πρόταση εγκριθεί τον Ιούνιο (ή τον Ιούλιο), η Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα μπορούσε να ψηφίσει τον προϋπολογισμό τον Σεπτέμβριο.
Η δύσκολη εξίσωση του πακέτου
Η πρόεδρος της Κομισιόν κρατά κλειστά τα χαρτιά της. Οπως σημειώνει έμπειρη κοινοτική πηγή, η Επιτροπή δεν μπορεί να εμφανιστεί ότι αντιγράφει πλήρως το γαλλογερμανικό σχέδιο, αν και είναι γνωστό τοις πάσι πως η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν βρίσκεται σε στενότατη συνεννόηση με το Βερολίνο εξαιτίας και του γεγονότος ότι η Γερμανία αναλαμβάνει από 1ης Ιουλίου την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ. Η διαμόρφωση του πακέτου συνιστά δύσκολη εξίσωση, και αυτό φάνηκε από τις τοποθετήσεις των υπουργών Οικονομικών των τεσσάρων «φειδωλών» κρατών (Frugal 4) – δηλαδή της Αυστρίας, της Ολλανδίας, της Δανίας και της Σουηδίας – στην τηλεδιάσκεψη του Eco/Fin που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Τρίτη, μία ημέρα μετά τη δημοσιοποίηση της πρότασης Μέρκελ – Μακρόν.
Ο «διάβολος» κρύβεται πάντα στις λεπτομέρειες
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η γαλλογερμανική πρόταση έχει ισχυρό πολιτικό συμβολισμό. Ωστόσο, κοινοτικές πηγές ανέφεραν ότι οι χώρες του Νότου ανησυχούν μήπως κατά τη διάρκεια των διαβουλεύσεων το ποσό των 500 δισεκατομμυρίων ευρώ μειωθεί. Για τον λόγο αυτόν, είναι πιθανό η Κομισιόν να προτείνει ένα Ταμείο Ανάκαμψης ύψους ως και 700 δισεκατομμυρίων ευρώ (υπενθυμίζεται ότι στην αρχική πρόταση της 23ης Απριλίου ήταν περίπου 320 δισ. ευρώ). Επιπλέον, στο συνολικό πακέτο θα υπάρχουν και δάνεια. Η κλείδα του καταμερισμού (allocation key) των κονδυλίων συνιστά επίσης κρίσιμο μέγεθος (αν π.χ. θα βασιστεί στο ΑΕΠ ή στο ποσοστό της ανεργίας). Παράλληλα, στη γαλλογερμανική πρόταση μένει ανοιχτό το παράθυρο της επιβολής αιρεσιμότητας υπό τη μορφή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και δεν αποκλείεται οι Ολλανδοί να επιμείνουν πολύ σε αυτό το σημείο. Τέλος, οι χώρες του Νότου και η Κομισιόν θα ήθελαν τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης να αρχίζουν να δίνονται περί το φθινόπωρο. Τούτο δεν θα είναι εύκολο, ειδικά αν το Ταμείο συνδεθεί ευθέως με την έναρξη του επόμενου προϋπολογισμού (Ιανουάριος 2021). Για να μη γίνει αυτό, πρέπει να υπάρξουν εμπροσθοβαρείς εγγυήσεις για να δανειστεί η Κομισιόν από τις αγορές, χωρίς να περιμένει να αξιοποιήσει τον προϋπολογισμό για κάτι τέτοιο. Θα γίνει κάτι τέτοιο αποδεκτό, όπως συνέβη με το πρόγραμμα SURE για την απασχόληση;
Και φυσικά, υπάρχει πάντα το «αγκάθι» της ομοφωνίας. Δεν είναι λίγοι όσοι πιστεύουν ότι χώρες όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία θα επιδιώξουν να εξαργυρώσουν τη θετική τους ψήφο με αντάλλαγμα να σταματήσουν οι έλεγχοι για τον σεβασμό του κράτους δικαίου. Αλλες χώρες όμως ενδέχεται να θέσουν ακριβώς αυτόν τον όρο ώστε η Βουδαπέστη και η Βαρσοβία να έχουν πρόσβαση στα κονδύλια. Το δύσκολο ευρωπαϊκό παζάρι μόλις τώρα αρχίζει…
Μ. Σχοινάς: «Το Ταμείο, σταθμός στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση»
«Η πρωτοβουλία για το Ταμείο Ανάκαμψης που θα παρουσιάσουμε επίσημα αύριο Τετάρτη 27 Μαΐου θα αποτελέσει σταθμό στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Θα σηματοδοτεί την πολιτική βούληση της ΕΕ να παρέμβει καταλυτικά ώστε η πραγματική οικονομία να επανεκκινήσει ταχύτατα. Ακριβώς επειδή η κρίση που πρέπει να αντιμετωπίσουμε είναι χωρίς προηγούμενο, εξίσου χωρίς προηγούμενο θα είναι και η ευρωπαϊκή απάντηση» λέει σε δήλωσή του προς «Το Βήμα» ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς. «Η – ιστορικής σημασίας – πρόσφατη γαλλογερμανική συμφωνία συμβάλλει καθοριστικά στις προσπάθειές μας για την ανάληψη των βαρών της ανάκαμψης από όλους τους εταίρους συνολικά. Το συνολικό πακέτο θα διαθέτει πρωτοφανείς πόρους, θα έχει ως άγκυρα τον κοινοτικό προϋπολογισμό, θα ανακουφίζει τις χώρες και τους τομείς που υπέφεραν περισσότερο από την πανδημία και θα διασφαλίζει το κατάλληλο μείγμα επιδοτήσεων και δανείων, ώστε να μην εξαναγκάζει τον Νότο της Ευρώπης σε δανεισμό που θα αποδυνάμωνε την Ενιαία Αγορά και το κοινό μας νόμισμα» προσθέτει.
