Δύο και πλέον μήνες αφότου η Αίγυπτος έγινε η πρώτη χώρα στην Αφρική όπου εντοπίστηκε ο κορωνοϊός, η πανδημία έχει φθάσει σε κάθε γωνιά της ηπείρου αλλά δεν έχει προκαλέσει τον μεγάλο αριθμό των νεκρών που αναμενόταν. Τα θύματα από τον Covid-19 στην Αφρική με τον πληθυσμό του 1,2 δισ. ανέρχονταν, στις 21 Μαΐου, σε μόλις 3.031. Παρά τις αρχικές προειδοποιήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ότι γύρω στα 250 εκατ. άτομα θα μολύνονταν από τον κορωνοϊό τον πρώτο χρόνο της πανδημίας και 150.000 με 190.000 από αυτούς θα πέθαιναν, η Αφρική έχει μέχρι στιγμής λιγότερα από 100.000 επιβεβαιωμένα κρούσματα – έχοντας το 17% του παγκόσμιου πληθυσμού, δεν εμφανίζει ούτε το 2% των κρουσμάτων.
Στην Γκάνα, από τις αφρικανικές χώρες που αντιμετωπίζουν πιο αποτελεσματικά την πανδημία, 155.000 άτομα έχουν κάνει το τεστ για τον κορωνοϊό και γύρω στους 5.500 έχουν βγει θετικοί. Η Γκάνα είναι η τέταρτη χώρα στην Αφρική στην αναλογία τεστ και πληθυσμού. Σε άλλες χώρες, η έλλειψη τεστ δυσχεραίνει την εκτίμηση της πραγματικής πορείας της ασθένειας. Αλλά από τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του σήμερα ο ΠΟΥ, ο ιός εξαπλώνεται με πιο αργό ρυθμό στην Αφρική απ’ όσο στις άλλες ηπείρους.
Αυτό μπορεί να οφείλεται στην έλλειψη επαρκών τεστ. Στην Αφρική, έχουν κάνει το τεστ λίγο παραπάνω από ένα εκατομμύριο άτομα, όσα σε μία μέρα μόνο στην Ουχάν της Κίνας και από αυτά, σχεδόν τα μισά έχουν πραγματοποιηθεί σε δύο χώρες, στη Νότια Αφρική και στην Γκάνα. Γι’ αυτό οι εκτιμήσεις μιλούν για οκτώ φορές περισσότερα κρούσματα στην ήπειρο απ’ όσα έχουν επιβεβαιωθεί.
Η Τανζανία είναι από τις πιο προβληματικές περιπτώσεις. Κανένα επίσημο στοιχείο δεν έχει δημοσιευτεί από τις 29 Απριλίου. Αντιπολίτευση και ΜΚΟ υποστηρίζουν ότι υπήρξαν πολλοί θάνατοι από Covid-19 στο Νταρ ες Σαλάαμ, τη μεγαλύτερη πόλη της Τανζανίας, αλλά συγκαλύφθηκαν. Παρόμοιες αναφορές για συγκάλυψη εκατοντάδων θανάτων υπάρχουν για το Κάνο, στη βόρεια Νιγηρία, και για το Μογκαντίσου, την πρωτεύουσα της Σομαλίας.
Ο Economist όμως εκτιμά ότι, με βάση τις αναφορές, τέτοια «κρυφά επίκεντρα» της πανδημίας δεν υπάρχουν πολλά στην Αφρική καθώς σε κοινωνίες όπως οι αφρικανικές, είναι δύσκολο κάτι τέτοιο να παραμείνει κρυφό. Μερικές χώρες όπως ο Μαυρίκιος, η Ναμίμπια και οι Σεϋχέλλες δεν έχουν αναφέρει κανένα νέο κρούσμα τις δυο τελευταίες εβδομάδες ενώ άλλες, όπως η Αιθιοπία, η Ρουάντα και η Ουγκάντα έχουν ελάχιστα επιβεβαιωμένα κρούσματα με ποσοστό θετικών μικρότερο από 1% _ αυτό είναι σημαντικό διότι σημαίνει ότι δεν υποβάλλονται σε τεστ όσοι ήδη παρουσιάζουν συμπτώματα του κορωνοϊού.
Αντίδοτο η έγκαιρη λήψη μέτρων
Ένας από τους λόγους για τη χαμηλή ταχύτητα εξάπλωσης του Covid-19 στην Αφρική είναι η έγκαιρη λήψη μέτρων περιορισμού. Οι περισσότερες αφρικανικές χώρες επέβαλαν λοκντάουν πολύ νωρίτερα από τις δυτικές και για τουλάχιστον 21 μέρες.
Η διευθύντρια του ΠΟΥ στην Αφρική, Ματσιντίσο Μοέτι, αναμένει ότι η πανδημία θα είναι πιο αργή και μακροχρόνια στην ήπειρο. Το μοντέλο αυτό εξάπλωσης βασίζεται σε νέα μελέτη του οργανισμού που λαμβάνει υπόψη το «μοναδικό κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο» της ηπείρου, όπως για παράδειγμα ότι οι Αφρικανοί ταξιδεύουν λιγότερο λόγω του κακού οδικού δικτύου. Γι’ αυτό το συγκεκριμένο μοντέλο βγάζει χαμηλότερη εκτίμηση για θετικά κρούσματα στην Αφρική τον πρώτο χρόνο της πανδημίας (29 – 44 εκατ. άτομα) από άλλα μοντέλα. Ο ΠΟΥ υπολογίζει επίσης ότι θα υπήρχαν 83.000 – 190.000 θάνατοι στην Αφρική αν δεν λαμβάνονταν μέτρα περιορισμού, το οποίο αντιστοιχεί σε λιγότερους θανάτους αναλογικά με τα κρούσματα απ’ όσους στις πλουσιότερες χώρες και οφείλεται κυρίως στο ότι οι Αφρικανοί είναι νεότεροι σε ηλικία και άρα λιγότερο πιθανό να πεθάνουν αν αρρωστήσουν από τον κορωνοϊό.
Από την άλλη πλευρά, η Αφρική δεν διαθέτει τα νοσοκομεία των ανεπτυγμένων χωρών και αν τα κρούσματα αυξηθούν, τα συστήματα υγείας μπορεί να καταρρεύσουν. Επίσης, προσπαθώντας να ισορροπήσει υγεία και οικονομία, αρχίζει να χαλαρώνει τα λοκντάουν. Ενώ οι πλούσιες χώρες άρχισαν να τα χαλαρώνουν όταν θεωρητικά ξεπέρασαν την κορύφωση της πανδημίας, στην Αφρική χαλαρώνουν όσο η πανδημία είναι σε άνοδο, έστω και αργή. Αυτό σημαίνει ότι παρά τον αργό ρυθμό της πανδημίας στην Αφρική, ο κίνδυνος παραμένει τεράστιος. Ερευνητές του Imperial College στο Λονδίνο αναμένουν ότι τελικά οι αλυσιδωτές επιπτώσεις από τον Covid-19 σε ορισμένες αφρικανικές χώρες μπορεί να είναι τόσο ευρείες από άποψη χαμένων ετών ζωής όσο εκείνες από το Aids, τη φυματίωση και την ελονοσία.
