Καθώς η υγειονομική κρίση μετεξελίσσεται σε οικονομική, δύο ερωτήματα απασχολούν κυβερνώντες και κυβερνωμένους: πόσο βαθιές θα είναι η οικονομική κρίση και η ύφεση και πόσο χρόνο αυτές θα διαρκέσουν. Οι απαντήσεις και στα δύο αυτά ερωτήματα έχουν να κάνουν με τέσσερα γράμματα της λατινικής αλφαβήτου: V, U, W και L.
Δεν πρόκειται για αρχικά λέξεων, αλλά για γράμματα που αναπαριστούν τη γραφική απεικόνιση της προϊούσας ύφεσης. Τη μορφή, δηλαδή, την οποία θα λάβει προϊόντος του χρόνου η καμπύλη του γραφήματος που θα απεικονίζει την πτώση και την ανάκαμψη του παγκόσμιου ΑΕΠ, που μοιραία – και ευτυχώς – θα ακολουθήσει.
1. Η ύφεση τύπου V: Πρόκειται για το καλύτερο σενάριο, στο μέτρο που η ανάκαμψη θα είναι τόσο ισχυρή και ταχεία όσο βαθιά και απότομη είναι η πτώση του παγκόσμιου ΑΕΠ λόγω του lockdown που αποφάσισαν οι περισσότερες κυβερνήσεις του πλανήτη για την προστασία της ζωής των πολιτών τους. Τα παραδείγματα από κρίσεις τύπου V υποδηλώνουν ότι και αυτή που βιώνουμε θα διαρκέσει λίγα τρίμηνα και στη συνέχεια η ανάπτυξη θα αποκατασταθεί στα προ πανδημίας επίπεδα.
«Κλασικό παράδειγμα ύφεσης τύπου V ήταν εκείνη που ενέσκηψε το 1953 στις ΗΠΑ, όταν η αναπτυξιακή έκρηξη που ακολούθησε το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κατέληξε στη μεγάλη αύξηση των επιτοκίων από την αμερικανική κεντρική τράπεζα, που φοβήθηκε υπερθέρμανση της οικονομίας και εκρηκτική αύξηση του πληθωρισμού», όπως γράφει χαρακτηριστικά ο οικονομικός αναλυτής του BBC Πίτερ Χόσκινς. «Επειτα από την κάθετη πτώση του ΑΕΠ, ο αναπτυξιακός ρυθμός και κυρίως οι οικονομικές απώλειες που προκάλεσε η ύφεση αποκαταστάθηκαν σε χρονικό διάστημα λίγο μεγαλύτερο από ένα έτος» σημειώνει.
2.Η ύφεση τύπου U: Εδώ η σχηματική απεικόνιση της πτώσης και της ανάκαμψης του ΑΕΠ μοιάζει με την ύφεση τύπου V, αλλά η οικονομία χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να ανακάμψει. Συγκεκριμένα, το ΑΕΠ συρρικνώνεται για αρκετά τρίμηνα και απαιτούνται λίγα χρόνια για να επανέλθει στο επίπεδο στο οποίο βρισκόταν πριν από την κρίση.
Είναι η περίπτωση της ύφεσης που προκάλεσε η πρώτη πετρελαϊκή κρίση, μετά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του Γιομ Κιπούρ το 1973. Η αλήθεια είναι ότι οι οικονομίες των ΗΠΑ και της Ευρώπης είχαν αρχίσει να συρρικνώνονται στις αρχές του 1973, προτού ο OΠΕΚ μετατρέψει το πετρέλαιο σε διπλωματικό όπλο κατά της Δύσης, που στήριζε το Ισραήλ. Μόλις το 1975 αποκαταστάθηκαν οι αναπτυξιακοί ρυθμοί των οικονομιών.
3.Η ύφεση τύπου W: Εδώ πρόκειται για τη λεγόμενη «διπλή βουτιά» της οικονομίας (double dip). Η ύφεση εκδηλώνεται με βία, η ανάκαμψη δεν αργεί, αλλά την ώρα που η οικονομία πάει να βγάλει το κεφάλι πάνω από το νερό μια νέα κρίση την ξαναβυθίζει στα τάρταρα. Κάτι τέτοιο συνέβη στις αρχές της δεκαετίας του 1980 με την ύφεση που προκάλεσε η δεύτερη πετρελαϊκή κρίση, η οποία ξέσπασε με αφορμή την ισλαμική επανάσταση στο Ιράν το 1979.
Από τον Ιανουάριο του 1980 η αμερικανική και η παγκόσμια οικονομία άρχισαν να βυθίζονται στην ύφεση. Ενώ την επόμενη χρονιά σημειώθηκε μια ισχυρή ανάκαμψη, ένα δεύτερο κύμα ύφεσης σάρωσε τις ΗΠΑ και τη Δύση εν γένει, όταν ξέσπασε ο πόλεμος Ιράν – Ιράκ. Μόνο στα τέλη του 1982 ανέκαμψαν οι ρυθμοί ανάπτυξης – τα ΑΕΠ χρειάστηκαν περισσότερο χρόνο για να επανέλθουν στα επίπεδα του 1979.
4.Η ύφεση τύπου L: Είναι το χειρότερο σενάριο, μια κατάσταση που κάποιοι χαρακτηρίζουν ως «depression» και όχι «recession». Το «καταθλιπτικό» της υπόθεσης έγκειται στο ότι η οικονομία βυθίζεται στην ύφεση, το ΑΕΠ πέφτει σε αισθητά χαμηλότερο επίπεδο και παραμένει σε αυτό επί μακρόν, καθώς η οικονομία δεν αποκαθιστά βιώσιμους ρυθμούς ανάπτυξης και φλερτάρει διαρκώς με την ύφεση.
Εδώ η οικονομία κάνει, θα έλεγε κανείς, μακροβούτι – αν και πολλοί μιλούν πάλι για «διπλή ύφεση». Είναι η περίπτωση της «χαμένης δεκαετίας» για την Ιαπωνία. Της δεκαετίας του 1990, δηλαδή, που ξεκίνησε με το σκάσιμο της φούσκας των ακινήτων, θέτοντας τέρμα σε τέσσερις δεκαετίες ισχυρής ανάπτυξης της ιαπωνικής οικονομίας μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ουσιαστικά η οικονομία της Ιαπωνίας ουδέποτε ανέκτησε έκτοτε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης – θα έλεγε κανείς ότι παρέδωσε την αναπτυξιακή σκυτάλη στην Κίνα.
Η πολιτική γεωγραφία των απολύσεων στη Γερμανία
Τον χάρτη των απολύσεων στη Γερμανία σκιαγράφησε το οικονομικό ινστιτούτο Ifo. Οι περισσότερες περικοπές θέσεων εργασίας προγραμματίζονται για τους κλάδους της εστίασης (58% του συνόλου), των ξενοδοχείων (50%) και των ταξιδιωτικών γραφείων (43%). Ελάχιστα θα πληγούν οι εργαζόμενοι στον νομικό και λογιστικό κλάδο, ενώ «ρουθούνι» δεν πρόκειται να ανοίξει στον τομέα της υγείας και στις εταιρείες τζόγου. Γεωγραφικά το 22% των επιχειρήσεων στη Βάδη-Βυρτεμβέργη και το 20% στη Βαυαρία αποκαλύπτουν ότι σκέπτονται να προχωρήσουν σε απολύσεις. Στα κρατίδια του Σάαρ και της Ρηνανίας-Παλατινάτου μόνο το 11% των εργοδοτών προγραμματίζει περικοπές. Περισσότερες θα είναι οι απολύσεις στα «παλαιά», δυτικά κρατίδια (19%) συγκριτικά με τα «νεότερα» της πρώην Ανατολικής Γερμανίας (14%), όπως τα χαρακτηρίζει το Ifo.
Ολοι στοιχηματίζουν στο σενάριο V
Ποιο να είναι άραγε το σενάριο που θα «παίξει» στην προϊούσα κρίση; Η συντριπτική πλειονότητα τόσο των υπερεθνικών θεσμών (ΕΕ, ΔΝΤ, ΟΟΣΑ) όσο και των οικονομικών αναλυτών κυβερνητικών επιτελείων και τραπεζών, αλλά και των ανεξάρτητων think tanks, στοιχηματίζει στο καλύτερο σενάριο, αυτό της ύφεσης τύπου V.
Σε αυτό «ποντάρουν», εξάλλου, η Wall Street και οι άλλες αγορές, οι οποίες ανακάμπτουν χάρη στη σταδιακή άρση της κοινωνικής και οικονομικής καραντίνας (lockdown) και προεξοφλούν γρήγορη επιστροφή των εταιρικών κερδών στην «κανονικότητα», βοηθούντων βέβαια των «πακέτων» αρωγής των κυβερνήσεων και των περικοπών του λειτουργικού κόστους των επιχειρήσεων (απολύσεις και μειώσεις μισθών).
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η παγκόσμια ιατρική κοινότητα θα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την πανδημία του κορωνοϊού και ότι δεν κινδυνεύουμε με νέα έξαρση των κρουσμάτων το φθινόπωρο. Θεωρούν ότι όσο μεγάλες κι αν είναι η πτώση του παγκόσμιου ΑΕΠ και η συρρίκνωση των εθνικών οικονομιών τη χρονιά που διανύουμε, αναλόγως ισχυρή θα είναι η ανάκαμψή τους το 2021. Ο Πίτερ Χόσκινς του BBC θυμίζει, πάντως, την περίφημη ρήση του Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ: «Οι οικονομικές προβλέψεις το μόνο αποτέλεσμα που έχουν είναι να ανεβάζουν την αξιοπιστία της αστρολογίας».
