Ενα χλιαρό βήμα – όπως μάλλον αναμενόταν – έκανε η ΕΕ για την τουριστική επανεκκίνηση της Ευρώπης, με το μπαλάκι πια να περνάει με τις… ευλογίες της στις διακρατικές συμφωνίες. Το χρονοδιάγραμμα όμως για να πάρουν μπρος οι μετακινήσεις εντός ΕΕ παραμένει ασαφές, ενώ ο ορίζοντας για το «άνοιγμα» των ευρωπαϊκών συνόρων στους μη Ευρωπαίους παραπέμπεται… σε δεύτερη φάση.

Οι γενικότητες στις οποίες αρκέστηκε η Κομισιόν στο θέμα της υγειονομικής ασφάλειας δημιουργούν πονοκέφαλο στους ιθύνοντες, που καλούνται να μη σπαταλήσουν το σημαντικό κεφάλαιο που «χτίστηκε» με την καλή διαχείριση της κρίσης. Η Ελλάδα θα αρχίσει να ζεσταίνει τις μηχανές από τις αρχές Ιουνίου με την άρση σχεδόν όλων των περιορισμών. Το στοίχημα για τον ελληνικό τουρισμό, πλην της Βόρειας Ελλάδας που δέχεται οδικές αφίξεις από τις γειτονικές χώρες, είναι αεροπορικό, με 70% των επισκεπτών να φτάνουν από αέρος.

Ηδη Aegean, Air France και Lufthansa επανεκκινούν από τον Μάιο λίγες συνδέσεις δίνοντας το σήμα ότι ανοίγουν και πάλι «φτερά». Οι παράγοντες των αερομεταφορών βλέπουν το ενδιαφέρον Γερμανών, Γάλλων και Βρετανών να έχει ουσιαστικά αναζωπυρωθεί για διακοπές στην Ελλάδα. Επίσης, αεροπορικές εταιρείες από τη Μέση Ανατολή, τις ΗΠΑ και τον Καναδά παραμένουν stand by για να ξεκινήσουν εκ νέου πτήσεις προς τη χώρα. Ο Ιούλιος είναι μέχρι στιγμής η πιο ασφαλής πρόβλεψη για την επανεκκίνηση με συστηματικές ροές, αν και γίνονται προσπάθειες και για τις τελευταίες εβδομάδες του Ιουνίου.

Ευρω-ανταγωνισμός δισεκατομμυρίων

Η μάχη του ανταγωνισμού πάντως στην Ευρώπη προμηνύεται σκληρή. Για τον Ιούλιο και τον Αύγουστο η αξία του τουρισμού στην Ευρώπη ανέρχεται σε 150 δισ. ευρώ. Η απροθυμία της Κομισιόν να προχωρήσει σε συγκεκριμένες συστάσεις για διαγνωστικά τεστ (τα εναποθέτει στην ευχέρεια των κρατών) και μέτρα καραντίνας αφήνει περιθώρια ευελιξίας στα κράτη-μέλη, αλλά και «κενά» ασφαλείας καθώς όλοι αναζητούν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση των κατευθυντήριων γραμμών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο ιταλός πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε προειδοποίησε ότι η χώρα του δεν αποδέχεται τις διμερείς συμφωνίες εντός της ΕΕ, που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν προνομιακούς τουριστικούς διαύλους. «Αυτό θα μας έθετε εκτός της ΕΕ και κάτι τέτοιο δεν θα το επιτρέψουμε ποτέ» είπε.

Η στρατηγική της Ελλάδας πάντως κινείται σε αυτή την κατεύθυνση, προκειμένου να εξαργυρώσει και να ενισχύσει τη θετική εικόνα που έχτισε με τη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης, καλύπτοντας μέρος των τεράστιων απωλειών του κλάδου που στηρίζει το 21% του ΑΕΠ. Η οριστικοποίηση της φόρμουλας που θα συγκεράσει την υγειονομική ασφάλεια με την άρση μη «ελκυστικών» μέτρων περιορισμού για τους ταξιδιώτες, όπως η 14ήμερη απομόνωση, αποτελεί σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες.

Οι διακρατικές συμφωνίες ήδη βρίσκονται υπό επεξεργασία από το κυβερνητικό επιτελείο. Ιχνηλατώντας το μονοπάτι της ανάκαμψης, η ΕΕ συνέστησε την άρση των περιορισμών μεταξύ περιοχών ή κρατών-μελών που βρίσκονται σε παρόμοια επιδημιολογική κατάσταση. Στην πρώτη γραμμή για την Ελλάδα βρίσκονται Κύπρος, Βουλγαρία και Ισραήλ, με το οποίο υπάρχει κατ’ αρχήν συμφωνία για την υποδοχή ακόμα και 1 εκατ. ταξιδιωτών όταν επιτραπούν εκ νέου οι πτήσεις μεταξύ των δύο χωρών.

Προς αυτή την κατεύθυνση έχει αρχίσει ήδη από νωρίτερα να κινείται η ελληνική κυβέρνηση, με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη να έχει προχωρήσει σε συζητήσεις με τις ηγεσίες Αυστρίας, Δανίας, Νορβηγίας, Τσεχίας, Σιγκαπούρης και Αυστραλίας.

Τεστ αντί καραντίνας

Η άφιξη στην Ελλάδα με την πιστοποίηση στο… χέρι για τη διενέργεια τεστ 72 ώρες πριν από την πτήση είναι ένα μαξιλάρι ασφαλείας που παραμένει στο τραπέζι για την ελληνική πλευρά. Η αξία του θεωρείται διττή, καθώς από τη μία στέλνει το μήνυμα ότι η Ελλάδα είναι μια ασφαλής χώρα και από την άλλη «εξουδετερώνει» αυστηρότερα μέτρα, όπως ο υποχρεωτικός περιορισμός κατά την άφιξη.

Την πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης να μην τίθεται θέμα 14ήμερου αποκλεισμού κατά την επιστροφή των ταξιδιωτών στο κράτος-μέλος προέλευσης ενισχύουν τα αποτελέσματα έρευνας της Διεθνούς Ενωσης Αερομεταφορών (IATA). Σύμφωνα με αυτά, ποσοστό 69% των ταξιδιωτών δεν θα σκεφτόταν καν να ταξιδέψει εάν αυτό σήμαινε 14ήμερο αποκλεισμό. H ΙΑΤΑ, προβλέποντας ότι οι αερομεταφορές δεν θα πιάσουν τα επίπεδα του 2019 πριν από το 2023, αντιτίθεται στα μέτρα καραντίνας καθώς θα καταστήσουν το ταξίδι ανέφικτο.

«Γενικές αρχές» από την Κομισιόν

Για συγκρίσιμα μέτρα κατά την αναχώρηση και την άφιξη κάνει λόγο στις γενικές αρχές της η Κομισιόν, με στόχο το ταξίδι να μη γίνεται υπερβολικά δύσκολο ή ακόμη και αδύνατο. Με λίγα λόγια, δηλαδή, ότι τα μέτρα στους τόπους αναχώρησης και άφιξης θα πρέπει να είναι ισοδύναμα ως προς την αποτελεσματικότητα έναντι της εξάπλωσης του ιού και αμοιβαία αποδεκτά. Αρχή που και πάλι εναπόκειται στη συνεργασία μεταξύ των κρατών.

Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC) αναπτύσσει έναν δυναμικό χάρτη επιπέδου μετάδοσης του COVID-19, μέσω του οποίου όλοι οι Ευρωπαίοι (κυβερνήσεις, φορείς, ταξιδιώτες) θα μπορούν να τσεκάρουν σε ποιο γκρουπ βρίσκονται όχι μόνο χώρες αλλά και περιφέρειες χωρών.

Ενα ακόμη σημαντικό εργαλείο θα είναι οι εφαρμογές ιχνηλάτησης, για τις οποίες θα πρέπει να διασφαλιστεί η διαλειτουργικότητα, προκειμένου οι Ευρωπαίοι να ενημερώνονται όπου κι αν βρίσκονται στην ΕΕ για πιθανή λοίμωξη με κορωνοϊό. Η χρήση των εν λόγω apps θα πρέπει να είναι οικειοθελής, διαφανής και ασφαλής. Αυτά να βασίζονται στην τεχνολογία Bluetooth και να είναι διαλειτουργικά σε διασυνοριακό επίπεδο.

Πώς θα γίνονται οι μετακινήσεις με πλοία

Θερμομέτρηση επιβατών, συμπλήρωση ειδικού ερωτηματολογίου, χρήση μάσκας και αποστάσεις περιλαμβάνει το ελληνικό πρωτόκολλο για την ακτοπλοΐα. Τα μέτρα θα ισχύουν από τη Δευτέρα 18 Μαΐου μέχρι και την 15η Ιουνίου.

 Τα πλοία θα ταξιδεύουν με το μέγιστο της πληρότητας στο 50% ή στο 55% εάν δεν διατίθενται καμπίνες.
 Πριν από την επιβίβαση θα γίνεται θερμομέτρηση των επιβατών και θα συμπληρώνεται ειδικό ερωτηματολόγιο κατάστασης υγείας (διαθέσιμο και στο Διαδίκτυο). Το ίδιο ισχύει για τους επιβάτες πλοίων στις γραμμές Ελλάδας – Ιταλίας.
 Κατά την επιβίβαση και αποβίβαση θα διατηρείται απόσταση 1,5 μέτρου, όπως και σε όλους τους χώρους του πλοίου.
 Μάσκα (συστήνεται υφασμάτινη) θα φορούν επιβάτες και μέλη του πληρώματος, ενώ σταθμοί αντισηπτικών θα υπάρχουν σε διάφορα σημεία του πλοίου.
 Η ειδική διάταξη των επιβατών στα αεροπορικά καθίσματα θα είναι ένα κάθισμα κατειλημμένο και ένα κάθισμα κενό, παρακείμενο, εμπρός και πίσω. Κάθε καμπίνα θα χρησιμοποιείται από ένα άτομο, εκτός αν πρόκειται για οικογένεια (συγγενείς πρώτου βαθμού), οπότε μπορούν να είναι έως 4 άτομα, ή ΑμεΑ με τον συνοδό τους.
 Καθαρισμός και απολύμανση των πλοίων θα πρέπει να γίνεται συστηματικά, όπως και ο αερισμός. Για τη διαχείριση ύποπτου περιστατικού θα προβλέπεται απομόνωση σε ειδικό χώρο, αποβίβαση στο επόμενο λιμάνι, ιχνηλάτηση επαφών κ.λπ.

Κρίσιμες αποφάσεις για την Aegean

Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκεται η Aegean, που κατέχει και τη μερίδα του λέοντος στην εγχώρια αγορά, συνδέοντας τη χώρα προ κορωνοϊού με 155 προορισμούς σε 44 χώρες και απασχολώντας κοντά 3.000 εργαζομένους. Πρόσφατα, ο πρόεδρος του Ομίλου Ευτύχης Βασιλάκης παραδέχθηκε ότι η κρίση ακύρωσε όλες τις προβλέψεις πως η ρευστότητα 500 εκατ. ευρώ που διέθετε η εταιρεία στις αρχές Μαρτίου αποτελούσε επαρκές μαξιλάρι. Αναλυτές εκτιμούν ότι οι ανάγκες ανέρχονται στα 400 εκατ. ευρώ.

«Πήγαμε από το ρετιρέ στο υπόγειο σε έναν μήνα» είπε χαρακτηριστικά, με τα έσοδα της εταιρείας να έχουν βυθιστεί στο 0,05% ανά ημέρα και την πλειοψηφία του προσωπικού να έχει τεθεί σε αναστολή κατά το προηγούμενο διάστημα. «Το πρώτο πράγμα που οφείλουμε να διασφαλίσουμε στην εταιρεία, στους εργαζομένους, στη χώρα είναι ότι μπορούμε να είμαστε εδώ και την επόμενη μέρα» σημείωσε ο κ. Βασιλάκης, που τη Δευτέρα 18 Μαΐου θα ενημερώσει τους επενδυτές για το «αύριο» της εταιρείας.
Aναμένεται να χαρτογραφήσει τις μέχρι σήμερα κινήσεις για τη χρονική μετάθεση των υποχρεώσεων προς τους προμηθευτές και τις πρόθετες γραμμές χρηματοδότησης για την ενίσχυση της ρευστότητάς της. Υπενθυμίζεται ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η επένδυση σε νέα αεροσκάφη από την Airbus, ύψους 2,5-3 δισ. ευρώ, τα 6 εκ των οποίων εντάσσονται κανονικά στον στόλο εντός του 2020.

Πώς θα γίνονται τα ταξίδια στην Ευρώπη

Με μάσκες σε όλα τα μέσα μαζικών μετακινήσεων, τρένα, αεροπλάνα, πλοία, λεωφορεία, καθώς και στους κόμβους, όπως οι σταθμοί και τα αεροδρόμια, θα ταξιδεύουν οι Ευρωπαίοι, σύμφωνα με τις γενικές κατευθύνσεις που έδωσε η Κομισιόν. Στους πολίτες της ΕΕ, αλλά και στις μεταφορικές εταιρείες, συστήνεται να προχωρούν σε online κρατήσεις εισιτηρίων και ηλεκτρονικό check-in. Επίσης, θα περιορίζεται η πώληση φαγητών και ποτών εντός των μέσων.

Οι φυσικές αποστάσεις θα πρέπει να διασφαλίζονται στα σημεία των ελέγχων και της παράδοσης/παραλαβής αποσκευών, ενώ θα πρέπει να προβλεφθούν διάδρομοι για να διαχωρίζουν τη ροή των επιβατών σε λιμάνια, αεροδρόμια, σιδηροδρομικούς σταθμούς, σταθμούς λεωφορείων, αποβάθρες πλοίων, σταθμούς ΜΜΜ και σημεία διασυνοριακών ελέγχων. Καθαρισμοί και απολυμάνσεις θα πρέπει να είναι εντατικοί και αντισηπτικό διαθέσιμο.

Χωρίς κενές θέσεις

Eιδικά για τα αεροπλάνα, δεν χρειάζεται να υπάρχουν κενές θέσεις, αλλά θα είναι υποχρεωτική η χρήση της μάσκας, ενώ αναμένεται περαιτέρω εξειδίκευση για τα μέτρα στα αεροπορικά ταξίδια από το ECDC και την Αρχή για την Ασφάλεια της Αεροπορίας της ΕΕ (EASA).

Στις σιδηροδρομικές μετακινήσεις, η Κομισιόν συνιστά αύξηση της συχνότητας των δρομολογίων και της δυναμικότητας των συρμών για την αποφυγή συνωστισμού. Οι πόρτες σε συρμούς και λεωφορεία θα πρέπει να ανοίγουν αυτόματα και να υπάρχει διαθέσιμο αντισηπτικό. Αντίστοιχοι κανόνες θα πρέπει να ισχύουν και στα κρουαζιερόπλοια με σύσταση για μείωση του αριθμού επιβατών. Θα πρέπει να διαθέτουν και διαθέσιμους χώρους για καραντίνα, εφόσον παραστεί ανάγκη.

Αύξηση συχνοτήτων

Η πρώτη απελευθέρωση των διαπεριφερειακών μετακινήσεων (συν της Κρήτης) στις 18 Μαΐου τροχοδρομεί τη συγκρατημένη αύξηση συχνοτήτων. Η Aegean ενισχύει τις πτήσεις προς Ηράκλειο, Χανιά, Θεσσαλονίκη, Αλεξανδρούπολη και από 25 Μαΐου προς Ρόδο, Κέρκυρα, Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο και τους υπόλοιπους προορισμούς εσωτερικού. Σταδιακά αυξάνει τις συχνότητες και η Sky Express σε όλο το δίκτυό της.

Μέχρι τα τέλη Μαΐου η Aegean θα προχωρήσει στην επανέναρξη συνδέσεων, με μικρή αρχικά συχνότητα, από Αθήνα προς Μόναχο, Ζυρίχη, Φρανκφούρτη και Γενεύη, καθώς και την αύξηση των πτήσεων προς Βρυξέλλες, τον μοναδικό προορισμό εξωτερικού που έως σήμερα δεν είχε ανασταλεί.
Πτήσεις εντός Μαΐου ξεκινά η Air France, με το δρομολόγιο Παρίσι – Αθήνα να επανέρχεται στις 23 Μαΐου. Θα επαναληφθεί στις 30 Μαΐου. Oι πτήσεις θα ενισχύονται σε εβδομαδιαία βάση, ενώ στις 27 Ιουνίου επανέρχεται και η εβδομαδιαία σύνδεση με το Ηράκλειο.

Επίσης, από τις 18 Μαΐου η Lufthansa επαναφέρει τη σύνδεση της Αθήνας με Φρανκφούρτη και από τις 21 Μαΐου με Μόναχο, ενώ τον Ιούνιο αναμένεται η σύνδεση με Κρήτη. Η SWISS έχει διατηρήσει τρεις εβδομαδιαίες πτήσεις σύνδεσης της Αθήνας με Ζυρίχη και Γενεύη. Η Eurowings θα εντάξει στο δίκτυό της το Ηράκλειο και μες τον Ιούνιο θα ενισχύσει τους προορισμούς της.

Επαναφορά

Από τον Ιούλιο η ουγγρική Wizz σχεδιάζει την επανέναρξη δρομολογίων προς Ζάκυνθο, Ηράκλειο, Κέρκυρα και Ρόδο. Στις αρχές Μαΐου, η ρουμανική Tarom επανέφερε τη σύνδεση της Αθήνας με το Βουκουρέστι. Επίσης, το προηγούμενο διάστημα το «Ελευθέριος Βενιζέλος» είχε σύνδεση με Πεκίνο από την AirChina και Ντόχα με την Qatar.

Στις αρχές Ιουνίου αναμένεται να επανέλθει από την American Airlines το δρομολόγιο Σικάγο – Αθήνα. Από τις 25 Ιουνίου η Air Canada θα συνδέει την Αθήνα με Τορόντο και Μόντρεαλ με καθημερινές απευθείας πτήσεις και από την 1η Ιουλίου η Emirates θα συνδέει την ελληνική πρωτεύουσα με το Νιούαρκ.

Ως το τέλος Μαΐου διεθνείς πτήσεις επιτρέπονται μόνο στο αεροδρόμιο της Αθήνας και παραμένει σε ισχύ η απαγόρευση εισόδου σε μη ευρωπαίους πολίτες. Επίσης, επεκτείνεται η αναστολή επιβατικών πτήσεων από Ιταλία, Ισπανία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ολλανδία. Οι πτήσεις από/προς Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία και Τουρκία απαγορεύονται ως τις 15 Ιουνίου.

Η ζήτηση

Το σημείο επανεκκίνησης των πτήσεων, ο ρυθμός, αλλά και το πώς θα διαμορφωθεί η ζήτηση είναι οι παράγοντες που θα συνεκτιμηθούν για την ολοκλήρωση και του πακέτου οικονομικής ενίσχυσης του αεροπορικού κλάδου στη χώρα. Σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», πρόκειται αρχικά για ένα πακέτο κρατικής στήριξης που θα ξεπεράσει τα 100 εκατ. ευρώ, για τη μόχλευση πολλαπλάσιου ποσού, συνολικά για το οικοσύστημα των αερομεταφορών.

Η ανάσχεση του «Αρμαγεδδώνα» που έχει πλήξει τον κλάδο δεν θα είναι μια one-off διαδικασία, αλλά θα ξεδιπλώνεται σταδιακά. Το πρώτο άμεσο βήμα – με ΠΝΠ ακόμα και μέσα στην εβδομάδα – θα αφορά την ενίσχυση των ελληνικών εταιρειών που διενεργούν πτήσεις εσωτερικού (Aegean και Sky Express) με έναν μηχανισμό επιδότησης ανά προσφερόμενη θέση ύψους 20 ευρώ/θέση.

Η επιδότηση θα καλύπτει, για μέγιστο διάστημα 4 μηνών, το ελάχιστο μεταβλητό κόστος (αεροπορικά τέλη, καύσιμα). Η ενίσχυση θα προσεγγίσει την ετήσια επιδότηση των άγονων γραμμών, ύψους 9-10 εκατ. ευρώ. Επισημαίνεται ότι, με κριτήριο την ανάκτηση της βιωσιμότητας των αερομεταφορέων, δεν προβλέπονται κενές θέσεις στα αεροσκάφη. Πληρότητα 70%-80% εξασφαλίζει, αναλόγως του τύπου του αεροσκάφους, τη βιωσιμότητα μίας πτήσης.

Ελαφρύνσεις

Εν τω μεταξύ, έχει ήδη ανασταλεί, αρχικά για δύο μήνες, η πληρωμή τελών αεροδρομίου για τις δύο εταιρείες που εκτελούσαν το προηγούμενο διάστημα δρομολόγια εσωτερικού. Επίσης, έχουν αναβληθεί ως 6 μήνες οι οφειλές προς το ΤΑΙΠΕΔ των παραχωρησιούχων των αερολιμένων που είναι ληξιπρόθεσμες και απαιτητές εντός του έτους 2020, αλλά με επιβάρυνση ονομαστικού επιτοκίου ίσου με το πληρωτέο για τα έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου 6μηνης διάρκειας, προσαυξημένο κατά μισή μονάδα.

Η μετάθεση πληρωμών ΦΠΑ και αεροναυτικών τελών, η φορολογική ελάφρυνση, ο ετεροχρονισμός αμοιβών παραχώρησης, η παροχή εγγυήσεων του Δημοσίου για δανεισμό συμπεριλαμβάνονται στο πακέτο. Στο πλαίσιο δε της συνολικής στήριξης του τουρισμού, η μείωση του ΦΠΑ στα εισιτήρια (αεροπορικά και ακτοπλοϊκά) από 24% σε 13% ως το τέλος Σεπτεμβρίου με δυνατότητα παράτασης, σε συνδυασμό με την επιδότηση εργασίας, είναι επίσης βήματα στήριξης.