Τον περασμένο Φεβρουάριο, στο περιθώριο της Συνόδου των υπουργών Αμυνας, στις Βρυξέλλες, ο Νίκος Παναγιωτόπουλος είχε συναντηθεί με τον Χουλουσί Ακάρ. Ηταν η δεύτερη τετ-α-τετ συνάντησή τους. Οι δύο υπουργοί, καθισμένοι σε μία από τις αίθουσες του υπερσύγχρονου κτιρίου όπου στεγάζεται η έδρα του ΝΑΤΟ, συζητούσαν περί ανταλλαγής επισκέψεων. Ο κ. Παναγιωτόπουλος θυμάται, κατά τη διάρκεια της συνέντευξής του πριν από λίγες ημέρες στο «Βήμα», ότι ο τούρκος υπουργός Αμυνας τον είχε προσκαλέσει να επισκεφθεί την Αγκυρα. «Με αυτό το κλίμα, τι να έρθω να κάνω;» ρώτησε ο έλληνας ομόλογός του. «Για ποιον λόγο δεν αποφασίζουμε να ρίξουμε, αμοιβαία, τους τόνους; Δεν καταλαβαίνεις ότι αυτό που καθημερινά συμβαίνει στο Αιγαίο είναι, μεταξύ άλλων, τρομερή σπατάλη καυσίμων;». Ο κ. Ακάρ του απάντησε, σε μια μάλλον ειρωνική αποστροφή, ότι παίζει ρόλο πώς θα ερμηνευθεί κάτι τέτοιο από τα μέσα ενημέρωσης. «Την επομένη», θυμάται ο κ. Παναγιωτόπουλος, «δεν είχαμε καμία υπέρπτηση στο Αιγαίο. Τη μεθεπόμενη είχαμε οκτώ!».
Ισως επηρεασμένος από το βλέμμα του πορτρέτου του Ελευθερίου Βενιζέλου, του πολιτικού που αν και πολέμησε την Οθωμανική Αυτοκρατορία υπέγραψε αργότερα τη Συνθήκη της Λωζάννης και στη συνέχεια πρωτοστάτησε στην υπογραφή Συμφώνου Φιλίας και Συνεργασίας με την Τουρκία του Μουσταφά Κεμάλ «Ατατούρκ», ο υπουργός Εθνικής Αμυνας εκτιμά ότι «υπάρχει, έστω στο βάθος, ένα περιθώριο συνεννόησης με τους Τούρκους. Οι σχέσεις μας όμως μαζί τους μοιάζουν με μια συνεχή εναλλαγή κρύου και ζεστού ντους, με σκωτσέζικο ντους». Η συνάντηση του Φεβρουαρίου παρήλθε άκαρπη. Και περίπου 20 ημέρες αργότερα ήρθαν τα γεγονότα του Εβρου…
Η «Καταιγίδα» και οι υπερπτήσεις
Τις τελευταίες δύο εβδομάδες, ένα από τα θέματα που έχουν κυριαρχήσει στην επικαιρότητα είναι η αναβολή της άσκησης «Καταιγίδας 2020». «Οι προφανείς ιδιαιτερότητες αυτής της κρίσιμης για τη δημόσια υγεία περιόδου επιβάλλουν τη συνέχιση και για το επόμενο τουλάχιστον δεκαπενθήμερο της πρόσκαιρης αναστολής των δραστηριοτήτων επιχειρησιακής εκπαίδευσης μεγάλης κλίμακας, προς διαφύλαξη του εξαιρετικά χαμηλού ποσοστού κρουσμάτων COVID-19 στις τάξεις των Ενόπλων Δυνάμεων» ανέφεραν στρατιωτικές πηγές το βράδυ του περασμένου Σαββάτου 9 Μαΐου. Η πληροφορία αιφνιδίασε πολλούς, καθώς τις αμέσως προηγούμενες ημέρες είχε κυκλοφορήσει το σενάριο ότι η «Καταιγίδα» θα πραγματοποιούνταν σε τρεις φάσεις. Ολο το σκηνικό που είχε διαμορφωθεί είχε συνδεθεί δε με την πληροφορία ότι ο κ. Ακάρ είχε ζητήσει ένα, κατά κάποιον τρόπο, moratorium ασκήσεων λόγω κορωνοϊού στο πλαίσιο της τελευταίας τηλεδιάσκεψης των υπουργών Αμύνης του ΝΑΤΟ – μια πληροφορία που σε πρώτη φάση δεν επιβεβαιωνόταν από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών.
Η «Καταιγίδα» δεν θα ματαιωθεί
Τι ακριβώς συνέβη λοιπόν; Υπήρξε «ανταλλαγή» της αναβολής της τουρκικής άσκησης «Mavi Vatan» («Γαλάζια Πατρίδα») με την ελληνική «Καταιγίδα»; «Καταρχήν δεν έχουμε ματαίωση της άσκησης. Εχουμε απλώς, όπως αναφέρει και η ανακοίνωση του ΓΕΕΘΑ, πρόσκαιρη αναστολή δραστηριότητας» επισημαίνει ο κ. Παναγιωτόπουλος. «Η «Καταιγίδα» προγραμματίστηκε και σχεδιάστηκε, δεσμεύτηκαν οι ναυτικές ζώνες κατά τα προβλεπόμενα, πλην όμως, σε κάποια συνεννόηση με το Μέγαρο Μαξίμου, καταλήξαμε στο να την αναβάλουμε για κάποιο χρονικό διάστημα, δεδομένου ότι έπρεπε να μπούμε σταδιακά στην αποκλιμάκωση των μέτρων για τον περιορισμό του κορωνοϊού» μας εξηγεί. «Επειδή στην κυβέρνηση θέλουμε αφενός να υπάρχει ένας συντονισμός όλων των φορέων, αλλά και επειδή υπήρχε η πρόταση από τους Τούρκους, από τον κ. Ακάρ συγκεκριμένα, σκεφθήκαμε να ελέγξουμε πολλαπλώς αυτό το σενάριο. Η «Καταιγίδα» δεν θα ματαιωθεί, θα γίνει κάποια στιγμή» διαβεβαιώνει.
Τον ρωτάμε πού οφείλεται το αίτημα Ακάρ για αναβολή των ασκήσεων. Ο κ. Παναγιωτόπουλος θεωρεί ότι υπάρχουν προβλήματα στο εσωτερικό των Ενόπλων Δυνάμεων λόγω του κορωνοϊού. «Ενδεχομένως να έκρινε σκόπιμο να προτείνει αμοιβαία μη διεξαγωγή ασκήσεων επειδή αυτός είχε το πρόβλημα. Οταν μου το είπε, εγώ του απάντησα ότι είναι καλή ιδέα και ότι έτσι εκτονώνεται η ένταση. Ομως του επεσήμανα ότι δεν εκτονώνεται συνολικά η ένταση αν δεν δούμε ανάλογες κινήσεις και στις υπόλοιπες δραστηριότητες. Τι να το κάνουμε να αναβάλουμε δύο ασκήσεις αν έχουμε κάθε μέρα ή κάθε δεύτερη ημέρα υπερπτήσεις ή επεισόδια στον Εβρο κάθε βράδυ με πυροβολισμούς; Τότε, απλώς, η ένταση μεταφέρεται σε άλλο δοχείο. Μου ανακοίνωσε», προσθέτει, «ότι δεν θα διεξαχθεί η «Mavi Vatan». Δεν μου είπε ότι περιμένω αμοιβαία να συμφωνήσουμε ότι δεν θα κάνετε και εσείς τη δική σας άσκηση».
Η γεωμετρική αύξηση των υπερπτήσεων
Ορισμένοι θεωρούν ότι ίσως η χρονική μετάθεση των ασκήσεων να μπορεί να αποτελέσει βάση για επανεκκίνηση του διαλόγου επί Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ). Ο υπουργός Εθνικής Αμυνας είναι αρκετά συγκρατημένος. «Τα ΜΟΕ συνιστούν ένα επιχείρημα υπέρ των ανοικτών καναλιών επικοινωνίας, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχουν αποδώσει, πέραν κάποιων ήσσονος σημασίας δράσεων. Δεν είναι η αναβολή των ασκήσεων πρόκριμα για επανέναρξη διαλόγου. Είναι καλό να μιλάμε» μας λέει, «αλλά το θέμα είναι συνολικότερο. Δεν αρκεί να τηλεφωνώ εγώ στον κ. Ακάρ και εκείνος σε εμένα. Δεν αποκλείουμε τίποτα, συζητούμε. Είμαστε όμως ρεαλιστές. Οταν εμείς συζητούμε για ΜΟΕ και έχουμε έξαρση των υπερπτήσεων, τότε αυτές οι συζητήσεις είναι προσχηματικές».
Του επισημαίνουμε κι εμείς τη γεωμετρική αύξηση των υπερπτήσεων από τις αρχές του 2020. «Η Αγκυρα έχει αναβαθμίσει τις παραβατικές συμπεριφορές με υπερπτήσεις πάνω από μεγάλα νησιά και εσχάτως, αν και οριακά, πάνω από χερσαίο έδαφος στον Εβρο. Γίνονται επίσης, κατά κύριο λόγο, σε πολύ μεγάλο ύψος. Εκτιμώ ότι μέχρι ενός σημείου αποτελούν και έναν τρόπο εκτόνωσης εσωτερικών εντάσεων. Είμαστε σταθεροί στον τρόπο αντιμετώπισης. Αναχαιτίζουμε τα πάντα. Εφαρμόζουμε και πιο δυναμικές μεθόδους. Την περίοδο της κρίσης στον Εβρο», εξηγεί ο κ. Παναγιωτόπουλος, «είχαμε μεταφέρει στην περιοχή αντιαεροπορικά συστήματα και όποιος εισερχόταν στο FIR Αθηνών εγκλωβιζόταν. Αυτό ήταν κάτι που συνιστά αναβάθμιση της αντίδρασής μας». Στο μυαλό του υπάρχει το σενάριο της περαιτέρω κλιμάκωσης. «Πρέπει να είμαστε έτοιμοι για κάθε ενδεχόμενο. Εχουμε εκπονήσει και σενάρια για κάθοδο τουρκικού ερευνητικού σκάφους νοτίως της Κρήτης. Δεν θα υπεισέλθω στην επιχειρησιακή περιγραφή των σχεδίων αλλά μην έχετε αμφιβολία ότι θα αντιδράσουμε όπως απαιτείται» υπογραμμίζει.
«Είχαμε διαβάσει έγκαιρα τι θα συμβεί στον Εβρο»
Οταν τον ρωτάμε για τα όσα συνέβησαν στην ελληνοτουρκική μεθόριο του Εβρου το αγωνιώδες τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας, ο κ. Παναγιωτόπουλος γυρίζει το ρολόι πιο πίσω. «Θυμάμαι ότι η προετοιμασία μας για κάτι τέτοιο είχε ξεκινήσει αρκετές εβδομάδες νωρίτερα. Υπήρχαν πληροφορίες για αύξηση των μεταναστευτικών ροών τόσο στη θάλασσα όσο και στην ξηρά. Με δεδομένο ότι ήταν κεντρική απόφαση να είμαστε πιο αποτρεπτικοί στην αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου, εργαζόμασταν πάνω σε αυτό. Είχαμε αυξήσει», μας αναλύει, «το επίπεδο επιφυλακής. Είχαμε ενισχύσει τη συνεργασία με την Ελληνική Αστυνομία σε επίπεδο ανταλλαγής πληροφοριών και επιτήρησης των συνόρων. Παράλληλα, είχαμε μεταφέρει σταδιακά στη μεθόριο τμήματα άλλων μονάδων, χωρίς να γίνει αυτό ευρύτερα αντιληπτό. Οταν πήγα στον Εβρο την Καθαρά Δευτέρα, η ένταση ήταν παντού. Ηταν δε εμφανής η οργανωμένη βοήθεια της τουρκικής πλευράς να προωθήσουν μετανάστες στην πλευρά μας. Αυτό διήγειρε αντανακλαστικά τόσο σε εμάς όσο και στην ΕΕ. Σήμερα», προσθέτει, «έχουμε ακόμη ορισμένα μικροεπεισόδια. Γίνονται από δυνάμεις της τουρκικής στρατοχωροφυλακής με σκοπό την πρόκληση ελεγχόμενης έντασης. Είναι επίσης αντίδραση στην προσπάθειά μας να ενισχύσουμε τους διάφορους φράχτες και τα φυσικά εμπόδια».
Αμεση ανάγκη η ενίσχυση του Πολεμικού Ναυτικού
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το ευρύτερο γεωστρατηγικό περιβάλλον έχει ωθήσει στα όριά τους τις Ενοπλες Δυνάμεις. Η ανάγκη ενίσχυσης εντοπίζεται στο Πολεμικό Ναυτικό, με δεδομένη και τη μεγάλη έμφαση που δίνει η Τουρκία στον συγκεκριμένο τομέα μέσα και από το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας». «Και τούτο διότι τα πλοία επιφανείας αρχίζουν και γηράσκουν πλέον» παραδέχεται ο ένοικος του Πενταγώνου.
Στο τραπέζι βρίσκεται ο φάκελος της απόκτησης νέων φρεγατών. Είναι γνωστή η πρόταση της Γαλλίας για την απόκτηση δύο φρεγατών Belh@rr@ που «παρέχουν το πλεονέκτημα της παροχής άμυνας περιοχής, πλην όμως επειδή πρόκειται για νέα πλοία, μένουν ανοικτά θέματα που αφορούν την οριστικοποίηση της διαμόρφωσής τους».
Συμφωνία τον Ιούνιο
Τον προσεχή Ιούνιο, ο κ. Παναγιωτόπουλος θα υπογράψει με τη γαλλίδα ομόλογό του Φλοράνς Παρλί Συμφωνία Στρατηγικής Συνεργασίας, μέρος της οποίας θα είναι οι εξοπλισμοί. «Θεωρώ όμως ότι έχουμε πολύ δρόμο ακόμη, διότι αφού οριστικοποιηθούν οι απαιτήσεις μας, θα αρχίσει η συζήτηση για το κόστος και τον τρόπο αποπληρωμής. Οπως καταλαβαίνετε, αυτή θα γίνει υπό άλλες συνθήκες, δεδομένης της νέας πραγματικότητας» ξεκαθαρίζει.
«Δεν πρέπει επίσης να λησμονούμε ότι η παραλαβή των πλοίων θα γίνει περί το 2026. Περιμένουμε και άλλες προτάσεις. Θα μας ενδιέφερε η συμμετοχή ενός ελληνικού ναυπηγείου στην κατασκευή. Αν δεν ληφθούν όμως οι αποφάσεις τώρα, θα μείνουμε πίσω».
Υπάρχουν βέβαια και θετικές κινήσεις, όπως η προσεχής προμήθεια τορπιλών για τα υποβρύχια, ενώ ξεκινάει το πρόγραμμα του εκσυγχρονισμού των φρεγατών τύπου ΜΕΚΟ. Επιδιώκεται επίσης να ασκηθεί πίεση στα Ναυπηγεία Ελευσίνας για να παραδοθούν οι δύο τελευταίες πυραυλάκατοι.
Μόνο τρίμηνη παράταση
«Συμφωνήσαμε να παραλάβουμε την προτελευταία μέχρι το τέλος του Ιουνίου ώστε να ολοκληρωθεί από το Πολεμικό Ναυτικό, ασχέτως του τι θα συμβεί με τα ίδια τα Ναυπηγεία Ελευσίνας όπου ήδη υπάρχει μια επενδυτική πρόταση. Δώσαμε μόνο τρίμηνη παράταση στη σύμβαση μεταξύ ιδιοκτησίας, εργαζομένων και Πολεμικού Ναυτικού όταν μέχρι σήμερα δίνονταν εξάμηνες παρατάσεις και πλοία δεν παραλαμβάναμε διότι οι δύο από τις τρεις πλευρές βολεύονταν με την κωλυσιεργία. Αναφορικά με τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά, υπάρχει και εκεί διαγωνιστική διαδικασία. Δεν θα πρέπει να αποκλείουμε ότι ίσως γίνει μια έκπληξη στην προσπάθεια προσέλκυσης επενδύσεων στην αμυντική βιομηχανία το 2020» τονίζει. Υπάρχουν επίσης οι Ηνωμένες Πολιτείες, τις οποίες ο κ. Παναγιωτόπουλος σχεδιάζει να επισκεφθεί εντός του θέρους. «Είναι καλή ευκαιρία να πάρουμε αμυντικό υλικό από τους Αμερικανούς» λέει.
Πέραν της αναβάθμισης των αεροσκαφών F-16, «διαπραγματευόμαστε σε ελκυστική τιμή την αγορά τεσσάρων ελικοπτέρων MH-60R Seahawk (κρίσιμα για τις ανάγκες του Ναυτικού) λόγω κάποιων ευκαιριών που υπάρχουν (σ.σ.: πρόκειται για την αγορά 24 τέτοιων ελικοπτέρων από την Ινδία που θα ρίξει το κόστος)».
Επιχείρηση «IRINI»
«Από τη μέχρι σήμερα απροθυμία των ευρωπαίων εταίρων να δεσμεύσουν επαρκή μέσα, δηλαδή πλοία επιφανείας ή αεροσκάφη, όντως ανησυχώ» μας λέει ο κ. Παναγιωτόπουλος όταν τον ρωτάμε για την επιχείρηση «IRINI» σε σχέση με τη Λιβύη. «Αν δεν οργανωθεί σωστά η επιχείρηση, κινδυνεύει η ίδια η αξιοπιστία της ΕΕ να πραγματοποιεί τέτοιου είδους επιχειρήσεις σε περιοχές γεωστρατηγικού ενδιαφέροντός της, όπως είναι η Κεντρική και η Ανατολική Μεσόγειος. Θα πληγεί η όποια αξιοπιστία της στην αναζήτηση στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ. Μόνο εμείς, η Ιταλία και η Γαλλία δεσμεύουμε πολεμικά σκάφη. Τα μέσα είναι ελάχιστα».
