Πριν από εβδομήντα χρόνια, στις 9 Μαΐου του 1950, ο Γάλλος πολιτικός Ρομπέρ Σουμάν (1886-1963), συνιδρυτής του Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος, παρουσίασε την πρώτη ολοκληρωμένη πρόταση για τη δημιουργία της Ενωμένης Ευρώπης. Η ‘Διακήρυξη Σουμάν’ (ΔΣ), υπήρξε το θεμέλιο της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης και ήταν ουσιαστικά η ληξιαρχική πράξη της γέννησής της!
Ο Σουμάν, τότε Υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, στην 3η κυβέρνηση του Ζωρζ Μπιντό, πρότεινε τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), με έξι ιδρυτικά μέλη: Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Βέλγιο και Λουξεμβούργο.
Σημαντικό ρόλο στο όλο εγχείρημα διαδραμάτισε ο Ζαν Μονέ (1888-1979), Γάλλος επιχειρηματίας και δημόσιος λειτουργός, ο οποίος, ως γνωστόν, υπήρξε ο εμπνευστής της ΔΣ και κατ’ ουσίαν ο ιθύνων νους της σύνταξής της.
Τότε έμπαιναν τα θεμέλια της Ευρώπης, και επουλώνονταν οι νωπές ακόμη πληγές της από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ούτως ώστε κάτι ανάλογο να αποτρέπονταν στο μέλλον.
Η ημερομηνία της ΔΣ, 9η Μαΐου του 1950, δεν επελέγη τυχαία: Ακριβώς πέντε χρόνια πιο πριν, στις 7-9 Μαΐου του 1945, είχαν υπογραφεί, στη γαλλική πόλη Ρενς και σε προάστιο του Βερολίνου, η παράδοση και άνευ όρων συνθηκολόγηση της Γερμανίας, στους Δυτικούς Συμμάχους και τους Σοβιετικούς, αντίστοιχα.
Τώρα, εβδομήντα χρόνια μετά, με την οιωνεί πολεμική ατμόσφαιρα της θανατηφόρου πανδημίας του COVID-19, παρά τον διαδικτυακό μαραθώνιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη συγκέντρωση των δισεκατομμυρίων ευρώ για τη χρηματοδότηση των ερευνών του εμβολίου, διαγνωστικών και θεραπευτικών μέσων αντιμετώπισής του, οξύνεται συνεχώς η διελκυστίνδα Ευρωπαϊκού Βορρά και Νότου για την οικονομική αντιμετώπισή των επιπτώσεων του ιού από τα Κράτη-Μέλη. Είναι, ωστόσο, σαφές ότι εκτός από τη θεραπεία του ιού πρέπει να θεραπευθούν και οι συνέπειές του. Σε μια τέτοια Ευρώπη, με οικονομίστικο αγοραίο πνεύμα, το χάσμα, κυρίως μεταξύ χωρών Βορρά και Νότου, ολοένα θα διευρύνεται και η Ένωση θα εξακολουθεί να κλυδωνίζεται.
Η ΔΣ, μεταξύ άλλων, προέτασσε τότε τη «δημιουργία της Ευρώπης μέσα από επιτεύγματα που θα θεμελιώσουν πρωτίστως μια πραγματική αλληλεγγύη»! Αυτή που, ενώ ακριβώς τώρα είναι επιβεβλημένη περισσότερο από ποτέ, διακυβεύεται συχνά από κοντόφθαλμες μικροπολιτικές εμμονές των εταίρων.
Εξάλλου, η ΔΣ, αποσκοπώντας σε συγχώνευση αγορών και παραγωγής, διακήρυσσε την τοποθέτησή της «στον αντίποδα διεθνών καρτέλ, που επιδιώκουν να κατανέμουν και να εκμεταλλεύονται τις εθνικές αγορές με περιοριστικές πρακτικές, διατηρώντας έτσι υψηλά κέρδη». Ατυχώς, σήμερα, νέου τύπου ‘χρηματοπιστωτικά καρτέλ’ δεν βρίσκονται στον αντίποδα, αλλά στον πυρήνα πολιτικών αποφάσεων της Ευρώπης, μιας Ευρώπης σε βαθμιαία μετάλλαξη – που αντικατοπτρίζει, κατά τραγική ειρωνεία, τις διακόσιες περίπου μεταλλάξεις του ιού που τη συγκλονίζει και που ανακαλύφθηκαν στις 6.5.2020…
Μήπως σ’ αυτό το πλαίσιο δεν εντάσσεται και η τοξική επιθετικότητα του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου, που, στις 5/5/2020, αμφισβήτησε το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ για στήριξη της κρίσης του COVID-19, με την αγορά ευρωομολόγων 750 δις ευρώ, όπου η Γερμανία αρνείται να συμμετάσχει, εάν αυτό δεν αιτιολογηθεί επαρκώς εντός τριμήνου; Η Κομισιόν, πάντως, απάντησε, τονίζοντας την υπεροχή του Ευρωπαϊκού Κοινοτικού Δικαίου, έναντι αυτού της Γερμανίας…
Η απειλητική κρίση λόγω COVID-19 εντείνει συνεχώς την πόλωση αυτή μεταξύ διαφόρων χωρών και μεταφέρεται σταδιακά στα θεσμικά όργανα της Ευρώπης που, με τη σειρά τους, διέρχονται περιόδους ισχυρών αναταράξεων.
Ημέρα της Ευρώπης, η 9η Μαΐου, αποκτά έναν μοναδικό συμβολισμό για την προοπτική της ενότητάς της που διακυβεύεται, ενώ η λήψη αποφάσεων για ριζικές μεταρρυθμίσεις θα συναρτάται εφεξής με Ηγέτες, των οποίων η πολιτική βούληση και το κύρος θα διαχωρίζει τους Hommes d’État από τους οικονομικούς διαχειριστές του συρμού…
Ολοκληρώνουμε με έναν επίκαιρο αφορισμό του Μονέ, για την αντιμετώπιση μιας κρίσης: «οι άνθρωποι δεν δέχονται την αλλαγή παρά μόνο σε περιπτώσεις ανάγκης, και δεν βλέπουν την ανάγκη παρά μόνο όταν υπάρχει κρίση»!
Αν λοιπόν στη σημερινή κρίση λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, τη μεγαλύτερη κάθε άλλης μέχρι τώρα, δεν ενστερνισθούμε την ανάγκη αλλαγής – πρωτίστως νοοτροπίας αρχόντων και αρχομένων – και παράλληλα, αναδόμησης της Υγείας και περιστολής του Εγώ, το μέλλον αναμένεται αναπόδραστα ζοφερό για όλους, μηδενός εξαιρουμένου: «Γηράσκω αεί διδασκόμενος» μας θυμίζει ο εκ των επτά σοφών, Σόλων ο Αθηναίος!
Ο κ. Στάθης Καπογιαννόπουλος είναι Πολιτικός Μηχανικός, Συγγραφέας,
