Είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πιο σημαντικά μουσεία στον κόσμο. Το Metropolitan Museum of Art (The Met, εν συντομία) δεν απέκτησε τυχαία τη φήμη του. Από το 1880, οπότε πρωτολειτούργησε στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης, μέχρι σήμερα κατάφερε να πλουτίσει την τεράστια συλλογή του με έργα αμύθητης καλλιτεχνικής και ιστορικής αξίας και να χωρέσει στις αίθουσές του σχεδόν όλη την ιστορία του κόσμου (από τα πρώτα βήματα του ανθρώπου και στη συνέχεια από την κλασική αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας) και όλους τους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στις πέντε ηπείρους. Καλειδοσκόπιο της μακραίωνης πορείας μας και της εξέλιξης των τεχνών πάνω στη Γη, προσελκύει κάθε χρόνο εκατομμύρια επισκέπτες που θαυμάζουν από κοντά τις συλλογές του αλλά και τις σπουδαίες περιοδικές εκθέσεις που κατά διαστήματα φιλοξενεί.
Τα πρώτα βήματα, το πρώτο έκθεμα
Οι αρχικές συζητήσεις για την ίδρυση ενός Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης στη Νέα Υόρκη έγιναν το 1866 στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού, συγκεκριμένα στο Παρίσι. ΜΙα παρέα φιλόδοξων Αμερικανών συμφώνησαν να δημιουργήσουν ένα ίδρυμα με εκπαιδευτικό χαρακτήρα και με στόχο τη γνωριμία του αμερικανικού λαού με την τέχνη και την ιστορία του ιδίου αλλά και των άλλων λαών. Την ιδέα είχε προτείνει ο δικηγόρος Τζον Τζέι, ο οποίος επιστρέφοντας στις ΗΠΑ άρχισε να εργάζεται για την πραγματοποίησή της. Μέσα από το Union League Club της Νέας Υόρκης συγκέντρωσε πολιτικούς, επιχειρηματίες, βιομηχάνους, συλλέκτες, καλλιτέχνες και φιλάνθρωπους που καθένας με τον τρόπο του συνέβαλε στον κοινό σκοπό. Το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης ιδρύθηκε στις 13 Απριλίου 1870, για να στεγαστεί στο Dodworth Building, στον αριθμό 681 της 5ης Λεωφόρου. Πρώτο έκθεμά του ήταν μία ρωμαϊκή σαρκοφάγος. Ακολούθησαν μερικά έργα των Βαν Ντάικ, Πουσέν και Τιέπολο. Υστερα από 10 χρόνια, το 1880, άνοιξε τις πόρτες του για το κοινό στο κτίριο όπου στεγάζεται μέχρι σήμερα, στον αριθμό 1000 της 5ης Λεωφόρου. Για τη διαμόρφωσή του εργάστηκαν οι βρετανοί αρχιτέκτονες Κάλβερτ Βο και Τζέικομπ Ρέι Μολντ, οι οποίοι έχουν επίσης εκπονήσει τα σχέδια για το Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και έχουν συμβάλει σημαντικά στη διαμόρφωση του Σέντραλ Παρκ. Εκτοτε το κτίριο έχει επεκταθεί αρκετές φορές, με αποτέλεσμα η αρχική μορφή του να έχει αλλάξει.
Οι κυπριακές αρχαιότητες
Λίγο μετά την ίδρυσή του η συλλογή του μουσείου εμπλουτίστηκε με αξιόλογα έργα: μια από τις σημαντικότερες αγορές (η οποία αποτέλεσε ουσιαστικά τη βάση της δημιουργίας του) ήταν εκείνη της Συλλογής Censola, δηλαδή των αρχαιοτήτων που αφαίρεσε και εξήγαγε από την Κύπρο ο (πρόξενος των ΗΠΑ στη Λάρνακα από το 1865 ως το 1877) Λουίτζι Πάλμα Ντι Τσενσόλα. Ο διαβόητος αρχαιοκάπηλος έγινε και ο πρώτος διευθυντής του Met. Πρόκειται για μια τεράστια συλλογή με περισσότερα από 6.000 έργα, η οποία περιλαμβάνει πήλινα, χάλκινα και γυάλινα αντικείμενα, αγγεία και αμφορείς, κοσμήματα, επιγραφές και απαράμιλλης τέχνης γλυπτά. Κορυφαία θέση ανάμεσά τους κατέχει η σαρκοφάγος της Αμαθούντας, έργο του 5ου αιώνα π.Χ. Στα τέλη του 1872, μετά τον θάνατο του αμερικανού ζωγράφου Τζον Κένσετ, το μουσείο απέκτησε 38 πίνακές του, ενώ έπειτα από μερικά χρόνια δίπλα τους προστέθηκαν δύο πίνακες του Μονέ, ένας Ρενουάρ και άλλα έργα σημαντικών καλλιτεχνών. Ο αμερικανός αρχιτέκτονας Ρίτσαρντ Μόρις Χαντ (δημιουργός, μεταξύ άλλων, του βάθρου πάνω στο οποίο στέκεται το Αγαλμα της Ελευθερίας) διαμόρφωσε την πρόσοψή της 5ης Λεωφόρου καθώς και το εντυπωσιακό Great Hall, το οποίο άνοιξε για το κοινό το 1902. Στην πραγματικότητα το έργο ολοκλήρωσε ο γιος του, καθώς στο μεταξύ ο πατέρας του είχε πεθάνει σε ηλικία 67 ετών.
Κλασικά και σύγχρονα αριστουργήματα
Οι επεκτάσεις και οι αναπλάσεις συνεχίστηκαν τις επόμενες δεκαετίες και συνεχίζονται μέχρι τις μέρες μας, ενώ στη συλλογή του Met εκτός από τις αρχαιότητες από όλον τον κόσμο προστέθηκαν έργα των Ραφαήλ, Ρέμπραντ, Τιτσιάνο, Καραβάτζο, Γκόγια, Βερμέερ, Βελάσκεθ, Βαν Γκογκ, Ντεγκά, Ρενουάρ, Πικάσο, Μιρό, Σίλε, Ματίς, Πόλοκ, Χόπερ κ.ά. Ο εξ Αιγύπτου μικρός, γαλάζιος ιπποπόταμος από φαγιάνς, δείγμα της τέχνης του Μέσου Βασιλείου, ο οποίος έκανε την εμφάνισή του στις προθήκες με τα εκθέματα το 1917, κέρδισε αμέσως την αγάπη των επισκεπτών. Βαφτίστηκε Γουίλιαμ και αποτελεί μέχρι σήμερα την ανεπίσημη μασκότ του μουσείου. Ενός μουσείου που κατέχει εξάλλου τη μεγαλύτερη συλλογή αιγυπτιακών αρχαιοτήτων στον κόσμο (περισσότερα από 26.000 αντικείμενα) μετά από εκείνη του Αρχαιολογικού Μουσείου του Καΐρου – ανάμεσά τους εντυπωσιάζει ο ναός της Ντεντούρ. Ο ελληνορωμαϊκός τομέας περιλαμβάνει περισσότερα από 35.000 αντικείμενα, ανάμεσά τους μοναδικά δείγματα της Κυκλαδικής, της Μινωικής, της Μυκηναϊκής, της Γεωμετρικής, της Αρχαϊκής και της Κλασικής περιόδου. Ο «Αρπιστής», κυκλαδικό ειδώλιο σπάνιας τέχνης, είναι ένα από τα σημαντικότερα εκθέματα. Τη συλλογή συμπληρώνουν μελανόμορφα και ερυθρόμορφα αγγεία, επιτύμβιες στήλες, Ταναγραίες, Κούροι, χρυσά κοσμήματα κ.ά. Στο πλαίσιο των στενών σχέσεων και της συνεργασίας του με την Ελλάδα το Met έχει τιμήσει επανειλημμένως με διαλέξεις και γκαλά τη μνήμη της Ντόλης Γουλανδρή, ιδρύτριας του δικού μας Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
Δίπλα στις σημαντικές ελληνικές αρχαιότητες στις αίθουσές του φιλοξενούνται βεβαίως και πλούσιες συλλογές Μεσαιωνικής, Ισλαμικής, Ασιατικής, Αφρικανικής και σύγχρονης τέχνης, με περισσότερα από 2.000.000 έργα. Την ίδια στιγμή, σπουδαίες περιοδικές εκθέσεις όπως «Οι θησαυροί του Τουταγχαμών», «Οι συλλογές του Βατικανού», «Ο Πικάσο στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης», «Βυζάντιο: Πίστη και εξουσία», «Βυζάντιο και Ισλάμ: Εποχή μετάβασης», «Από την Ασσυρία στην Ιβηρία», «Πέργαμος και τα Ελληνιστικά Βασίλεια του Αρχαίου Κόσμου» (οι τέσσερις τελευταίες πραγματοποιήθηκαν και με δωρεές του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος), «Μιχαήλ Αγγελος: Divine Draftsman and Designer», αλλά και η αφιερωμένη στον Αλεξάντερ Μακ Κουίν «Savage beauty» το 2011 (η υψηλή μόδα έχει συχνά βρει θέση στις προθήκες του), έρχονται να εξηγήσουν γιατί το Met θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα μουσεία του κόσμου.
«Πιστεύω ότι δεν μπορεί ένα ίδρυμα σαν το δικό μας να σταματά να συγκεντρώνει έργα» είχε πει σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει το 2008 στο «Βήμα» ο τότε διευθυντής του μουσείου Φιλίπ ντε Μοντεμπέλο (ο οποίος έμεινε σε αυτή τη θέση για 31 χρόνια), συνεχίζοντας: «Εχουμε σκοπό το μουσείο να ανθεί για δεκαετίες και αιώνες (…) να γίνει όσο το δυνατόν καλύτερο και όχι αναγκαστικά όσο το δυνατόν μεγαλύτερο. Να διατηρήσει την ποιότητα και τη γνώση στην τέχνη και όχι να πρέπει να τα ανταλλάσσει έναντι οιουδήποτε τιμήματος. Δεν πρέπει το μουσείο να καταλήξει να γίνει Ντίσνεϊλαντ».
Τα οικονομικά προβλήματα και η νέα εποχή
Μπορεί το Μet να μην έγινε Ντίσνεϊλαντ, αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν αντιμετώπισε (και δεν συνεχίζει να αντιμετωπίζει) προβλήματα. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, το 2017 καταγράφηκαν ζημιές πολλών εκατομμυρίων δολαρίων, αποτέλεσμα των μεγαλεπήβολων σχεδίων για νέες προεκτάσεις και διάφορων αστοχιών στην οικονομική διαχείριση. Αυτό προκάλεσε ένα κύμα απολύσεων και την επιβολή εισιτηρίου αξίας 25 ευρώ για τους τουρίστες – η είσοδος ως τότε ήταν δωρεάν για όλους. Πάντως οι επισκέπτες συνέχισαν να συρρέουν κατά χιλιάδες, και στο κτίριο της 5ης Λεωφόρου και στα κτίρια όπου το μουσείο έχει επεκταθεί, το The Met Cloisters και το The Met Breuer. Σήμερα ο Αυστριακός Μαξ Χολάιν, ο νέος (δέκατος στον αριθμό) διευθυντής του (μετά την παραίτηση του Τόμας Κάμπερ τον Φεβρουάριο του 2017), συνεχίζει την προσπάθεια να διατηρήσει το μουσείο στην πρώτη γραμμή. Οπως ανακοινώθηκε, το 2019 το Μet συνέχισε να έχει (για τρίτη συνεχή χρονιά) περισσότερους από 7 εκατομμύρια επισκέπτες! Η συνέχεια θα γραφτεί με την επανεκκίνησή του, στη μετά COVID-19 εποχή, καθώς αυτή την περίοδο μένει κλειστό για λόγους ασφαλείας. Στο μεταξύ, στο εξαιρετικό site του https://www.metmuseum.org μπορεί όποιος ενδιαφέρει να θαυμάσει δωρεάν μερικά από τα σπουδαιότερα εκθέματά του ή και να διαβάσει (πάντα δωρεάν) βιβλία τέχνης από την πλούσια συλλογή του. Είναι και αυτό μια προσφορά του Μet στους φίλους του σε όλον τον κόσμο.
