Θεολόγος δεν είμαι, ούτε και μου αρέσει να εκφέρω απόψεις θεολογικού τύπου. Ομως ζητήματα των Γραφών και της Εκκλησίας γενικότερα με ενδιαφέρουν. Και μάλιστα πολύ. Ετσι κι αλλιώς η θρησκευτική, η χριστιανική μας κουλτούρα (αν μπορεί κάποιος να το θέσει έτσι) μας έχει όλους διαποτίσει, στον έναν ή στον άλλον βαθμό. Κατά συνέπεια, ακόμη και εκείνοι που φαίνονται να ασκούν (με οποιονδήποτε τρόπο) κριτική σε θέματα θρησκευτικά, σε σχετικές ενέργειες ή σε πρόσωπα της Εκκλησίας, στην ουσία δείχνουν ότι ενδιαφέρονται. Και μάλιστα πολύ. Παράδειγμα ενός τέτοιου ανθρώπου υπήρξε ο Νίκος Καζαντζάκης. Ο συγγραφέας κατηγορήθηκε για πολλά, λοιδορήθηκε, κινδύνευσε να αφορισθεί επειδή (τάχατες) προσέβαλε την Εκκλησία. Ουδέν ψευδέστερον. Αυτό που έκανε ο συγγραφέας ήταν να δείξει, με τον τρόπο του, προφανώς, τη σοβούσα και τότε (και τώρα, φοβάμαι) υποκρισία κάποιων λειτουργών της Εκκλησίας. Κατά την άποψή μου, λοιπόν, ο Καζαντζάκης ωφέλησε περισσότερο την Εκκλησία από όσο πολλοί λειτουργοί της…
Για παρόμοιους λόγους η διαβόητη «απιστία» του Αποστόλου Θωμά, είτε πραγματική είτε εφευρεθείσα, είναι περισσότερο επωφελής για την Εκκλησία από όσο η επίδειξη θρησκευτικού ζήλου, συχνά μάλιστα υποκριτικού… Αλλωστε είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το γεγονός ότι ο ίδιος ο Κύριος, σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή Ιωάννη, δεν αρνήθηκε να υποστεί την βάσανον της αληθείας από τον ίδιο τον μαθητή του, αν και τελικά o Iησούς επιτίμησε εκείνη τη συγκεκριμένη πράξη. Είπε, λοιπόν, ο Κύριος στον γεμάτο από αμφιβολίες Θωμά: «Ιδού! Φέρε το δάκτυλό σου εδώ ακριβώς επάνω στα χέρια μου με τις πληγές και κοίταξέ τα. Φέρε το χέρι σου και θέσε το πάνω στην τρωθείσα πλευρά μου. Και μη γίνεσαι άπιστος, αλλά πιστός». Ο Θωμάς έκανε αυτό που ήθελε και μετά αποκρίθηκε και είπε στον Διδάσκαλό του: «Είσαι ο Κύριός μου και ο Θεός μου». Και ο Ιησούς τού απάντησε: «Θωμά! Με πίστεψες επειδή με είδες. Οτι εώρακάς με πεπίστευκας. Ομως, να ξέρεις, Θωμά μου, ότι όσοι πιστεύουν χωρίς να δουν, αυτοί είναι όντως μακάριοι!».
Θεωρώ πως αυτή η ιστορία του «άπιστου» Θωμά, παρά την τροπή που πήραν τα γεγονότα, ύστερα μάλιστα από την επιτίμηση του Κυρίου του, είναι χρήσιμη για όλους εμάς οι οποίοι, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ή με την όποια δικαιολογία, κρίνουμε θέματα θρησκευτικής πίστεως και δοκιμάζουμε να τα ελέγξουμε με τον ορθολογισμό μας. Επιπλέον, είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι αυτή ακριβώς η «απιστία» του Θωμά εορτάζεται, και μάλιστα πανηγυρικά, σε αντίθεση, προφανώς, με το απεχθές κρούσμα της μαθητικής προδοσίας… Τολμώ, λοιπόν, να σημειώσω ότι αυτού του είδους η «απιστία», ή με άλλα λόγια, αυτή η έλλογη κριτική μας απέναντι στα πράγματα, όπως επίσης και ο όποιος σκεπτικισμός μας, είναι για εμάς τους πολίτες του 21ου αιώνα στοιχεία ευεργετικά. Γιατί; Θα ερωτήσει κάποιος. Διότι (απαντώ) η εξελικτική πορεία του κόσμου, η ίδια η επιστήμη και η γνώση των πραγμάτων του βίου μόνο μέσα από τον ορθό λόγο ευδοκιμούν. Ναι! Ομως τι γίνεται με την άλογη ποίηση, ή τις «ανωφελείς» τέχνες; Θα ερωτούσε πάλι ο ίδιος εκείνος… Γιατί εκστασιαζόμαστε μπροστά στη φυσική λαμπρότητα ενός άνθους ή, το κυριότερο, μπροστά σε ένα έργο τέχνης;
Σε αυτά τα ερωτήματα απάντηση σαφής, λογική και τεκμηριωμένη δυστυχώς (ή ευτυχώς!) δεν φαίνεται να υπάρχει. Απάντηση μάλιστα που να πείθει. Πάντως, εξακολουθούμε, ευσεβείς και μη, ορθολογιστές και μη, να παραμένουμε απορημένοι (και κάποτε δύσπιστοι) μπροστά στα θαυμάσια φαινόμενα της ζωής. Ο ανθρώπινος βίος μας, ο πεπερασμένος, ο ολίγος αλλά και, ενταυτώ, μέγα δώρημα, η ίδια η οργανική ζωή, η θαυματουργός και συνεχώς αναγεννημένη φύση, η ανθρώπινη φαντασία και οι τέχνες αλλά και η τεχνική πρόοδος των ημερών μας, όλα αυτά και άλλα πολλά συνιστούν μικρά ή μεγάλα θαύματα τα οποία εξακολουθούν να μας εκπλήσσουν και να μας κάνουν να διερωτώμεθα για τον βαθμό της αληθείας τους. ‘Η, κάποτε, και της χρησιμότητάς τους. Καλώς πράττουμε. Αλλωστε η όποια μας δυσπιστία δεν μας καταδικάζει αναγκαστικά. Ούτε εκείνη η διάσημη «απιστία» του Θωμά προς τον Κύριόν του τον κάνει υποδεέστερο από τους λοιπούς Αποστόλους. Ούτε λιγότερο λαμπρόν. Τουναντίον θα έλεγα.
Ο κ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
