Περισσότερο χρεωμένος, λιγότερο παγκοσμιοποιημένος και πιο ψηφιακός θα είναι ο κόσμος στη μετά κορωνοϊό εποχή. Σύμφωνα με τη UBS, τα άνευ προηγουμένου μέτρα για την επανεκκίνηση των οικονομιών οδηγούν στις περισσότερες οικονομίες σε άνοδο του δημοσίου χρέους τους ως ποσοστού του ΑΕΠ κατά 15%-25% ως το τέλος του 2021, σε σχέση με το 2019, ρυθμός αύξησης που παρατηρήθηκε εξάλλου και την περίοδο 2007-2010 ως αποτέλεσμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Ωστόσο, σε αντίθεση με την εποχή της κατάρρευσης της Lehman Brothers, οι κυβερνήσεις δεν αναμένεται να προχωρήσουν σε βαθιές περικοπές των κρατικών δαπανών, δεδομένης της αρνητικής εμπειρίας από την εποχή λιτότητας στη διάρκεια της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη που ακολούθησε, του χαμηλότερου κόστους δανεισμού, αλλά και των πολιτικών αιτημάτων για κοινωνικές δαπάνες, συμπεριλαμβανομένων και των συστημάτων υγείας.
Οι δαπάνες
Ετσι, τα επίπεδα δημοσιονομικών δαπανών θα διατηρηθούν σε υψηλά επίπεδα και πέραν του 2020, με τις κυβερνήσεις να επιδιώκουν τη χρηματοδότηση των χρεών μέσω του χαμηλότερου κόστους δανεισμού, της υψηλότερης φορολόγησης (και σε πολυεθνικές και εταιρείες τεχνολογίας), αλλά και του ήπια ανοδικού πληθωρισμού.
Τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης και οι παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών περιορίζουν εξάλλου τις αποδόσεις των ομολόγων, ενώ μέσω των θέσεων που αποκτούν σε αυτά οι θεσμικοί επενδυτές, οι τράπεζες και τα συνταξιοδοτικά ταμεία μεταβιβάζονται (τα ομόλογα) στους πιο συντηρητικούς αποταμιευτές, οι οποίοι καταλήγουν να μοιράζονται το βάρος των υψηλότερων επιπέδων χρέους με τους φορολογουμένους.
Αυτονομία
Επίσης οι παρενέργειες του lockdown και η εποχή της καραντίνας οδηγούν σε κόσμο δομικά λιγότερο παγκοσμιοποιημένο, ενισχύοντας την τάση της αποπαγκοσμιοποίησης, καθώς η πανδημική κρίση ώθησε τις χώρες στο να εξαρτώνται περισσότερο από την εθνική τους βιομηχανία για την κάλυψη των αναγκών τους, αφού έχουν διακοπεί οι αλυσίδες εφοδιασμού. Οι χώρες, όπως εκτιμούν ορισμένοι αναλυτές, θα αναδιαμορφώσουν τις οικονομίες τους, προκειμένου να εξετάσουν τη δυνατότητα υποκατάστασης ορισμένων εκ των εισαγωγών, εστιάζοντας περισσότερο στις εγχώριες δεξιότητες, καθώς οι κίνδυνοι και οι παγίδες της υπερβολικής εξάρτησης από τις ξένες προμήθειες καθίστανται πλέον εμφανείς.
Διαρκείς αλλαγές
Η τάση της αποπαγκοσμιοποίησης έγινε εξάλλου εμφανής την τελευταία 10ετία, απόρροια των εισοδηματικών ανισοτήτων, της έξαρσης του λαϊκισμού και του προστατευτισμού, των εμπορικών και γεωπολιτικών συγκρούσεων, του οικονομικού εθνικισμού και των εμποδίων στις ροές κεφαλαίων που συνέβαλαν στην αντιστροφή της παγκοσμιοποίησης, η οποία, μετά την επιτάχυνσή της τις 10ετίες 1990 και 2000, κορυφώθηκε τη δεκαετία του 2010. Η τρίτη τάση που διαμορφώνεται (μετά τα υψηλότερα χρέη και την αποπαγκοσμιοποίηση) έχει να κάνει με έναν περισσότερο ψηφιακό κόσμο, καθώς το lockdown ανάγκασε καταναλωτές και επιχειρήσεις να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο αγοράς και διάθεσης αγαθών και υπηρεσιών. Αν και τα περισσότερα άτομα και οι επιχειρήσεις θα επιστρέψουν στον τρόπο λειτουργίας τους, ωστόσο στη μετά καραντίνα εποχή θα υπάρξουν κάποιες διαρκείς αλλαγές υπέρ ενός περισσότερου ψηφιακού κόσμου.
Η μετάβαση
Στη νέα τάξη πραγμάτων που φέρνει ο Covid-19, αναμένεται η μετάβαση από μια παγκοσμιοποιημένη αλυσίδα τροφοδοσίας σε περισσότερο τοπικές εφοδιαστικές αλυσίδες, καθώς και σε περισσότερες ψηφιακές παρά φυσικές υπηρεσίες. Αναμένονται επίσης υψηλότεροι φόροι και ήπια υψηλότερος πληθωρισμός, ενίσχυση του λαϊκισμού και του προστατευτισμού, αυξημένες επενδύσεις στην αυτοματοποίηση και στη ρομποτική και ενίσχυση της ψηφιακής μετάβασης, fintech, ηλεκτρονικό εμπόριο, HealthTech και γενετικές θεραπείες, αλλά και σε παράταση του εργασιακού βίου.
Στο 97% του ΑΕΠ το δημόσιο χρέος της ευρωζώνης
Το χρέος των 19 χωρών-μελών της ευρωζώνης θα αυξηθεί εφέτος περισσότερο από 13%, φθάνοντας στο 97% του συνολικού ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ, καθώς τα περιοριστικά μέτρα θα οδηγήσουν σε μία πρωτοφανή ύφεση. Εφέτος εξάλλου σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ το δημόσιο χρέος της Ελλάδας θα αυξηθεί στο 200,8% του ΑΕΠ, της Ιταλίας στο 155,5%, της Πορτογαλίας στο 135%, της Γαλλίας στο 115,4% και του Βελγίου στο 114,8%, έναντι του 251,9% του ΑΕΠ της Ιαπωνίας που «ηγείται» του ανεπτυγμένου κόσμου.
«Βόμβα» παγκοσμίου χρέους $ 255 τρισ.
Στις αρχές Ιανουαρίου, προτού δηλαδή τα κράτη επιβάλουν lockdown κατά της Covid-19, η Παγκόσμια Τράπεζα προειδοποιούσε για τον κίνδυνο μιας νέας παγκόσμιας κρίσης χρέους. Ειδικότερα, περιέγραψε το τρέχον κύμα συσσώρευσης χρέους – το οποίο ξεκίνησε το 2010 – ως «τη μεγαλύτερη, ταχύτερη και πιο ευρεία αύξηση» του παγκόσμιου δανεισμού από τη δεκαετία του 1970. Προς το παρόν, οι κυβερνήσεις αυξάνουν τις δημοσιονομικές δαπάνες για την καταπολέμηση της επιδημίας, με στόχο τη διατήρηση της βασικής οικονομικής αρχιτεκτονικής τους αλλά και τη διατήρηση των εργαζομένων στη δουλειά τους.
Ως αποτέλεσμα, τα δημοσιονομικά ελλείμματα θα αυξηθούν απότομα τα επόμενα χρόνια, αναφέρει το EIU, σημειώνοντας πως μπορεί να δούμε μια νέα κρίση χρέους. Το παγκόσμιο χρέος (επιχειρήσεων, νοικοκυριών και κρατών) σημείωσε εξάλλου στο τέλος του 2019 νέο ιστορικό υψηλό στα 255 τρισεκατομμύρια δολάρια αντιπροσωπεύοντας το 322% του παγκόσμιου ΑΕΠ, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Διεθνών Χρηματοοικονομικών (IIF), έχοντας μάλιστα αυξηθεί κατά 10 τρισ. δολ. πέρυσι και συνολικά κατά 87 τρισ. δολ. σε σχέση με την περίοδο της παγκόσμιας κρίσης του 2008.
Καθώς μάλιστα οι κυβερνήσεις παγκοσμίως προσπαθούν να καταπολεμήσουν την πανδημία, τα δημοσιονομικά μέτρα που λαμβάνουν θα οδηγήσουν σε δραματική αύξηση του χρέους και το 2020. Η άμεση δημοσιονομική αντίδραση της Γερμανίας στην πανδημία είναι πάντως σχεδόν επτά φορές μεγαλύτερη από αυτή της Ιταλίας, όπου η κρίση ήταν δριμύτερη, με αποτέλεσμα για ορισμένους αν η αντίδραση της ευρωζώνης δεν θεωρηθεί επαρκής, ίσως επανέλθει η υπαρξιακή της κρίση.
Η Επιτροπή εξετάζει πάντως τη διάθεση 2 τρισ. ευρώ, μέσω της χρησιμοποίησης του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ για το διάστημα 2021-2027, όσο και της δημιουργίας Ταμείου Ανάκαμψης. Θα υπάρξει δανεισμός 320 δισ. ευρώ από την αγορά, άλλα 200 δισ. θα μπορούσαν να διατεθούν μέσω ενός εργαλείου για την ανάκαμψη και επιπλέον 50 δισ. ευρώ μέσω των ταμείων συνοχής, που θα δοθούν εμπροσθοβαρώς για το διάστημα 2021-22.
