Η πανδημία αποτέλεσμα του κορωνοϊού δημιουργεί μια νέα τάξη πραγμάτων για το σύνολο του πληθυσμού σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο με ένα εύρος συνεπειών που διαφοροποιείται σε επιμέρους πληθυσμιακές ομάδες. Ιδιαίτερα για την ευάλωτη ομάδα των ατόμων με αναπηρία και πιο συγκεκριμένα για τα άτομα με κώφωση, βαρηκοΐα, τυφλότητα δημιουργείται ένα επιπρόσθετο πλέγμα δυσκολιών που σχετίζονται με την ενημέρωση και την επικοινωνία για τα θέματα πρόληψης και αντιμετώπισης του Covid-19.
Το Σύνταγμα της Ελλάδας σε μια σειρά από διατάξεις του και ειδικότερα στο άρθρο 21, παρ.6 αναφέρει ότι «Τα άτομα με αναπηρίες έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν μέτρων που εξασφαλίζουν την αυτονομία, την επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή τους στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας» που σε συνδυασμό με το άρθρο 5Α παρ. 1 και 2 τονίζεται το δικαίωμα όλων στη πληροφόρηση με την υποχρέωση του κράτους να διευκολύνει τη πρόσβαση στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά.
Επίσης η Σύμβαση του Ο.Η.Ε. για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (ν.4074/2012) στα αρ.9 και 21, προσδιορίζει ότι τα Κράτη οφείλουν να λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα για να εξασφαλίσουν στα ΑμεΑ πρόσβαση, σε ίση βάση με τους άλλους στην ενημέρωση και επικοινωνία και να τους παρέχουν πληροφόρηση, που προορίζεται για το ευρύτερο κοινό, σε προσβάσιμες μορφές και τεχνολογίες κατάλληλες για διαφορετικά είδη αναπηρίας εν ευθέτω χρόνο και χωρίς οικονομική επιβάρυνση. Επίσης τονίζεται η υποχρέωση της αποδοχής, αναγνώρισης και διευκόλυνση στη χρήση των νοηματικών γλωσσών, Braille ή όποια άλλης βοηθητικής και εναλλακτικής επικοινωνίας. Με τον ν.4488/2017 αρ.65 αναγνωρίζεται η ελληνική νοηματική γλώσσα και η γραφή Braille ως ισότιμη με την ελληνική γλώσσα και ως ο τρόπος γραφής των τυφλών Ελλήνων πολιτών αντίστοιχα με τη ταυτόχρονη υποχρέωση του κράτους να λαμβάνει μέτρα για την προώθησή τους, καθώς και για την κάλυψη όλων των αναγκών επικοινωνίας των ως άνω πολιτών. Τέλος, με το αρ. 67 διασφαλίζεται ο σεβασμός της αρχής της μη διάκρισης στη παραγωγή και διανομή περιεχομένου από τα ΜΜΕ, προάγοντας έτσι την ουσιαστική ισότητα μεταξύ ατόμων με και χωρίς αναπηρίες.
Στη τρέχουσα και εξαιρετικά δύσκολη και πρωτόγνωρη κατάσταση που καλείται η πολιτεία να διαχειριστεί, ειδικότερα ως προς το πλέγμα της ενημέρωσης και πληροφόρησης όλων χωρίς διακρίσεις, η εφαρμογή του ως άνω θεσμικού πλαισίου είναι επιτακτική και καθόλα αναγκαία. Θα ‘λέγαμε, ότι η ύπαρξη ενός τέτοιου ισχυρού προστατευτικού προς όφελος και των ατόμων με κώφωση, βαρηκοΐα, τυφλότητας, νοητική υστέρηση πλέγματος νόμων και διατάξεων λειτουργεί ενισχυτικά των δράσεων πληροφόρησης και επικοινωνίας για θέματα του νέου κορωνοϊού που η ίδια η συντεταγμένη πολιτεία σχεδιάζει και υλοποιεί. Η παραγωγή οπτικού υλικού με τη χρήση νοηματικής γλώσσας, η ταυτόχρονη διερμηνεία στη
νοηματική των καθημερινών ανακοινώσεων που υλοποιείται από τις αρμόδιες αρχές και τα ΜΜΕ αντίστοιχα και σε συνδυασμό με τις πρωτοβουλίες τοπικών, περιφερικών αρχών αλλά και φορέων ιδιωτικού δικαίου, διαμορφώνουν ένα δίκτυο κάλυψης τουλάχιστον των βασικών δεδομένων ενημέρωσης και για αυτή την επιμέρους ομάδα συμπολιτών μας. Για τα παιδιά και άτομα με νοητική υστέρηση είναι εξαιρετικά αναγκαία η παραγωγή ενημερωτικού υλικού σε μορφή «εύκολης ανάγνωσης (easy to read) και η προσαρμοστικότητα του στα όποια νέα δεδομένα δημιουργούνται στην πρόληψη και αντιμετώπιση της πανδημίας. Οι όποιες μεμονωμένες ενέργειες πρέπει να διατηρηθούν και να ενισχυθούν με τη θεσμική θωράκιση από τη πλευρά της πολιτείας όπως οι σχετικές διατάξεις ορίζουν.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ένα ποσοστό περίπου 5% του πληθυσμού έχει βαρηκοΐα ή κώφωση ενώ ένας σημαντικός αριθμός αυτών, χρησιμοποιεί τη νοηματική ως γλώσσα επικοινωνίας. Επίσης, περίπου 30 εκατ. Ευρωπαίοι έχουν προβλήματα μειωμένης όρασης ή τυφλότητας ενώ 1,2 εκατ. εκτιμάται ότι έχουν νοητική αναπηρία. Οι συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες έχουν ιδιαίτερες ανάγκες σε ότι αφορά τη ενημέρωσή τους και η τρέχουσα κρίση έχει αναδείξει τον σχετικό προβληματισμό και περισσότερο από ποτέ ίσως την αναγκαιότητα σχεδιασμού ενός εργαλείου (toolkit) σε επίπεδο κράτους με διακριτές και συγκεκριμένες ενέργειες για τη παραγωγή και διανομή πληροφοριακού υλικού σε εξαιρετικά δύσκολες καταστάσεις (ανθρωπιστικές, πανδημία, φυσικές καταστροφές κ.α.). Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αποκλείονται από την πληροφορία, κάνοντας τη γνώση, συνθήκη δημιουργίας από τη πλευρά της πολιτείας ενός δικτύου επικοινωνίας.
Η κρίση που δημιουργεί ο κορωνοϊός, πιθανόν να δυσχεράνει τις προσπάθειες για τη κοινωνική ένταξη των ευάλωτων ομάδων όπως τα παιδιά/άτομα με αναπηρία. Το σίγουρο όμως είναι, ότι θα αναδειχθούν αδυναμίες που θα προκρίνουν λύσεις στο κομμάτι της παραγωγής και διανομής περιεχομένου σχετικού με τις τρέχουσες εξελίξεις. Η υπέρβαση μιας κρίσης μας φορά όλους, τη πολιτεία, τη κοινωνία των πολιτών και η προσαρμοστικότητα και των δύο θεσμών θα αποτελέσει το εφαλτήριο για την επόμενη ημέρα, χωρίς διακρίσεις στο δικαίωμα για ενημέρωση όλων, με ταυτόχρονη ενδυνάμωση του ρόλου της πρόνοιας και της κοινωνικής αλληλεγγύης.
*Ο κ. Δημήτριος Π. Νικόλσκυ είναι π.Πρόεδρος της Επιτροπής για τα Δικαιώματα των Aτόμων με Αναπηρίες του Συμβουλίου της Ευρώπης
