Το «σύνταγμα» της ψηφιακής εποχής για την Ελλάδα καταρτίζει αυτές τις ημέρες, εν μέσω της κρίσης του κορωνοϊού και κατά ένα μέρος εξαιτίας της, το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
Πρόκειται για τον νέο Κώδικα Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ο οποίος αναμένεται να τεθεί σε διαβούλευση μετά το Πάσχα και φέρνει ριζικές αλλαγές όχι μόνο στον τρόπο που ο πολίτης θα συναλλάσσεται πλέον με το Δημόσιο αλλά και στην επικοινωνία των δημόσιων υπηρεσιών μεταξύ τους. Το νομοθέτημα θα ενοποιήσει κάτω από μια «ομπρέλα» σχεδόν 10 διάσπαρτους νόμους και εκατοντάδες άρθρα, απλοποιώντας ουσιαστικά τις σχετικές διαδικασίες. Το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης ανατρέπει, ξανά, τα προ πανδημίας χρονοδιαγράμματά του, επισπεύδοντας την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου νομοσχεδίου, το οποίο έχει πίσω του τουλάχιστον τέσσερις μήνες εντατικής προεργασίας.
Στα 10 κεφάλαιά του συμπεριλαμβάνονται διατάξεις ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες για την καθημερινότητα. Από την κατάργηση του φαξ στο Δημόσιο, η οποία έμελλε να γίνει με νόμο λόγω κορωνοϊού (!), ως τη θέσπιση του μοναδικού αριθμού ταυτοποίησης των πολιτών. Ο πολυαναμενόμενος μοναδικός αριθμός του πολίτη θα φέρει μια μικρή «επανάσταση» στην καθημερινότητα όλων μας.
Ο Προσωπικός Αριθμός του πολίτη
Πριν από την κήρυξη της ψηφιακής επανάστασης, κυρίαρχη μέριμνα του αρμόδιου υπουργείου ήταν η διασφάλιση της προστασίας των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων των πολιτών. Η πρώτη εντολή που έδωσε ο Κυριάκος Πιερρακάκης προς όλους τους εμπλεκομένους ήταν να μην προχωρήσει τίποτα χωρίς την απόλυτη τήρηση της νομοθεσίας, ελληνικής και ενωσιακής, για την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων αλλά και για τη λήψη των απαραίτητων τεχνικών και οργανωτικών μέτρων.
Ο αριθμός που θα αντικαταστήσει όλους τους υπόλοιπους αριθμούς μητρώων (π.χ. Ταμείου ασφάλισης, ΟΑΕΔ, ΑΜΚΑ), και κυρίως τον αριθμό της αστυνομικής μας ταυτότητας, θα ονομάζεται Προσωπικός Αριθμός (ΠΑ). Ο προσωπικός μας αριθμός θα είναι ένας και μοναδικός και οι πολίτες θα τον χρησιμοποιούμε σε όλες τις συναλλαγές μας με το κράτος ή με τις επιχειρήσεις. Σε αντίθεση, μάλιστα, με τον αριθμό της ταυτότητας, ο οποίος αλλάζει κάθε φορά που χρειάζεται να αλλάξουμε το συγκεκριμένο δελτίο ταυτότητας, ο Προσωπικός Αριθμός θα δίνεται με τη γέννηση ή με την απόκτηση μόνιμου δεσμού με τη χώρα και θα καταργείται με τον θάνατο.
Τιτάνιο έργο παρέμβασης
Για την πλειονότητα των πολιτών και για ένα μεταβατικό στάδιο περίπου δύο ετών, ο προσωπικός αριθμός θα είναι ο μέχρι σήμερα Αριθμός Φορολογικού Μητρώου, ο οποίος θα σταματήσει να ονομάζεται ΑΦΜ. Το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης κατέληξε στην επιλογή του ΑΦΜ, γιατί τα τεχνικά του χαρακτηριστικά τον καθιστούν ως αριθμό πιο ασφαλή σε σύγκριση με άλλους αριθμούς μητρώου. Αυτό όμως ήταν το εύκολο κομμάτι της μεταρρύθμισης, μολονότι προσωπικό αριθμό θα χρειαστεί να λάβουν τους προσεχείς μήνες ανήλικα τέκνα, αλλά και συνδεδεμένα μέλη, τα οποία δεν έχουν μέχρι τώρα ΑΦΜ.
Απαιτείται, παράλληλα, να ολοκληρωθεί ένα τιτάνιο έργο παρέμβασης στα διαφορετικά συστήματα της δημόσιας διοίκησης, προκειμένου να λειτουργούν με τα νέα δεδομένα. Αυτό, ενδεχομένως, να ήταν το κυριότερο «εφόδιο» που πήρε το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης από την Εσθονία, ένα από τα πλέον προηγμένα ψηφιακά κράτη στον κόσμο. Στις αρχές του 2022, οπότε και αναμένεται να εκδοθούν οι νέες ταυτότητες, θα τυπωθεί σε αυτές ο νέος προσωπικός μας αριθμός. Η σχέση των πολιτών με το Δημόσιο θα αλλάξει καταλυτικά, καθώς στη «νέα εποχή» οι πολίτες θα μπορούν με τον προσωπικό τους αριθμό να διεκπεραιώνουν όλες τις υποθέσεις τους με τις υπηρεσίες.
Πλήγμα στο χαρτοβασίλειο
Στις πρωτοποριακές αλλαγές που θα φέρει ο Κώδικας Ψηφιακής Διακυβέρνησης περιλαμβάνεται και η υποχρέωση των δημόσιων υπηρεσιών όχι μόνο να συντάσσουν αλλά και να εκδίδουν δημόσια έγγραφα ηλεκτρονικά (!), κάνοντας χρήση της ψηφιακής υπογραφής ή σφραγίδας. Αυτή τη δυνατότητα θα την έχουν τόσο οι πολίτες όσο και οι επιχειρήσεις. Από τη στιγμή που ο νόμος θα τεθεί σε εφαρμογή, ολόκληρο το Δημόσιο, δικαστήρια και επιχειρήσεις, θα έχουν πλέον την υποχρέωση να δέχονται τα ηλεκτρονικά έγγραφα, είτε ηλεκτρονικά είτε εκτυπωμένα. Ενα μεγάλο «stop» μπαίνει στο χαρτοβασίλειο της γραφειοκρατίας, καθώς ο πολίτης δεν θα χρειάζεται να τρέχει από υπηρεσία σε υπηρεσία και από γραφείο σε γραφείο και τα έγγραφα θα σταματήσουν επιτέλους να διακινούνται από χέρι σε χέρι.
Οι δημόσιες υπηρεσίες θα μπορούν να ψηφιοποιήσουν αρχειοθετημένα έγγραφα και να τηρούν ηλεκτρονικό αρχείο, αποδεσμεύοντας χώρους «αποθήκευσης εγγράφων», εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη ασφάλεια στη διακίνηση εγγράφων, αλλά και μειώνοντας τη σπατάλη πολύτιμου χρόνου στην αναζήτησή τους. Σημαντικό θα είναι το όφελος και για τα δικαστήρια, καθώς θα μειωθεί η κατανάλωση χαρτιού, ενώ οι ογκώδεις δικογραφίες θα ελαχιστοποιηθούν. Η μετάβαση από το χαρτί στα ψηφιακά έγγραφα μοιάζει χρονοβόρα, όμως το αρμόδιο υπουργείο θα έχει έτοιμο μέχρι το καλοκαίρι το κεντρικό σύστημα ηλεκτρονικής διακίνησης για το Δημόσιο, το οποίο θα επισπεύσει τη διαδικασία.
Η Τask Force του νομοθετήματος
Για την επεξεργασία ενός τόσο σύνθετου νομοθετήματος όπως ο Κώδικας Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κυριάκος Πιερρακάκης συγκρότησε ειδική ομάδα. Ρόλο συντονιστή ανέλαβε ο γενικός γραμματέας Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Απλούστευσης Διαδικασιών Λεωνίδας Χριστόπουλος, γνώστης του αντικειμένου, καθώς ήταν ένας από τους βασικούς συντάκτες του νόμου για το επιτελικό κράτος. Ενεργή συμμετοχή έχει και ο υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Γιώργος Γεωργαντάς, ειδικά σε ό,τι αφορά τις απλουστεύσεις διαδικασιών, όπως η κατάργηση του φαξ.
Μέσω του gov.gr, της ενιαίας ψηφιακής πύλης του Δημοσίου, το Δημόσιο δεν αλλάζει απλά πρόσωπο. Αποκτά ένα νέο, ενιαίο, ψηφιακό πρόσωπο. Το gov.gr θα είναι στο εξής το μοναδικό σημείο από όπου θα παρέχονται όλες οι ψηφιακές υπηρεσίες του κράτους. Παράλληλα, πολίτες και επιχειρήσεις αποκτούν τη δυνατότητα να εκδίδουν ηλεκτρονικά τα βασικότερα έγγραφα που έχουν ανάγκη στις συναλλαγές τους με Δημόσιο, τράπεζες και επιχειρήσεις. Ο πολίτης δεν χρειάζεται πλέον να πηγαίνει σε δημόσιες υπηρεσίες για να ζητήσει ένα πιστοποιητικό, να συντάξει μια υπεύθυνη δήλωση ή μια εξουσιοδότηση. Η φυσική παρουσία των πολιτών στις δημόσιες υπηρεσίες ελαχιστοποιείται. Η ταυτοποίηση των φυσικών προσώπων θα γίνεται με διάφορες μεθόδους, ακόμα καιμε τη συνδυασμένη χρήση ηλεκτρονικών μέσων (π.χ.live video).
Πέρα όμως από το gov.gr, ο Κώδικας Ψηφιακής Διακυβέρνησης θα αλλάξει ολόκληρη την ταυτότητα του Δημοσίου, η οποία θα γίνει ενιαία μέσα από τις ιστοσελίδες του. Ο νόμος θα ορίζει τους απαραίτητους κανόνες προκειμένου όλες οι ιστοσελίδες των δημοσίων φορέων να είναι ομοιόμορφες, απλές στη χρήση τους και εύκολα προσβάσιμες.
Για όλα αυτά τα καινοτόμα συστήματα το Δημόσιο θα αποκτήσει το δικό του Data Center, στο κεντρικό κυβερνητικό νέφος (G-Cloud), το οποίο θα είναι «εγκατεστημένο» στη Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων της Δημόσιας Διοίκησης. Στο G-Cloud θα αποθηκεύονται όλα τα δεδομένα, ενώ παράλληλα θα εγκαθίστανται υποχρεωτικάόλα τα πληροφοριακά συστήματα και οι εφαρμογές του Δημοσίου, με στόχο τη δημιουργία οικονομιών κλίματος. Την ίδια στιγμή φυσικά επιτυγχάνεται και η ασφάλεια των πληροφοριών του Δημοσίου, καθώς είναι συγκεντρωμένες και αποθηκευμένες σε ένα μοναδικό κεντρικό σημείο. Ακόμα και η προμήθεια εξοπλισμού πληροφορικής και λογισμικού, για λογαριασμό του Δημοσίου, έχει προβλεφθεί από τον Κώδικα της Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Θα επιτρέπεται μόνο κατόπιν αδείας και για συγκεκριμένους λόγους, από το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, που όπως φαίνεται κάνει αγώνα δρόμου για την πλήρη ψηφιοποίηση του επιτελικού κράτους.
Πληροφόρηση Υποχρεωτική η ηλεκτρονική επικοινωνία με τους πολίτες
Στον Κώδικα θεσμοθετείται και η υποχρέωση του Δημοσίου να επικοινωνεί ηλεκτρονικά με τους πολίτες. Οσο για τα στοιχεία επικοινωνίας των πολιτών; Και σε αυτό υπάρχει πρόβλεψη. Θα καταχωρίζονται σε μια κεντρική βάση, στο Εθνικό Μητρώο Επικοινωνίας Πολιτών, στη Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Ετσι το Δημόσιο θα αποκτήσει την αναγκαία και μοναδική πηγή πληροφόρησης. Αξίζει να σημειωθεί ότι έχουν προβλεφθεί και τα εργαλεία που θα διασφαλίζουν την εμπιστοσύνη στην ακεραιότητα των υπηρεσιών. Προβλέπεται, παραδείγματος χάριν, υπηρεσία ηλεκτρονικής συστημένης παράδοσης. Με τον τρόπο αυτόν θα υπάρχει ένας ασφαλής δίαυλος επικοινωνίας ανάμεσα στο Δημόσιο και στους πολίτες και τις επιχειρήσεις, και θα δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στην ασφάλεια και στην ακεραιότητα των δεδομένων που αποστέλλονται και λαμβάνονται, αλλά και στην ακρίβεια της ημερομηνίας και της ώρας αποστολής και λήψης των δεδομένων.
Oι νέες e-υπηρεσίες που θα παρέχει το κράτος
Μια από τις μεγάλες προκλήσεις της ομάδας εργασίας του Κώδικα, πέρα από την επεξεργασία των θεσμικών αλλαγών, ήταν να καταγράψει διεξοδικά και να ενσωματώσει τις νέες ψηφιακές υπηρεσίες που θα παρέχει στο εξής το κράτος.
Αυτές είναι οι ακόλουθες:
-Ηλεκτρονική Υπεύθυνη Δήλωση και Ηλεκτρονική Εξουσιοδότηση: Πλέον δεν απαιτείται ο πολίτης να πηγαίνει στα ΚΕΠ ή σε αστυνομικό τμήμα για να επικυρώσει το γνήσιο της υπογραφής του. Η επιβεβαίωση της ταυτότητας που πραγματοποιείται μέσω του gov.gr και έχει την ίδια ισχύ.
-Αϋλη συνταγογράφηση: Με την καθιέρωση της άυλης συνταγογράφησης αποφεύγεται η άμεση επαφή γιατρού – ασθενούς όπου αυτή δεν απαιτείται. Το κέρδος είναι πολλαπλό για όλους τους εμπλεκομένους (ασθενείς, γιατρούς και φαρμακοποιούς) σε αμεσότητα, ταχύτητα, αλλά και ασφάλεια ότι η συνταγή δεν θα χαθεί ή κλαπεί. Δίνεται η δυνατότητα υλοποίησης και εκτέλεσης της άυλης συνταγογράφησης μέσω του Συστήματος Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (https://www.e-syntagografisi.gr/p-rv/p).
-Υπηρεσία Know-Your-Customer (KYC) για τα πιστωτικά ιδρύματα: Μέσω του gov.gr παρέχεται στους πολίτες η δυνατότητα να επικαιροποιούν τα στοιχεία που τους ζητούν οι τράπεζες. Με τον τρόπο αυτόν, δεν απαιτείται πλέον οι πολίτες να πηγαίνουν στις τράπεζες για αυτόν τον σκοπό, αλλά μπορούν ύστερα από ηλεκτρονική αίτησή τους να επικαιροποιούν από το σπίτι τους τα προσωπικά τους στοιχεία.
-Ηλεκτρονικές αιτήσεις στα ΚΕΠ: Φυσικά και νομικά πρόσωπα μπορούν να υποβάλλουν τις αιτήσεις τους στα ΚΕΠ ηλεκτρονικά, χρησιμοποιώντας είτε την Κεντρική Διαδικτυακή Πύλη της δημόσιας διοίκησης (ermis.gov.gr) είτε την ηλεκτρονική εφαρμογή «e-kep.gov.gr» του gov.gr.
l Μητρώο Διαδικασιών Δημοσίου: Στο Μητρώο που θα τηρείται στη Γενική Γραμματεία Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Απλούστευσης Διαδικασιών θα καταχωρίζονται όλες οι ψηφιακές ή φυσικές διαδικασίες του Δημοσίου, για πολίτες, φορείς και επιχειρήσεις, αλλά και προς το ίδιο το Δημόσιο. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι ο πολίτης θα μπορεί να γνωρίζει όλες τις διαδικασίες που απαιτεί η συναλλαγή του, χωρίς να γίνεται θύμα φαινομένων αυθαιρεσίας ή περιττής γραφειοκρατίας. Καμία παρέκκλιση δεν θαμπορεί να υπάρξει κατά την εφαρμογή της διαδικασίας από οποιαδήποτε υπηρεσία.
