Συνεχίζοντας να στέλνει τα λάθος μηνύματα προς κυβερνήσεις και πολίτες (δευτερευόντως και προς τις αγορές…), η Ευρωπαϊκή Ενωση βαδίζει στον δρόμο της διαρκούς αβεβαιότητας καθώς η πανδημική κρίση μετατρέπεται σε οικονομική. Η συμφωνία στο Eurogroup της προηγούμενης Πέμπτης εκτιμήθηκε ως ατελής, ωστόσο ήταν αναγκαστική καθώς κάθε άλλο αποτέλεσμα θα είχε διαλυτική επίδραση. Ομως η δυσκολία των υπουργών Οικονομικών να καταλήξουν σε κάποια γενναία μέτρα ουσιαστικής αντιμετώπισης της επελαύνουσας οικονομικής κατάρρευσης ήταν παροιμιώδης τις προηγούμενες ημέρες.
Το στοιχείο που αναδείχθηκε με δραματικό τρόπο στις μαραθώνιες και επεισοδιακές συνεδριάσεις του Eurogroup ήταν μια τεράστια αβελτηρία, στην πιο κρίσιμη στιγμή της Ενωμένης Ευρώπης. Δεδομένων των διαδικαστικών αγκυλώσεων, Ολλανδία και Γερμανία όσο και αν ισχυρίζονταν υποκριτικά ότι επιδεικνύουν τη δέουσα αλληλεγγύη προς τις σκληρά δοκιμαζόμενες οικονομίες, κατόρθωσαν στην ουσία μόνο ένα: να καταδείξουν ότι δεν είναι διατεθειμένες να πράξουν «ό,τι απαιτείται» (κατά την ιστορική φράση του Μάριο Ντράγκι) προκειμένου να σώσουν το ευρώ και την Ενωση την ίδια. Αντιθέτως, είναι διατεθειμένες να πράξουν μόνον ό,τι τους επιτρέπουν οι φόβοι και οι ανησυχίες των εσωτερικών τους ακροατηρίων και οι δημοσιονομικές ή όποιες άλλες προσκολλήσεις και εμμονές. Με τη στάση αυτή και εν αναμονή των όσων θα εξελιχθούν στην επικείμενη Σύνοδο Κορυφής, η Ευρώπη ενδέχεται να έχει υποστεί ανήκεστο βλάβη και ένα βαθύ πλήγμα στην αξιοπιστία της.
Οι κρίσιμες αποφάσεις της Λαγκάρντ
Οσο οι πολιτικοί ηγέτες και οι υπεύθυνοι για τα οικονομικά χάνουν σε αξιοπιστία, σημαντικό έδαφος κερδίζει η ΕΚΤ. Σε εντελώς διαφορετική τροχιά από το Eurogroup και τις πολιτικές ηγεσίες, το Συμβούλιο της Κεντρικής Τράπεζας υπό την Κριστίν Λαγκάρντ ενήργησε με ταχύτητα και αποφασιστικότητα και παρά τις επιφυλάξεις κάποιων, έλαβε σημαντικές αποφάσεις, οι οποίες ενδέχεται να αποδειχθεί ότι στην πρώτη φάση της οικονομικής κρίσης έσωσαν όχι μόνο το ευρώ αλλά και την Ενωση την ίδια. Το γενναίο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης και η αποδοχή όλων των ευρωπαϊκών ομολόγων ως ενεχύρου επί ίσοις όροις, είναι κινήσεις πολλά βήματα μπροστά από τις αντίστοιχες πολιτικές. Οπως σημειώνουν δε τραπεζικές πηγές, ο ρεαλισμός εντός του Συμβουλίου της ΕΚΤ είναι αισθητός, δεδομένου ότι και οι συσχετισμοί δεν συμπίπτουν απολύτως με τους αντίστοιχους του Eurogroup.
Ρεν και Ντάισελμπλουμ βλέπουν την απειλή
Μπορεί π.χ. η Γερμανία και η Ολλανδία να τηρούν και εκεί στάση προβληματική, ωστόσο είναι πολύ περισσότερο απομονωμένες, καθώς ακόμη και η Φινλανδία διά του παλαιού γνώριμου Ολι Ρεν βρίσκεται σε κοινή γραμμή με την πλειονότητα των μελών του ΔΣ.
Παρά ταύτα, ο διχασμός στην Ενωση υπό τις συνθήκες και τις απειλές της σαρωτικής κρίσης μοιάζει παγιωμένος και οι υπερβάσεις που θα τον μετριάσουν ή εν τέλει θα τον αναστρέψουν δεν διαφαίνονται. Τα ίδια τα μέτρα και τα ποσά τα οποία συζητήθηκαν στο Eurogroup είναι ανεπαρκή και με βάση αυτά προμηνύεται μία βασανιστική περίοδος συνεχών παζαριών για μερικές δεκάδες δισ. ευρώ, όσο τα προβλήματα θα μεγαλώνουν.
Σε ό,τι αφορά δε τη στάση της ολλανδικής κυβέρνησης, ακόμη και ο πρώην υπουργός Οικονομικών και πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ σημείωσε την προηγούμενη Πέμπτη, μιλώντας σε διαδικτυακό πάνελ του Φόρουμ των Δελφών, ότι δεν είναι έξυπνο να απαιτεί κάποιος μακροοικονομικούς όρους από την Ιταλία, σε αντάλλαγμα της οικονομικής ενίσχυσης, έστω και μέσω του ESM.
Στην ίδια συζήτηση, ο οικονομολόγος Ζαν Πιζανί Φερί σημείωσε: «Φοβάμαι πως ακόμα και αν υπάρξει συμφωνία, το αποτέλεσμα θα έρθει πολύ αργά και δεν θα είναι αρκετό», ενώ ο οικονομικός σύμβουλος του Κυριάκου Μητσοτάκη Αλέξης Πατέλης επέμεινε πως τα ομόλογα «πρέπει να συζητηθούν ακόμη και αν υπάρχουν διαφωνίες» και πρόσθεσε πως δεν θα ήθελε να δει την Ολλανδία να μετατρέπεται σε μαύρο πρόβατο της ευρωζώνης.
Χαμένη ευκαιρία ιστορικών διαστάσεων
Για πολλούς, τα όσα συμβαίνουν αυτή την περίοδο είναι μία ιστορικών διαστάσεων χαμένη ευκαιρία για την Ενωση. Διεθνείς αναλυτές επισημαίνουν τις τελευταίες ημέρες ότι η υποκριτική στάση Ολλανδών, Γερμανών και λοιπών θέτει τέλος στην όποια ελπίδα για εμβάθυνση της οικονομικής και δημοσιονομικής ενοποίησης της Ενωσης. Και όπως επισημαίνεται στο παρασκήνιο των επεισοδιακών τηλεδιασκέψεων των ευρωπαϊκών πρωτευουσών, μία αυταπάτη θα πρέπει να καταστεί σαφής και να διαλυθεί. Οταν θα έχει λήξει η συζήτηση και θα έχει απορριφθεί η λύση του κορωνο-ομολόγου, την ίδια στιγμή θα έχει λήξει και η συζήτηση για το ευρωομόλογο. Ο μόνος τρόπος για να επανέλθει θα είναι μία άνευ προηγουμένου οικονομική κατάρρευση, η οποία θα έχει πλήξει όλους, θα έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος και εν τέλει θα είναι απελπιστικά αργά.
Η ΕΕ «χάνει» ένα από τα ιδρυτικά της μέλη
Η σημερινή αδράνεια της Ενωσης θα κριθεί πολύ σύντομα και αφού μετρηθούν οι πληγές και οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές. Οικονομίες όπως η ιταλική, καθοριστικής σημασίας για την ίδια την Ευρώπη, θα βρεθούν αντιμέτωπες με τα ευρωπαϊκά ημίμετρα, τα βαθιά τους προβλήματα και στο έλεος των αγορών. Μέσω αυτών όμως, θα απειληθεί και το ίδιο το ευρώ.
Οπως διαμορφώνεται η συνθήκη στην Ευρώπη σήμερα, η Ενωση δίχως να είναι σαφές αν το αντιλαμβάνεται ή όχι, «χάνει» ένα από τα ιδρυτικά της μέλη. Ελλείψει των αναγκαίων ευρωπαϊκών αποφάσεων, η όποια ιταλική κυβέρνηση της επόμενης μέρας, είτε αυτή είναι υπό τον σημερινό πρωθυπουργό Τζουζέπε Κόντε είτε επιβληθεί εκ των συνθηκών ένα από τα σενάρια που συζητούνται για σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας υπό τον Μάριο Ντράγκι, δύσκολα θα αποφύγει την εκ των πραγμάτων σύγκρουση με την Ενωση, ή πάντως με τους λεγόμενους ισχυρούς του Βορρά. Ηδη διατυπώνονται με σχετική βεβαιότητα εκτιμήσεις ότι η Ιταλία, εφόσον δεν έχει την απαιτούμενη στήριξη ή εξακολουθήσει να δέχεται πιέσεις από τους Ολλανδούς και τους Γερμανούς ώστε να υπογράψει μνημόνια, θα αντιδράσει «βίαια». Αυτό αναμένεται ότι θα καταγραφεί σε πολλά πεδία, από την απόρριψη του όποιου κοινοτικού προϋπολογισμού έως την αποχώρηση της Ιταλίας από όποια ενδεχόμενη ευρωπαϊκή πολιτική για την κλιματική αλλαγή, κ.ά.
Πιεστικά διλήμματα που θα τεθούν πολύ σύντομα
Οσο και αν η ευρωπαϊκή μειονότητα κυβερνήσεων του Βορρά θα επιμένει στη σκληρή γραμμή, είναι ήδη ξεκάθαρο πως τα διλήμματα στην Ενωση θα τεθούν πολύ σύντομα και θα είναι πολύ πιεστικά. Αν η Ευρώπη δεν πράξει «ό,τι χρειαστεί» για τη διάσωση των μελών της, οι κυβερνήσεις θα είναι αναγκασμένες να το πράξουν οι ίδιες για τις χώρες και τους πολίτες τους και με τον έναν ή τον άλλον τρόπο θα το πράξουν.
