Τι είδους «Ενωση» είναι η παρούσα της Ευρώπης, («Ευρωπαϊκή Ενωση» αντί «Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης») ο κοινός νους του ανθρώπου είναι αδύνατο να συλλάβει και ο υπογραφόμενος αναγκάζεται να προσφύγει στα έγκριτα λεξικά μήπως και φωτιστεί. Βασικά από λεξικοσημασιολογικής σκοπιάς διακρίνονται δύο είδη «ενώσεων». Μία δυναμική-διαδικαστική, π.χ. «Η Ένωση της Αυστρίας με τη Γερμανία» (το περίφημο anscluss) και μία στατική καταστασιακή π.χ. «Σοβιετική Ενωση». Η πρώτη, η διαδικαστική είναι συνώνυμη της λέξης «Ενοποίηση». Το ποιώ και το παράγωγο ουσιαστικό, ποίηση καταδεικνύουν σημασιολογικά το δυναμικό-ενεργητικό χαρακτήρα του ρήματος και του παράγωγου ουσιαστικού. Ετσι μπορούμε να πούμε εναλλακτικά: «Η Ενοποίηση της Αυστρίας με τη Γερμανία», ενώ είναι αντιγραμματικό (με τα εδώ συμφραζόμενα) να πούμε «*Σοβιετική Ενοποίηση» αντί για Σοβιετική Ενωση γιατί τότε θα μιλάγαμε για διαδικασία και όχι για το δημιουργούμενο εξ αυτής αποτέλεσμα κατάστασης.
Η ύπαρξη ψυχής ως αναγκαία προϋπόθεση για την ένωση
Πριν από 28 χρόνια, ο τότε Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Κομισιόν -και ίσως ο πλέον συμπαθής Ευρωπαίος στους Ελληνες πολίτες- κ. Ζακ Ντελόρ (γνωστός και ως «μεσιέ πακετό») αναφερόταν επίμονα στην αναγκαιότητα ύπαρξης μιας « ψυχής της Ευρώπης» γιατί εάν οι Βρυξέλλες ήταν ανίκανες να εισαγάγουν μια πνευματική διάσταση στην ΕΕ δε θα μπορούσαν να εμπνεύσουν την αναγκαία πίστη και αφοσίωση των πολιτών της.
Τώρα, ύστερα από 28 χρόνια, ο Ντελόρ επανέρχεται-δικαιωμένος, φυσικά- για να γίνει πιο σαφής: η (χαμένη) ψυχή της Ευρώπης έχει άμεση σχέση με την αλληλεγγύη, την αλληλοβοήθεια και την ενσυναίσθηση των λαών που είναι το πιο κύριο και θεμελιώδες συστατικό μιας ένωσης. Ο Ντελόρ εκφράζει τις ανησυχίες του για το έλλειμμα αλληλεγγύης που θεωρείται ακόμα πιο σοβαρό και από το δημοκρατικό έλλειμμα της ΕΕ:
«Το κλίμα που φαίνεται να επικρατεί ανάμεσα στους ηγέτες των κρατών και των κυβερνήσεων και η έλλειψη ευρωπαϊκής αλληλεγγύης κάνουν την Ευρωπαϊκή Ενωση να διατρέχει έναν θανάσιμο κίνδυνο», σχολιάζει απαισιόδοξα ο Ντελόρ και δυσοίωνα προβλέπει ότι: «Το μικρόβιο επανέρχεται». Σαφής αναφορά στις «μικροπρέπειες» που σημάδεψαν πρόσφατο Συμβούλιο της Ευρώπης, όταν ο Ολλανδός υπουργός των Οικονομικών Βόπκε Χούκστρα «μάλωσε» τους Νότιους Ευρωπαίους διότι δεν είχαν προνοήσει να βάλουν χρήματα στην μπάντα για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν απρόοπτες καταστάσεις όπως αυτό του #covid19. Πρότεινε μάλιστα σύσταση ad hoc επιτροπής που θα ερευνούσε την όλη υπόθεση.
Αλλά πώς θα μπορούσαν να κάνουν οικονομίες η περί ης ο λόγος μεσογειακή χώρα, καθώς και οι συμπάσχουσες Ελλάδα, Ισπανία και Πορτογαλία, αφού η λιτότητα τις είχε στραγγίξει; Πώς να «αποταμιεύσουν» χρήματα όταν στα σωτήρια bail outs που τους προσφερόντουσαν «αφιλοκερδώς» και με αρκετά υψηλό τόκο πήγαιναν κατά το 95% προς την σωτηρία των γερμανικών και γαλλικών τραπεζών και το υπόλοιπο 5% εισέπρατταν ευγνωμονούσες οι αναξιοπαθούσες χώρες του Νότου για να ανακάμψουν;
Η διαίρεση της Ενωμένης Ευρώπης
Νότος ενάντια στο Βορρά. Η φτώχεια ενάντια στην καλοπέραση. Η έριδα ωστόσο έχει τη δική της Ιστορία. Πρόσφατα υπήρξε το μεταναστευτικό. Οι Βόρειοι δεν ήθελαν να ακούσουν για μετανάστες/πρόσφυγες. Αφησαν το πρόβλημα στη διακριτική ευχέρεια των (καλοπροαίρετων αφελών) Νοτίων: Ελληνες, Ιταλοί, Ισπανοί αλλά και Γάλλοι ανάλαβαν το ετεροβαρές καθήκον «υποδοχής» των μεταναστών/προσφύγων που κατάκλυζαν τις ακτές των χωρών τους προκειμένου να προωθηθούν εκείθεν στον πολλά υποσχόμενο Βορρά (ιδιαίτερα στην γη της επαγγελίας, Γερμανία).
Αλλά τώρα η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη εξαιτίας της μάστιγας το Κορωνοϊού (covid19) που αποτελεί –ούτε λίγο ούτε πολύ- ζήτημα ζωής ή θανάτου. Oι Νότιοι, Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία, Πορτογαλία, Ελλάδα κ.ά. ζητούν την έκδοση ευρωομολόγου (παλαιό αίτημα της Ελλάδας, όταν την είχε αρπάξει η μέγγενη της χρεοκοπίας ) με την επίκαιρη ονομασία «κορωνο-ομόλογο», ελπίζοντας ότι με αυτό θα αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τη σοβούσα οικονομική κρίση που προβλέπεται να είναι χειρότερη από αυτή του 2008.
Όμως, από την έκδοση του κορωνο-ομολόγου, θίγονται τα καλά και συμφέροντα των ευημερούντων Βορείων –ειδικότερα των Γερμανών και των Ολλανδών που πιστεύουν ότι υπάρχουν άλλη τρόποι διάσωσης που όμως δε θίγουν τα συμφέροντα των Βορείων,
Για τούτο η πρώην (αλλά και νυν) «κυρία nein», Καγκελάριος της Γερμανίας Α(ν)γκελα Μέρκελ είχε δηλώσει μετά θαυμαστής παρρησίας ότι:« Ευρωομόλογα δεν θα υπάρξουν. Όχι όσο ζω εγώ (!)».
Η αντίδραση των Νοτίων
Η άρνηση έκδοσης ευρωομολόγων/κορωνοομολόγων από Γερμανία και Ολλανδία, προκάλεσε τη δίκαιη οργή του πρωθυπουργού της Πορτογαλίας που χαρακτήρισε τη πρόταση του Χούκστρα περί σύστασης επιτροπής ούτε λίγο ούτε πολύ αυτόχρημα αποκρουστική (repugnant):
«Κανείς δε θέλει να ακούσει τον Ολλανδό Υπουργό των Οικονομικών να λέει ό,τι ειπώθηκε το 2009, το 2010 και 2011… …».
Γνωρίζουμε πολύ καλά τι ειπώθηκε τότε γιατί αφορούσε εμάς τους Ελληνες, δυστυχώς. Αφορούσε τους συνταξιούχους καλοπερασάκηδες που έπιναν τα ουζάκια τους ενώ απολάμβαναν τον ήλιο. Τώρα αν κάποιοι άλλοι αυτοκτονούσαν και μάλιστα στην καρδιά της Αθήνας, στην Πλατεία Συντάγματος, αυτό δεν αφορούσε την ευρω-αναισθησία. Ο Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ σχολίαζε τότε το έλλειμμα αλληλεγγύης που διέκρινε την Ευρώπη μπροστά στην ελληνική τραγωδία, ενώ αντίθετα, επικρατούσε η λογική τού: «Οι Ελληνες αμάρτησαν και γι’ αυτό θα πρέπει να πληρώσουν και να τιμωρηθούν παραδειγματικά».
Αφετέρου ο πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας Σέρτζιο Ματαρέλα έκανε απεγνωσμένη έκκληση στην ευημερούσα Ευρώπη για βοήθεια. Αλλά αυτή προφανέστατα δεν έτεινε ευήκοον ους, ή απλά ήταν βαρήκοη σε μια κατάσταση in extremis που βρισκόταν η Ιταλία.
Πιο αιχμηρός στις δηλώσεις του είναι ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζουζέπε Κόντε ο οποίος έχει προειδοποιήσει επανειλημμένα ότι με την στάση τους Γερμανία και Ολλανδία οδηγούν την ΕΕ σε διάλυση.
Κατά τα άλλα το Eurogroup συνεδριάζει (7/4) και αναβάλλει για σήμερα (9/4) την απόφαση της βιντεο-διάσκεψης που Κύριος οίδε τι θα αποφασίσει το “consilium”.
Ξέροντας όμως πολύ καλά τους Γερμανούς και έχοντας μάθει τους Ολλανδούς (όρα Βόπκε Χούκστρα δεν μπορούμε να περιμένουμε και πολλά από αυτούς.
Θάνος Κακουριώτης, Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου.
