Σε ναρκοπέδιο σπαρμένο με διλήμματα και δύσκολες αποφάσεις βαδίζει η κυβέρνηση.
Οι συνέπειες της πανδημίας του κορωνοϊού είναι πρωτόγνωρες, επηρεάζουν όλον τον πλανήτη, τις ισχυρότερες οικονομίες και το τέλος δεν είναι ορατό.
Οι προβλέψεις των ειδικών λοιμωξιολόγων είναι αντιφατικές – χωρίς φάρμακο και εμβόλιο σιγουριά δεν υπάρχει, και όμως σε αυτό το σαθρό υπόβαθρο βασίζονται τα σενάρια για την ανάκαμψη της παγκόσμιας και της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Σε ό,τι αφορά τη δημόσια υγεία, ο Κυριάκος Μητσοτάκης κινήθηκε γρήγορα και αποτελεσματικά. Εφησυχασμός δεν υπάρχει, οι προσεχείς δύο εβδομάδες είναι κρίσιμες, αλλά η διασφάλιση των θεμελίων της οικονομίας είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο από τις αποφάσεις που προτίθεται να πάρει μόνη της μια ευρωπαϊκή κυβέρνηση. Ο διχασμός των ηγετών της ΕΕ στην τηλεδιάσκεψη της Πέμπτης ανέδειξε τη συλλογική αδυναμία και την έλλειψη αλληλεγγύης στην Ευρώπη.
Μέσα στη δίνη των μεγάλων και μικρών κρίσεων, τα γρήγορα αντανακλαστικά της κυβέρνησης για την προστασία των πολιτών από τον κορωνοϊό φαίνεται ότι αποδίδουν, καθώς δεν υπάρχει μέχρι στιγμής ραγδαία εξάπλωση. Τα περιοριστικά μέτρα που έλαβε νωρίτερα σχεδόν από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, έδωσαν περιθώριο 25 ημερών στο ΕΣΥ να ανασυνταχθεί και «άπλωσαν» το πρόβλημα στον χρόνο. Αν τα πράγματα εξελιχθούν σύμφωνα με το καλό σενάριο, τότε οι αρμόδιοι φορείς και τα ειδικά κέντρα θα έχουν τον χρόνο και τα μέσα να διερευνήσουν καλύτερα την εξάπλωση του ιού στον πληθυσμό και να προετοιμαστούν κατάλληλα για ενδεχόμενο δεύτερο κύμα.
Δύσκολες ασκήσεις ισορροπίας στην οικονομία
Η αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της κρίσης είναι σπαζοκεφαλιά καθώς οι απαγορεύσεις πρέπει να ισορροπήσουν με τη διατήρηση μιας κρίσιμης δημοσιονομικής μάζας για την επανεκκίνηση της οικονομίας. Το κάθε υπουργείο πήρε εντολή να καταρτίσει το δικό του σχέδιο ώστε τον Απρίλιο να φτιαχτεί ένα συνολικό πλάνο δράσης, με αναλογικές παρεμβάσεις για κάθε πληττόμενο κλάδο. Ιδιαίτερη μέριμνα θα ληφθεί για τον τουρισμό, ο οποίος συμπαρασύρει και άλλους τομείς της οικονομίας, όπως και για τις μεταφορές.
Κρίσιμο ζήτημα για την κυβέρνηση είναι να μην αγγιχθεί το δημοσιονομικό «μαξιλάρι». Η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει μέτρα συνολικού δημοσιονομικού κόστους 4,7 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 2,5% του ΑΕΠ (ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 2% του ΑΕΠ). Τα μέτρα αυτά αφορούν 600.000 επιχειρήσεις, με 1,2 εκατομμύρια μισθωτούς, που αντιστοιχούν στο 60% των μισθωτών ιδιωτικών επιχειρήσεων της χώρας, καθώς και 550.000 ελεύθερους επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενους και ιδιοκτήτες επιχειρήσεων. Το πλαίσιο προστασίας αναμένεται να διευρυνθεί ανάλογα με τις ανάγκες της οικονομίας.
Φορτισμένες συζητήσεις από τους «27» της ΕΕ για έξι ώρες
Οι συνθήκες συνομιλίας των ηγετών της ΕΕ την Πέμπτη ασφαλώς δεν ήταν ιδανικές. Ο καθένας στο γραφείο του, να συνομιλεί ταυτόχρονα με όλους τους άλλους, χωρίς διαλείμματα για ζυμώσεις και πηγαδάκια που θα αποφόρτιζαν την ένταση και θα διευκόλυναν τους συμβιβασμούς. Η συζήτηση ξεκίνησε στις 5 το απόγευμα και ολοκληρώθηκε στις 11 το βράδυ επιβεβαιώνοντας το βαθύ χάσμα ανάμεσα στην ομάδα των βόρειων και στην ομάδα των νότιων χωρών. Αφορμή της εξάωρης φορτισμένης συζήτησης ήταν η πρόταση εννέα ηγετών της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και ο έλληνας πρωθυπουργός, για την έκδοση «κορωνο-ομολόγου», την οποία απέρριψαν η καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ, ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε, ο αυστριακός καγκελάριος Σεμπάστιαν Κουρτς και η φινλανδή πρωθυπουργός Σάνα Μάριν. Η διάσταση απόψεων ήταν απόλυτη και σε πολλούς θύμισε τις έντονες συζητήσεις κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης που ξεκίνησε το 2008.
Τώρα δεν υπάρχουν ευρωπαϊκές χώρες που φέρουν ευθύνη για την πανδημία, ωστόσο η στάση των βόρειων κρατών παραμένει το ίδιο στενοκέφαλη: «Να δούμε τι θα αποδώσουν τα μέτρα που έχουν ληφθεί ήδη και ξανασυζητάμε». Μόνο που χρόνος δεν υπάρχει, γιατί η κάθε ημέρα καθυστέρησης μετριέται σε ανθρώπινες ζωές.
Η οργή Κόντε και το τελεσίγραφο Σάντσεθ
Η καγκελάριος Μέρκελ παρότι αποδέχεται τις εξαιρετικές περιστάσεις που προκάλεσε η πανδημία δεν ήθελε να ακούσει λέξη για αμοιβαιοποίηση του δημόσιου χρέους. Επικαλέστηκε μάλιστα συνταγματικά κωλύματα και δυσκολίες στο Κοινοβούλιό της. «Εχουμε και εμείς συντάγματα και Κοινοβούλια» της απάντησε ο Τζουζέπε Κόντε. Ο ιταλός πρωθυπουργός, πότε συναισθηματικά φορτισμένος από τους χιλιάδες νεκρούς στη χώρα του και πότε χρησιμοποιώντας τεχνοκρατικά επιχειρήματα, μετά βίας έκρυβε την οργή του. Η Ιταλία, είπε, είχε προγραμματίσει να δανειστεί εντός του 2020 240 δισ. ευρώ, και όπως εξελίσσονται τα πράγματα υπάρχει κίνδυνος να μην τα βρει αλλά και αν τα βρει να μην της φτάσουν. Ο Τζουζέπε Κόντε απέρριψε εξαρχής τη συζήτηση για τον ESM, λέγοντας ότι αυτή είναι μια συζήτηση που έρχεται από το παρελθόν και δεν αφορά το μέλλον. Ο ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ δήλωσε ότι αν δεν δοθεί ισχυρή απάντηση τώρα ο αντίκτυπος της κρίσης θα διαρκέσει πολύ περισσότερο και πρότεινε να ανατεθεί στους πέντε προέδρους της ΕΕ – της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της ΕΚΤ και του Eurogroup – να καταθέσουν κοινή πρόταση για τη χρήση όλων διαθέσιμων δημοσιονομικών μέσων εντός 10 ημερών.
Η καυτή πατάτα στους υπουργούς Οικονομικών
Ο Εμανουέλ Μακρόν, παρότι υπέγραψε την επιστολή των εννέα, κράτησε στάση ισορροπίας και άφησε τον Κόντε και τον Σάντσεθ να συγκρούονται με την Ανγκελα Μέρκελ και τον πρωθυπουργό της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε για περίπου τρεις ώρες, από τις 8 ως τις 11 το βράδυ. Η εικόνα ήταν σουρεαλιστική. Στην οθόνη των υπόλοιπων ηγετών υπήρχε μια «παγωμένη» εικόνα της καγκελαρίου, η οποία βρίσκεται σε καραντίνα, και μιλούσε μέσω διερμηνέα, ενώ όλοι γνωρίζουν ότι τα αγγλικά της είναι εξαιρετικά. Για να μην αφήσει καμία αμφιβολία για τη θέση της, δήλωσε αργότερα ότι κάποια κράτη-μέλη «φαντάστηκαν ή φαντάζονται κορωνοομόλογα. Η Γερμανία και άλλα κράτη είπαμε ότι αυτή δεν είναι η άποψη όλων των χωρών της ΕΕ». Οι ηγέτες της ΕΕ έστειλαν την καυτή πατάτα πίσω στους υπουργούς Οικονομικών ζητώντας τους να βρουν λύσεις μέσα στις επόμενες 15 ημέρες, αλλά ίσως το θέμα να μη λήξει γρήγορα και αναίμακτα, καθώς την 1η Απριλίου αναλαμβάνει επικεφαλής του EuroWorking Group ο Φινλανδός Τόμας Σαρανχέιμο.
Αιχμές και από τον Μητσοτάκη
Ο κ. Μητσοτάκης συνηγόρησε υπέρ της έκδοσης κορωνοομολόγου, επισημαίνοντας ότι οι εννέα χώρες που υποστηρίζουν την πρόταση εκπροσωπούν το 57% του ΑΕΠ της ευρωζώνης. Ο Πρωθυπουργός υπογράμμισε επίσης την αναντιστοιχία ανάμεσα στους όρους που χρησιμοποιούνται για την περιγραφή της κρίσης (επική, πρωτοφανής κ.λπ.) και στα μέτρα που έχουν ληφθεί μέχρι στιγμής. Σε ανάρτησή του στο Facebook χαρακτήρισε «κατώτερη των περιστάσεων» τη Σύνοδο Κορυφής και διατύπωσε αιχμές «για ορισμένες χώρες που επιμένουν να αντιμετωπίζουν το σήμερα με εργαλεία του χθες», τα οποία δεν αρκούν. Η ΕΚΤ δεν μπορεί να κάνει τα πάντα, ο ESM δεν σχεδιάστηκε για τέτοιες πρωτόγνωρες κρίσεις, το ειδικό ευρωομόλογο θα επιτρέψει στην ΕΕ να δανειστεί φθηνά, μεγάλα ποσά. «Ολοι δεχόμαστε την ίδια απειλή, «βράζουμε στο ίδιο καζάνι». Το 2020 δεν είναι 2010» υπογράμμισε.
Στο «τραπέζι» και η τουρκική προκλητικότητα
Ο Πρωθυπουργός ενημέρωσε στη Σύνοδο Κορυφής τους ομολόγους του για την προκλητικότητα της Τουρκίας και εισέπραξε τις ευχαριστίες της Ανγκελα Μέρκελ για την προστασία των ευρωπαϊκών συνόρων στον Εβρο. Η κίνηση αυτή είχε ενδιαφέρον, καθώς πριν από την τηλεδιάσκεψη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τη γερμανίδα καγκελάριο και τον γάλλο πρόεδρο στις 17 Μαρτίου, η οποία έληξε χωρίς αποτέλεσμα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε απευθύνει επιστολή στους δύο ευρωπαίους ηγέτες. Σε αυτή σημείωνε ότι προϋπόθεση για οποιαδήποτε περαιτέρω συζήτηση με την Τουρκία είναι ο τερματισμός των προκλήσεων και έθετε θέμα άρσης του γεωγραφικού περιορισμού για τις επιστροφές μεταναστών στην Τουρκία, στο πλαίσιο της αναθεώρησης του Δουβλίνου.
Η Ελλάδα, επισήμαινε ο κ. Μητσοτάκης, το τελευταίο διάστημα έχει συμβάλει περισσότερο από όσο της αναλογεί στη φύλαξη των ευρωπαϊκών συνόρων. Αυτή η επιλογή συνεπάγεται μεγάλο κόστος, δεδομένης και της πίεσης που ασκεί η ύφεση και οι ανάγκες προφύλαξης της δημόσιας υγείας από τον Covid-19. «Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση δεν θα αντέξουμε για πολύ ακόμη» πρόσθετε. Την Παρασκευή ο Πρωθυπουργός πραγματοποίησε τηλεδιάσκεψη με τους αρμόδιους υπουργούς για τον Εβρο, όπου ο καταυλισμός έχει διαλυθεί, αλλά ζήτησε να μην υπάρξει εφησυχασμός.
