Η αναστολή λειτουργίας όλων των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της χώρας επιβαλλόμενη από την ανάγκη ανάσχεσης μετάδοσης του ιού, οδήγησε στον προβληματισμό εκπαιδευτικών και εκπαιδευόμενων, Υπουργείου και διανοουμένων ανά τον κόσμο για την εξέλιξη και προσαρμογή της διδακτικής διαδικασίας σε ένα νέο ψηφιακό πλαίσιο. Έτσι αναδύεται σταδιακά και μετ’ εμποδίων η ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών και η εποικοδομητική χρήση του διαδικτύου στην εκπαιδευτική διαδικασία, χωρίς βέβαια ο στόχος να είναι η αντικατάσταση της δια ζώσης εκπαίδευσης, αλλά ούτε και η κάλυψη της τρέχουσας ύλη. Εσπευσμένα οι φορείς εκπαίδευσης τείνουν να εφαρμόσουν την ανοικτή, εξ αποστάσεως εκπαίδευση, με αξιοποίηση πληροφοριακών συστημάτων, δικτύων και εφαρμογών, μεθόδων και εργαλείων που είχαν αρχίσει να εμφανίζονται δειλά αλλά τώρα οι απρόβλεπτες κοινωνικές συγκυρίες τα καθιστούν αναγκαία.
Τόσο η Πλατφόρμα Ασύγχρονης και όσο και της Σύγχρονης εκπαίδευσης εφαρμόζεται ήδη και αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης ηλεκτρονικών μαθημάτων χωρίς περιορισμούς και δεσμεύσεις. Η πρόσβαση και η χρήση του δεν απαιτεί εξειδικευμένες τεχνικές γνώσεις παρά μόνο προσωπικό e mail, ονοματεπώνυμο ή όνομα χρήστη ώστε στην ψηφιακή τάξη ο εκπαιδευτικός να μπορεί να δώσει το λόγο στον εκπαιδευόμενο. Αποτελεί ένα χώρο συνεργασίας, διανομής υλικού, εκπαιδευτικών εφαρμογών, ασκήσεων και επισημάνσεων, σε μικρότερες βαθμίδες δίνει έμφαση στο παιχνίδι ως μέσο παρακίνησης της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Είναι πρόσφορο εργαλείο για να διατηρήσουν οι εκπαιδευτικοί και οι μικροί εγκλωβισμένοι μαθητές την επαφή τους με τη μαθησιακή διαδικασία.
Αναμφισβήτητα τα οφέλη που προκύπτουν είναι πολλά και αναγκαίο να παραμείνουν μετά το πέρας της πανδημίας. Αρχικά παρέχεται ισότητα ευκαιριών πρόσβασης στο μορφωτικό αγαθό ακόμη και σε ανθρώπους απομακρυσμένων περιοχών, σε άτομα με αναπηρίες, που αποτελούν πάντα την αχίλλειο πτέρνα του εκπαιδευτικού σχεδιασμού. Παρέχεται σε όλους οι πρόσβαση σε εκπαιδευτικό υλικό εκτός σχολικής αίθουσας, αρωγή σε μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες (προσαρμογή σε ιδιαίτερες ανάγκες) και εξοικονομείται χρόνος που μπορεί να αξιοποιηθεί ανάλογα. Είναι διαπιστωμένη επίσης αύξηση της συμμετοχής των μαθητών σε «ψηφιακές συζητήσεις» σε σχέση με τις πραγματικές σε αίθουσα διδασκαλίας, προφανώς γιατί η νέα γενιά έχοντας μεγαλώσει με το διαδίκτυο θεωρεί την on – line επικοινωνία δεύτερη φύση της. Τους χρήστες ελκύει η διαθεματική σύνδεση και τα ψηφιακά εργαλεία που κάνουν το μάθημα πιο ουσιαστικό, απτό και ενδιαφέρον.
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι εξίσου σημαντικός, παραμένει στο επίκεντρο, καθώς αποτελεί τον αρωγό, σύμβουλο, οργανωτή, καθοδηγητή, συντονιστή, εμπνευστή και δημιουργό της όλης διαδικασίας. Πρέπει να εξελιχθεί ο ίδιος, να γίνει ερευνητής και να ανακαλύπτει συνεχώς στρατηγικές σχεδιασμού μετατρέποντας την εκπαιδευτική πρακτική από δασκαλοκεντρική σε μαθητοκεντρική και ομαδοσυνεργατική (Ματσαγγούρας 2004). Πρέπει να συσχετίσει τις έννοιες πληροφόρηση – γνώση – μάθηση διαμορφώνοντας ένα κατάλληλο περιβάλλον συνεργασίας, ανατροφοδότησης , διάχυσης της γνώσης και ανταλλαγής εμπειριών, όπου ο μαθητής θα γίνει ο ίδιος δέκτης, χρήστης και αναμεταδότης πληροφορίας καλλιεργώντας αμφίδρομη σχέση με τον εκπαιδευτικό και τους συμμαθητές του.
Στον αντίποδα του τηλεκπαιδευτικού οπτιμισμού βρίσκονται οι αυτοί που διακρίνουν κινδύνους, διαβλέποντας ότι οι νέες τεχνολογίες δεν αποτελούν πανάκεια, η διάθεση και η εφαρμογή τους δεν είναι ομοιόμορφη και επιτυχημένη σε κάθε σχολείο. Επισημαίνουν την ελλιπή διοικητική και τεχνική υποστήριξη των ελληνικών δεδομένων, την απουσία επιμόρφωσης και εξοικείωσης των εκπαιδευτικών με το διαδίκτυο και τις ειδικές πλατφόρμες ασύγχρονης και σύγχρονης εκπαίδευσης. Παράλληλα ελλοχεύει και ο κίνδυνος παθητικοποίησης του μαθητή, εγκλωβισμού σε μια μηχανιστική διαδικασία πρόσληψης πληροφοριών, παγίδευσης του στα όρια του μέσου, δεδομένης της επικράτησης της εικόνας στον επικοινωνιακό χώρο. Ευνοείται η απομόνωση, η εξάρτηση, η απουσία καλλιέργειας της συναισθηματικής νοημοσύνης και ανθρωπίνων κοινωνικών αξιών. Χάνεται ο αυθορμητισμός της προσωπικής επικοινωνίας (face to face), η φυσική παρουσία προσώπων, τα εξωγλωσσικά στοιχεία που ανατροφοδοτούν την επικοινωνία (χειρονομίες, νεύματα, τόνος της φωνής). Αλλοιώνονται οι ανθρώπινες σχέσεις με μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην κοινωνική οργάνωση και συνοχή. Η υπερπληροφόρηση οδηγεί σε σύγχυση, ο αποδέκτης γίνεται άβουλος και υπονομεύεται από την ρευστότητα και την απροσδιοριστία. Είναι απειλητικό το γεγονός ότι η παραδοσιακή διδασκαλία διολισθαίνει με όχημα την τεχνολογία σε έναν εκπαιδευτικό οικονομισμό όπου η εκπαιδευτική διαδικασία ονομάζεται «σύστημα» (system), οι μαθητές γίνονται «πελάτες» (clients), η γνώση «προϊόν» και η πρόοδος ονοματίζεται «απόδοση», όρος οικονομικός.
Το ζητούμενο δεν είναι να δαιμονοποιήσουμε την τεχνολογία αλλά να την αξιοποιήσουμε ως επικουρικό εργαλείο με στόχο την εξέλιξη και την πρόοδο. Ο υμέναιος τεχνολογίας – εκπαίδευσης θα επιτευχθεί με τη συνετή αξιοποίηση των νέων τεχνολογικών μέσων για να δημιουργηθούν συγκλίνοντες δρόμοι με πληθώρα επιλογών και δυνατοτήτων που να οδηγήσουν στην εναλλακτική , ανοικτή εκπαίδευση του μέλλοντος. Ας στρέψουμε τα μάτια στον Άνθρωπο Δημιουργό για αυτήν την προοπτική.
Η κ. Σοφία Μαργαρίτη είναι συγγραφέας – φιλόλογος
