Η καθηγήτρια Επιδημιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος του Ινστιτούτου Προληπτικής, Περιβαλλοντολογικής και Εργασιακής Ιατρικής Prolepsis Αθηνά Λινού μιλάει για τις αιτίες της ταχύτατης μετάδοσης του κορωνοϊού, τις διαφορές από τις επιδημίες προηγούμενων αιώνων και απαντά στις φήμες για κατασκευασμένο στα εργαστήρια ιό.
Ξέρουμε γιατί ο κορωνοϊός μεταδίδεται τόσο πολύ;
«Οχι, μπορεί κανείς απλώς να κάνει υποθέσεις. Είτε γιατί ο ιός αυτός καθαυτός έχει αυτό το χαρακτηριστικό είτε γιατί σχεδόν κανένας δεν έχει ανοσία, επειδή είναι καινούργιος. Σε όλες τις παλιές νόσους, ένα μέρος του πληθυσμού έχει μια μορφή ανοσίας. Ξέρετε, γενικά στην επιδημιολογία λέμε ότι υπάρχει η «ανοσία της αγέλης». Δηλαδή αν είναι άνοσο ένα μεγάλο ποσοστό, τότε πια δεν υπάρχει κίνδυνος επιδημίας. Αυτό βέβαια στα γνωστά νοσήματα είναι πολύ υψηλό, θέλουμε να πετύχουμε 90% ανοσία. Ομως και μικρότερη ανοσία να υπάρχει, μειώνεται η δυνατότητα μετάδοσης. Το πιο πιθανόν είναι να το πέτυχαν αυτό στην Κίνα. Γι’ αυτό δεν έχουν καινούργια κρούσματα: ένα μεγάλο ποσοστό έχει νοσήσει, άρα έχει αποκτήσει ανοσία και επομένως δεν μπορεί ούτε να νοσήσει ούτε να μεταδώσει».
Δεν είναι περίεργο το ότι έχουμε από τη μια σε τεράστιο βαθμό εξελιγμένη επιστήμη και από την άλλη μια επιδημία με συνθήκες παλαιού τύπου;
«Βέβαια, μιας επιδημίας χολέρας ας πούμε. Το καλό όμως είναι ότι ξέρουμε περισσότερα πράγματα για τον τρόπο μετάδοσης (τότε δεν τον γνώριζαν) και έχουμε λίγο καλύτερη (κάτι που είναι και καλό και κακό) επικοινωνία μέσω των μίντια για να περάσουμε το μήνυμα. Ως προς αυτό λοιπόν είμαστε σε καλύτερη φάση. Πρόκειται για μια καινούργια αρρώστια που δεν είναι τόσο θανατηφόρα – αυτό είναι σημαντικό. Εχουμε επίσης καλύτερα μέσα, τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο, αντιμετώπισης της νόσου όταν είναι σοβαρή. Ολα αυτά μαζί μάς θέτουν σε καλύτερη κατάσταση».
Δεν είναι τρομακτικό το να εμφανίζεται ξαφνικά ένας νέος ιός;
«Είναι. Περιμέναμε μια καινούργια μορφή γρίπης. Εχουν περάσει 30-40 χρόνια από την προηγούμενη μεγάλη επιδημία, 100 χρόνια από τη μεγάλη επιδημία της ισπανικής γρίπης. Η ιατρική κοινότητα ετοιμαζόταν για μια μεγάλη μετάλλαξη η οποία θα ήταν επικίνδυνη, δηλαδή θα είχε μεγάλη μολυσματικότητα και υψηλή θνητότητα. Δεν ήρθε αυτή, αλλά παρουσιάστηκε κάτι άλλο εντελώς καινούργιο. Δεν είναι όμως απίθανο να εμφανιστεί ένας καινούργιος ιός που προσβάλλει τον άνθρωπο».
Σας ρωτώ γιατί λέγονται πολλά, για ιό που μπορεί να έχει δημιουργηθεί στο εργαστήριο κ.λπ.
«Η αλήθεια είναι ότι το αποτέλεσμα της παρουσίας αυτού του ιού, αυτής της νόσου, είναι αυτό που θα πετύχαινε κάποιος που ήθελε να κάνει βιολογικό πόλεμο. Πριν από 10-15 χρόνια είχα ετοιμάσει ένα βιβλιαράκι για την Ευρωπαϊκή Ενωση για το τι πρέπει να κάνουν οι πρώτης γραμμής λειτουργοί υγείας (νοσοκόμες, γιατροί, γενικοί γιατροί) σε περίπτωση βιολογικού πολέμου. Είχαμε και τον κατάλογο ανάλογα με το νόσημα που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από κάποιον κακοήθη που θέλει να κάνει τρομοκρατία μέσω βιολογικού πολέμου. Τα αποτελέσματα, αυτό που ζούμε τώρα, είναι σαν να έχουμε βιολογικό πόλεμο. Αλλά νομίζω ότι δεν έχουμε… Ο ιός δημιουργήθηκε τυχαία, δεν παρήχθη. Αυτό τουλάχιστον είναι ό,τι μπορεί να πει κανείς στο επίπεδο της γνώσης που έχουμε αυτή τη στιγμή».
Ας υποθέσουμε ότι εργάζομαι μακριά από τους συναδέλφους μου και πλένω τα χέρια μου πριν αγγίξω το πρόσωπό μου. Κινδυνεύω να κολλήσω;
«Για να μπείτε στο γραφείο σας, θα περάσετε από το ασανσέρ, όπου θα μπείτε με πολλούς άλλους (στο Χονγκ Κονγκ θεωρούν ότι το κουμπί του ασανσέρ είναι επικίνδυνο), από τον διάδρομο, θα πιάσετε τα πόμολα της πόρτας… Οπότε κινδυνεύετε εν μέρει. Δεν είναι τόσο μεγάλος ο κίνδυνος όσο αν ήσασταν σε ανοιχτό γραφείο που είναι ο ένας δίπλα στον άλλο, αλλά παραμένει. Στο Χάρβαρντ έγινε μια μελέτη: κατέγραψαν με κάμερες φοιτητές στους οποίους είχαν πει να μη βάζουν τα χέρια στο πρόσωπο. Ξέρετε πόσες φορές κατά μέσο όρο άγγιξαν τα πρόσωπά τους μέσα σε μία ώρα; Είκοσι έξι. Είναι αδύνατον να μην το κάνεις. Απλώς πρέπει να πλένεις τα χέρια όσο πιο συχνά μπορείς και να έχεις αντισηπτικό».
Γιατί στην Ιταλία υπάρχουν τόσο πολλοί νεκροί;
«Τα μεν κρούσματα δεν είναι πολλά αναλογικά με τον πληθυσμό της χώρας, ενώ οι θάνατοι είναι πάρα πολλοί για αυτόν τον αριθμό κρουσμάτων. Οπότε μπορεί να υπάρχουν δύο αιτίες: Πρώτον, να υπάρχουν πολύ περισσότερα κρούσματα. Δεύτερον, το ότι ο πληθυσμός της Ιταλίας είναι από τους γηραιότερους και τα ηλικιωμένα άτομα πλήττονται περισσότερο ενώ συνήθως έχουν και συνυπάρχοντα νοσήματα. Για να αναλύσουμε πλήρως το φαινόμενο, πρέπει να δούμε τη θνητότητα στις ίδιες ηλικίες – αλλιώς δεν είναι συγκρίσιμα. Επίσης, δεν ήταν έτοιμοι από πλευράς μονάδων – κι αυτό είναι ένα μεγάλο μάθημα για εμάς σαν χώρα. Πρέπει να προσέξουμε την προετοιμασία, να είμαστε έτοιμοι για το τι θα κάνουμε. Θα επιτάξουμε όλα τα νοσοκομεία, θα φτιάξουμε καινούργιες μονάδες, θα αγοράσουμε μηχανήματα υποστήριξης της αναπνοής;».
Εσείς ανησυχείτε με την εξέλιξη του κορωνοϊού;
«Οχι. Αν δει κανείς τα πράγματα ευρύτερα σε επίπεδο δημόσιας υγείας, πιο πολύ θα ανησυχούσε για το στρες και το άγχος που δημιουργεί αυτή η επιδημία παρά για την ουσία του προβλήματος. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην Ελλάδα κάθε χρόνο έχουμε 100.000 θανάτους από όλες τις άλλες αιτίες μαζί. Επομένως από πλευράς δημόσιας υγείας, ως προς αυτό, δεν ανησυχώ. Από πλευράς παροχών υπηρεσιών υγείας, δεν φαίνεται να υπάρχει λόγος ανησυχίας. Είμαστε σε μια δυτική χώρα, είχαμε τον χρόνο για να προλάβει το σύστημα υγείας να δημιουργήσει ειδικές μονάδες (και έχουμε ακόμη χρόνο), τα μέτρα που παίρνονται είναι αυστηρότερα από το αναμενόμενο. Οπότε, εκτός εκπλήξεως, δεν ανησυχώ. Δεν θα έχουμε τόσο πολλά σοβαρά κρούσματα, θα έχουμε πολλά ήπια, όχι όμως σοβαρά. Δεν δικαιολογείται ο πανικός. Αυτό θα πρέπει να το καλλιεργήσουμε – και ιδιαίτερα στα παιδιά. Γιατί αν τα παιδιά δημιουργήσουν φοβίες, αυτές θα τα ακολουθήσουν σε όλη τους τη ζωή. Ξέρετε, τα μικρά παιδιά, που έχουν δει πολλές εικόνες στην τηλεόραση, θα πρέπει να τα ηρεμούμε και να τους μιλάμε με ειλικρίνεια για το τι συμβαίνει – λόγω της ανεπτυγμένης φαντασίας τους μεγαλοποιούν συνήθως τον κίνδυνο στο μυαλό τους. Κι αυτό πρέπει να το καταπολεμήσουν οι οικογένειες και οι εκπαιδευτικοί. Κάποιος θα έπρεπε να τους μιλήσει. Καλό θα ήταν να άλλαζαν όλα τα προγράμματα της πρωινής και της μεσημεριανής ζώνης στην τηλεόραση. Πρώτον, να σταματήσουν οι διαφημίσεις με τα «ανθυγεινά» και να διαφημιστούν τα φρούτα και τα λαχανικά. Δεύτερον, να υπάρξουν εκπαιδευτικά προγράμματα, που να μαθαίνουν κάτι τα παιδιά αυτές τις ώρες – αν δεν μπορεί το υπουργείο να στήσει εκπαιδευτικό σύστημα. Θα ήταν προσφορά προς τις οικογένειες αλλά και τα παιδιά τους δεν θα ήταν σε έναν μόνιμο εκνευρισμό».
Κινδυνεύει ο κοινωνικός ιστός από τον κορωνοϊό;
«Ο κοινωνικός ιστός κινδυνεύει από τον πανικό. Πρέπει να υπάρξουν σοβαρές φωνές, που να διαχωρίσουν τη νόσο από τον νοσούντα. Υπάρχει η αρρώστια (είναι σοβαρή, την καταπολεμάμε, δεν θέλουμε να αρρωστήσουμε, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα μείνουμε μία ή δύο εβδομάδες στο σπίτι μας), αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να βγάλουμε το άγχος εις βάρος του ανθρώπου που νόσησε. Ισα-ίσα, πρέπει να του παρέχουμε κάθε δυνατή υποστήριξη ανθρώπινη, όπως ένα τηλεφώνημα για να του πούμε ότι τον καταλαβαίνουμε».
