Πάντα τα γεγονότα που ξεπερνούν τις δυνάμεις μας, που αποκαλύπτουν τη γύμνια και μικρότητά μας απέναντι στον κόσμο, τη φύση, το περιβάλλον που ζούμε, μας προκαλούν φόβο, πανικό, αλλά και ενδοσκόπηση και προβληματισμό, γεννούν ερωτήματα, αλλά και κραυγές και φαντασιώσεις.
Όσο πιο έντονα και καθολικά είναι, τόσο μας οδηγούν σε μεγαλύτερη απομόνωση, ατομικότητα, τόσο μας προκαλούν δέος και μας αιχμαλωτίζουν στο παραφυσικό.
Όμως μεγάλες αλλαγές προκαλούνται και πραγματοποιώνται διαρκώς και ακολουθούν ένα σύμπλεγμα οικονομικό-πολιτικών εξελίξεων, με έντονα κοινωνικά χαρακτηριστικά. Ήδη βιώναμε την επικράτηση της παγκοσμιοποίησης, με όπλο τις σύγχρονες τεχνολογίες και τις επιστημονικές ανακαλύψεις σε κάθε τομέα, που επηρεάζουν τη ζωή μας τόσο στην καθημερινότητά μας, όσο και στην διαμόρφωση αλλά και εξέλιξή της.
Η επικοινωνία και η πληροφόρηση μέσω κινητών τηλεφώνων και υπολογιστών διαμορφώνει νέες σχέσεις κοινωνικές, πολιτικές και προσωπικές. Τα ταξίδια προς όλες τις κατευθύνσεις, καθημερινή πρακτική. Η εργασία κοινή σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη. Οι αγορές ταυτόσημες και αλληλεξαρτούμενες. Ο πολιτισμός και η διασκέδαση – αναψυχή στον ίδιο ρυθμό και με ταυτόσημη έκφραση. Οι συλλογικοί φόβοι στοχοποιούν το ξένο και άγνωστο και μετατρέπουν σε καρικατούρα το φυσικό και υπεφυσικό.
Κι όμως, η απειλή αυτή τη φορά δεν ήρθε από κάποιο τέρας (σαν αυτά που μας διασκεδάζουν στον κινηματογράφο), ή από κάποιο υπεφυσικό κακό, ή από τους ξένους και μετανάστες που επιβουλεύονται τις κατακτήσεις και τον τρόπο ζωής μας.
Ήρθε από ένα τόσο μικρό πλάσμα που δεν είναι καν ορατό.
Που μεταδίδεται με ταχύτητες που θα ζηλεύαμε και προσομοιάζουν στους ιούς των υπολογιστών μας, με μέσα διάδοσης που χρησιμοποιούμε για τις διεθνείς καθημερινές μετακινήσεις μας, σε χώρους που μεγεθύναμε για να μας χωράνε (mall’s, γραφεία open space, γήπεδα, κ.λπ.) και να πραγματοποιούμε τις καταναλωτικές μανίες μας.
Πριν εμφανιστεί ο συγκεκριμένος ιός, διαρκώς εμφανίζονταν δείγματα που κτυπούσαν την καμπάνα της ανησυχίας όπως ο έμπολα, ο H1N1, με κορύφωση τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Αυτός ο ιός είναι πιο εντυπωσιακός ίσως γιατί χρησιμοποιεί αναιρώντας όλες τις τελευταίες επιτεύξεις του πολιτισμού μας, την ταχύτητα, τις πολλαπλές επαφές, την επικοινωνία, τη μαζικότητα.
Και τελικά για να τον αντιμετωπίσουμε, απαρνηθήκαμε όλες τις τελευταίες κατακτήσεις και κλειστήκαμε σπίτια μας.
Προφανώς η ζωή δεν προχωρά με βήματα προς τα πίσω, ούτε με δαιμονοποιήσεις.
Όμως αβίαστα σχηματίζονται στο μυαλό προβληματισμοί κυρίως σαν ερωτήματα:
§ Μήπως το κράτος και η συλλογικότητά μας χρειάζονται για να αντιμετωπίζουμε καθετί που ξεπερνά τα όρια της ατομικότητάς μας;
§ Μήπως θα πρέπει να είμαστε πιο ευαισθητοποιημένοι και πολιτικά πιο ενεργοί σε δράσεις που έχουν να κάνουν με την καταστροφή του πλανήτη, της φύσης και την αλόγιστη εφαρμογή χωρίς έλεγχο κάθε τεχνολογίας (ακόμη και ιατρικής) ;
§ Μήπως θα πρέπει να ορίσουμε και να προβλέψουμε νέα σταθερότυπα για να εξασφαλίσουμε την υγιεινή σε χώρους που συναθροίζεται το κοινό, αλλά και στο σύνολο της κάθε γειτονιάς, συνοικίας, πόλης;
§ Μήπως θα πρέπει να σταματήσουμε το γιγαντισμό και τη διόγκωση χώρων και την μαζικότητα υπηρεσιών και να πειραματιστούμε σε εναλλακτικές μορφές εργασίας, αλλά και χώρων κατανάλωσης και αναψυχής;
Αυτή η “περιπέτεια” δεν θα πρέπει να ξεπεραστεί σαν θλιβερό και αποτρόπαιο όνειρο. Γιατί η επόμενη μπορεί να είναι πιο οδυνηρή.
Σπύρος Τσαγκαράτος είναι αρχιτέκτων δρ πολεοδόμος
