Δεν είναι ό,τι πιο εύκολο να δοκιμάζονται οι ηθικές αντοχές σου. Σε πραγματικές συνθήκες, όχι μέσα στην ασφάλεια θεωρητικών μακρινών ενδεχομένων. Να νιώθεις το σχήμα σου να συμπιέζεται, να έρχονται πόνοι που δεν ήξερες πως υπήρχαν, να εκβιάζεσαι από μια αυταρχική συγκυρία, να πρέπει να δώσεις μια άμεση απάντηση πριν τελειώσει ο χρόνος.
Ακόμη κι αν είχες πει πολλές φορές πως δεν πρόκειται να μπεις σε ατζέντες άλλων, πως δεν θα ξεγελαστείς ξανά επιλέγοντας κάποιο από τα δύο – πάντα δύο – στρατόπεδα που χτίζουν μέσα σε μία νύχτα οι επιτήδειοι του φανατισμού αλλά και της μπίζνας, αισθάνεσαι με το ένα πόδι στον αέρα και πρέπει να πάρεις μια απόφαση.
Το ανάστημά μας φαίνεται στη στιγμή. Ακόμη κι αν πίστευες πως τόσα χρόνια το έχτιζες το ναι ή το όχι μέσα σου, για να το πεις αβίαστα όταν χρειαστεί, παρ’ όλα αυτά η στιγμή είναι πάντα διαφορετική, έρχεται πάντα αλλιώς από ό,τι φανταζόσουν και εσύ δεν είσαι στο ύψος που νόμιζες.
Πριν από αυτές τις στιγμές όμως, θα έπρεπε να είχαν προηγηθεί πολλές άλλες, από τις οποίες απουσίαζες. Ο πολιτισμός και οι οργανωμένες κοινωνίες δεν βοήθησαν τον άνθρωπο μόνο να εξελιχθεί, αλλά μας βοήθησαν να μη σκοτωνόμαστε καθημερινά στους δρόμους. Ο πολιτισμός κρατάει εν υπνώσει τον κακό μας εαυτό, το πολύ σκοτεινό μας κομμάτι με το οποίο μακάρι να ευλογηθούμε να μη συναντηθούμε ποτέ στη ζωή μας. Υπάρχει σε όλους και δεν το ακυρώνουν ούτε το εξαφανίζουν η όποια μόρφωσή σου, η όποια καλλιέργεια, ο όποιος στοχασμός και το συναισθηματικό σου σύμπαν. Το ξέρουμε καλά αυτό από την Ιστορία, από τα εγκλήματα που «αναγκάστηκαν» να κάνουν σε συνθήκες πολέμου ή εμφυλίου άνθρωποι που δεν τους το ‘χες με τίποτα.
Αρα το πρώτο σου ανάχωμα πρέπει να μπει πολύ πριν. Στις πολιτικές επιλογές, στους ιδεολογικούς πλακούντες που γεμίζουν την καθημερινότητα ξεραμένα αίματα και κάποια στιγμή καλείσαι να πάρεις θέση και να τα καθαρίσεις ή να κάνεις πως δεν βλέπεις. Πριν φτάσουμε στα γεγονότα του Εβρου, έπρεπε να ήμασταν παρόντες αλλού. Αλλά δεν ήμασταν γιατί θεωρούσαμε πως δεν επηρέαζαν την άμεση καθημερινότητά μας ή ότι έτσι κι αλλιώς είμαστε ανίκανοι να τα αποτρέψουμε. Ποιοι είμαστε εμείς που θα μπορέσουμε να αποτρέψουμε στο ελάχιστο τα κεντρικά πολιτικά σχέδια στην παγκόσμια σκακιέρα;
Ο μόνος τρόπος να μη βγει ο κακός σου εαυτός και κάνει μεγάλη ζημιά είναι να μην αφήσεις να δημιουργηθούν οι συνθήκες. Ο μόνος τρόπος για να μη δεις τον φόβο σου να μετατρέπεται σε εξευτελιστική φτήνια είναι να μην αφήσεις να σε φτάσουν εκεί.
Αλλά αναγνωρίζω πως αυτό είναι μια ιδεατή πραγματικότητα. Οταν φτάσεις στο σημείο που τέτοιες κουβέντες δεν έχουν σημασία, η θέση σου πρέπει να είναι πάντα με τον άνθρωπο. Με τον πιο αδύναμο, με τον πιο ανυπεράσπιστο από εσένα. Με εκείνον που «απειλεί» τη δική σου ευημερία. Ευημερία δίχως ανθρωπιά είναι ένας τσίγκινος τενεκές που νομίζεις πως είναι χρυσός.
