Υπάρχουν καθεδρικοί ναοί του νου, νοσοκομεία της ψυχής, θεματικά πάρκα της φαντασίας.
Κάτλιν Μόραν, βρετανή συγγραφέας
Πριν από κάποια χρόνια ήμουν υπεύθυνος μιας λογοτεχνικής σειράς με τίτλο «Ο Ατλας της Λογοτεχνίας» για τον εκδοτικό οίκο Μεταίχμιο. Ενα από τα βιβλία που είχα προτείνει και εκδόθηκε ήταν το μυθιστόρημα «England England», του βρετανού συγγραφέα Τζούλιαν Μπαρνς.
Αξιοποιώντας μια εξαιρετική και άκρως ριζοσπαστική ιδέα, ο Μπαρνς έστηνε έναν φανταστικό κόσμο πέραν της φάρσας, τον οποίο απογείωνε με μια δαιμονιώδη ειρωνεία, μιλώντας για ό,τι έχει απομείνει από την έννοια πολιτισμός. Ο εκκεντρικός μεγιστάνας σερ Τζακ Πίτμαν, με βάση την παραδοχή ότι οι τουρίστες ικανοποιούνται εξίσου με το ομοίωμα του αληθινού, έστηνε στη νήσο Ουάιτ ένα τεράστιο εμπορικό-θεματικό πάρκο το οποίο περιείχε καθετί «αγγλικό». Από το Ανάκτορο του Μπάκινγχαμ και το Στόουνχετζ, ως τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και τα Βράχια του Ντόβερ. Το σχέδιο υλοποιούνταν με τη βοήθεια της Μάρθας, μιας κυνικής γυναίκας με τραυματικό παρελθόν. Το εγχείρημα ήταν τόσο πετυχημένο ώστε το fake απειλούσε να εκτοπίσει το πρωτότυπο.
l Η περίπτωση αυτή είναι βέβαια ακραία, εξάλλου δεν είναι παρά μια επινόηση ενός έξοχου γραφιά. Μήπως όμως είναι και μια ιδέα που κάποιος θα έχει στο high tech μέλλον μας; Για αναλογιστείτε κάτι ανάλογο στη χώρα μας. Φανταστείτε ένα θεματικό πάρκο στημένο π.χ. στην Κέρκυρα. Ενα πάρκο με καθετί το ελληνικό: από την Ακρόπολη και τον Λευκό Πύργο, μέχρι τον Ολυμπιακό (ή όποια ομάδα εσείς νομίζετε) και την καλντέρα της Σαντορίνης. Θα είχε άραγε επιτυχία; Πιστεύω πως θα ήταν (δυστυχώς) το απόλυτο sold out… Ειδικά σε εποχές όπου το ομοίωμα, το fake πλέον υπερτερεί του πρωτοτύπου, του αυθεντικού.
Εάν προσγειωθούμε ωστόσο λίγο, παρατηρούμε ότι λογοτεχνία και θεματικά πάρκα συνδέονται πλέον οργανικά. Μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι πρωτοπόρος ήταν η Ντίσνεϊλαντ, ένα θεματικό πάρκο βασισμένο σε χαρακτήρες κόμικ. Ολοι ξέρουμε πόσο δημοφιλές έγινε.
l Πρόσφατα διάβασα πως ένα νέο ρωσικό θεματικό πάρκο, εμπνευσμένο από τα ποιητικά παραμύθια του Αλεξάντρ Πούσκιν, πρόκειται να ανοίξει στην Αγία Πετρούπολη το 2023. Θα είναι χτισμένο γύρω από τη φανταστική γη του Λουκομόριε που περιγράφεται στο ποίημα του Πούσκιν «Ρουσλάν και Λουντμίλα» και θα περιέχει «εμπειρίες και αξιοθέατα με βάση την πόλη, το λιμάνι και το παλάτι που περιγράφει ο Πούσκιν στις ιστορίες του». Θα περιέχει επίσης ένα κατάστημα σουβενίρ, μια λίμνη κύκνων, ένα παραμυθένιο δάσος, δύο «θεαματικές σκοτεινές βόλτες» και μια «εμβυθιστική εμπειρία στη ζωή του Πούσκιν», το οποίο σημαίνει εγκατάσταση virtual reality.
l Οι σχεδιαστές του υπόσχονται ότι το Λουκομόριε θα είναι ένα μαγευτικό μέρος, όπου μπορεί κανείς να καταβυθιστεί στα παραμύθια του Πούσκιν με έναν σύγχρονο, εντυπωσιακό και μαγευτικό τρόπο, αλλά και με τη χαρακτηριστική γεύση της ρωσικής λαογραφίας και παράδοσης.
Αν μπορούμε να έχουμε Pushkinland, τότε τι άλλο μπορούμε να ελπίζουμε; Ενα πάρκο με θέμα τον Ντοστογέφσκι; Ενα πάρκο με θέμα τον Μπαλζάκ; Τον Στίβεν Κινγκ; Το τελευταίο δεν είναι και τόσο ουτοπικό, μια που έφτασε δύο φορές κοντά στο να γίνει πραγματικότητα. Η μόνη λεπτομέρεια που έγινε γνωστή για το αξιοθέατο προς τιμήν του Στίβεν Κινγκ είναι η θρυλική σκηνή από τη «Λάμψη» με την οθόνη να γεμίζει αίμα. Οι επισκέπτες θα έμπαιναν στο τρενάκι και θα έφταναν στις εξόδους χωρίς προβλήματα. Αλλά εκεί που θα ήταν έτοιμοι να φύγουν, ένας τρομερός όγκος αίματος θα εισέβαλε από τις πόρτες εξόδου και οι επισκέπτες θα έπεφταν βαθύτερα στον εφιάλτη, αλλά ταυτόχρονα θα κατευθύνονταν προς το κατάστημα δώρων, μια και ο τρομαγμένος έχει χαλαρές αντιστάσεις…
l Ας επιστρέψουμε όμως στα δικά μας. Πώς θα ήταν άραγε ένα θεματικό πάρκο βασισμένο στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία; Κατ’ αρχάς θα πρέπει κανείς να λάβει υπόψη ποιου συγγραφέα οι χαρακτήρες ή οι σκηνές είναι τόσο αναγνωρίσιμες, ώστε να απευθύνονται σε ένα ευρύ κοινό. Ο μόνος, και ζητώ προκαταβολικά συγγνώμη από τους συναδέλφους, που θα μπορούσα να σκεφτώ είναι ο Καζαντζάκης. Ο ίδιος βέβαια φαντάζομαι θα έφριττε μπροστά σε μια τέτοια προοπτική. Αλλά για αναλογιστείτε ένα πάρκο που θα ζωντάνευε μέσω εικονικής πραγματικότητας τη σκηνή με το ζεϊμπέκικο στον «Ζορμπά» (όπως είναι στην ταινία), το χωριό και τους χαρακτήρες από το «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» ή τον «Καπετάν Μιχάλη»… Φανταστείτε έναν χώρο που θα ταξίδευε τους επισκέπτες στην Κρήτη που περιγράφει ο Καζαντζάκης. Και ως bonus, ένα ειδικά σχεδιασμένο εικονικό περιβάλλον όπου θα παρουσιαζόταν ως ψηφιακή performance η «Ασκητική». Μη σας φανεί παράξενο εάν σε κάποια χρόνια δούμε και στη χώρα μας τέτοιες πρωτοβουλίες. Οπως επιτάσσει η εποχή στην τέχνη, η Λογοτεχνία 2.0 φαίνεται τώρα να απαιτεί ένας πολύ σπουδαίος συγγραφέας να «μεταφράζεται» σε μια πολύ σπουδαία μέρα, μια πολύ σπουδαία βόλτα.
l Φυσικά το πρώτο φαβορί θα είναι πάντα το θεματικό πάρκο της ελληνικής μυθολογίας, όπου το ζήτημα θα είναι ποιον χώρο θα πρωτοεπισκεφθεί κανείς… Και, γιατί όχι, το πάρκο της Ιλιάδας και το πάρκο της Οδύσσειας. Ποιος δεν θα ήθελε να ζήσει εικονικά την εμπειρία του Οδυσσέα με τις Σειρήνες; Να δει από κοντά τον Πολύφημο; Να θαυμάσει την Καλυψώ; Να συμμετάσχει (ως υπερήρωας) σε μια εικονική μνηστηροφονία;
Για να μη μιλήσουμε για το θεματικό πάρκο της αρχαίας τραγωδίας, όπου η Μήδεια, ο Ορέστης, η Κλυταιμνήστρα και όλοι οι μεγάλοι χαρακτήρες της θα μας περιμένουν για μια καθαρτήρια εμπειρία είτε ως ολογράμματα είτε με τη μορφή μεγάλων δραματικών ηθοποιών του παρελθόντος. Φαντάζομαι την Κατίνα Παξινού ως Εκάβη ολόγραμμα, να κυκλοφορεί ανάμεσα στους θεατές, ερμηνεύοντας: «οὐ τοὺς κρατοῦντας χρὴ κρατεῖν ἃ μὴ χρεών, οὐδ’ εὐτυχοῦντας εὖ δοκεῖν πράξειν ἀεί».
Ωστόσο, όπως πολύ εύστοχα σημειώνει ο stand up κωμικός Ράσελ Μπραντ: «Η ζωή δεν είναι ένα θεματικό πάρκο, και αν είναι, το θέμα της είναι ο θάνατος».
Ο κ. Αλέξης Σταμάτης είναι συγγραφέας.
