«…πρόκειται για το χρήμα και για την ενότητα της Ευρώπης … το χρήμα κάνει την Ευρώπη τόσο ελκυστική για τα κράτη που δεν έχουν την οικονομική ισχύ της Γαλλίας ή της Γερμανίας…»
Stefan Kornelius, δημοσιογράφος
της «Sueddeutsche Zeitung»
Στην ομιλία της κυρίας Μέρκελ πριν από ενάμιση χρόνο στο Χάρβαρντ, η απερχόμενη καγκελάριος καταχειροκροτούμενη από χιλιάδες αποφοίτους και ακαδημαϊκούς του Πανεπιστημίου, έδινε την εντύπωση μιας απογοητευμένης πολιτικού. Οι αξίες στις οποίες στήριζε την εσωτερική της δύναμη, έδειχναν να καταρρέουν. Οι αξίες αυτές που στηρίζονται σε αυτό που λέμε φιλελεύθερη δημοκρατία, είχαν από τότε αρχίσει να υπονομεύονται από πολιτικούς. Οι συμβουλές της, είχαμε γράψει σε σχετικό άρθρο στο «Βήμα», μπορούν να συμπυκνωθούν σε πέντε φράσεις. «Η δημοκρατία και η ελευθερία δεν είναι δεδομένες. Δεν πρέπει να αντιδρούμε αυθόρμητα, όταν αντιμετωπίζουμε προκλήσεις. Οφείλουμε να σωπαίνουμε, να σκεφτόμαστε και μετά να δίνουμε λύσεις. Οι ηγέτες πρέπει να μιλούν με ειλικρίνεια και να μην παρουσιάζουν τις αλήθειες ως ψέματα και τα ψέματα ως αλήθειες. Να σκεφτόμαστε παγκόσμια (globaly), γιατί οι προκλήσεις είναι παγκόσμιες (Μεταναστευτικό, πόλεμοι και τρομοκρατία, κλιματική αλλαγή). Τα ανοιχτά σύνορα, η παγκοσμιοποίηση, είναι πηγή ευημερίας. Ο προστατευτισμός, όχι». Και τέλειωσε με την παρότρυνση: «Γκρεμίστε τα τείχη της άγνοιας και της στενοκεφαλιάς, γιατί τίποτε δεν πρέπει να μείνει όπως είναι».
Σε πρόσφατο άρθρο του ο αντικαγκελάριος της συγκυβέρνησης με το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα Ζίγκμαρτ Γκάμπριελ κάλεσε τη Γερμανία να ανταποκριθεί στην κατάσταση που διαμορφώνεται μετά την απόσυρση των ΗΠΑ από την ηγεμονική τους θέση στην παγκόσμια τάξη, τον ρόλο της Κίνας στη διεκδίκηση της θέσης που της αξίζει στον νέο κόσμο και της Ρωσίας που επιδιώκει έναν πιο εξωστρεφή ενεργό ρόλο στο κενό που αφήνουν οι ΗΠΑ.
Σύμφωνα πάντα με τον κ. Γκάμπριελ, πέντε προκλήσεις καλείται να διαχειριστεί η Γερμανία. Την αύξηση του προϋπολογισμού για τις ένοπλες δυνάμεις της στο 2% του ΑΕΠ. Την αναθεώρηση της σχέσης με τις ΗΠΑ, που για την ώρα είναι απορροφημένες στις σχέσεις τους με την Κίνα, αλλά και στην απόφασή της να επικεντρωθεί στην περιοχή του Ειρηνικού. Τις τριβές που προκαλούν οι επιλογές της για το μέλλον της ενεργειακής πολιτικής – Nordstream 2, LNP. Το γεγονός ότι η Κίνα δεν μπορεί να συνεχίζει να παίζει με δικούς της κανόνες στο παγκόσμιο εμπόριο, και τέλος, τον ρόλο της Ευρώπης στον ευρύτερο κόσμο.
Για το τελευταίο διαπιστώνει ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε πορεία αποδυνάμωσης. Πόλεμοι και συγκρούσεις που διεξάγονται στη γειτονιά της αποφασίζονται από τρίτους. Και το ΝΑΤΟ είναι αποδυναμωμένο – εγκεφαλικά νεκρό κατά Μακρόν. Ο στρατηγός Χάστιγκς Ισμέι, συνεχίζει ο κ. Γκάμπριελ, στρατιωτικός σύμβουλος του Τσόρτσιλ κατά τη διάρκεια του πολέμου, υπήρξε ο πρώτος Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ. Σε ερώτηση τι μπορεί να περιμένει η Ευρώπη από τη Βορειοατλαντική Συμμαχία, απάντησε αστειευόμενος(;). «Να κρατήσει τους Ρώσους μακριά από την Ευρώπη, τους Αμερικανούς εντός αυτής και να συγκρατεί τους Γερμανούς». Η αμερικανική ομπρέλα δεν είναι πια εδώ. Και ο ρόλος του ΝΑΤΟ όπως λειτουργεί σήμερα είναι υπό αναθεώρηση. Η Ενωση πάλι παρέχει μεν μια ομπρέλα οικονομικής προστασίας, αλλά αυτό δεν αρκεί στις μνήμες και τις φοβίες που ξυπνούν από το παρελθόν. Αν ανατραπούν οι ισορροπίες του προϋπολογισμού, θα χαθεί μια βασική συγκολλητική ουσία των 27.
Συγκρίνοντας τις ομιλίες των δυο γερμανών πολιτικών, μπορούμε κατανοήσουμε τις εξελίξεις στην πολιτική σκηνή της Γερμανίας, με αποκορύφωμα την παραίτηση της διαδόχου της κυρίας Καρενμπάουερ από το πόστο της ηγεσίας του κόμματος και της υποψηφιότητάς της για την καγκελαρία και τη σχεδόν βέβαιη απομάκρυνση της κυρίας Μέρκελ από την καγκελαρία μετά την εκλογή του διαδόχου της από το κόμμα της.
Η παρότρυνση της καγκελαρίου για «ανοιχτά σύνορα» και «παγκοσμιοποίηση» και «ανοιχτά μυαλά» δεν έπιασε τόπο. Η επιστροφή του οικονομικού εθνικισμού και της διάλυσης της πολυμερών συνεργασιών εκπροσωπούνται σήμερα από τη χώρα που τις επέβαλε μετά τον πόλεμο. Τις ΗΠΑ. Τελευταίο οχυρό είναι η Ευρώπη των 27. Και όπως σαφώς αναφέρει ο κ. Γκάμπριελ, ο ρόλος της Ευρώπης στην παγκόσμια σκηνή είναι αποδυναμωμένος, όχι μόνο από την τάση τη διεθνή, όχι μόνο από τις εσωτερικές έριδες στα πλαίσια της ΕΕ, αλλά και γιατί οι προϋποθέσεις που θέτει για να μην περιθωριοποιηθεί η ΕΕ στοιχίζουν πολύ. Τόσο πολύ, που η μεγαλύτερη οικονομική δύναμή της δεν αντέχει να τις αναλάβει.
Απόδειξη αυτού του ισχυρισμού είναι η καθυστέρηση της συμφωνίας για τον κοινοτικό πολυετή προϋπολογισμό της Ενωσης κατά ένα και πλέον έτος από τον χρόνο που ήταν αναγκαίος για την ομαλή λειτουργία της Ενωσης.
Φαίνεται λοιπόν ότι η Γερμανία βρίσκεται σε σταυροδρόμι επιλογών και αυτός είναι ο λόγος της αποτυχίας της έκτακτης συνόδου κορυφής που συγκάλεσε ο πρόεδρος της ΕΕ Σαρλ Μισέλ, για την κατάρτιση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (MFF) υποβάλλοντας συμβιβαστικές προτάσεις. Τα «στρατόπεδα» που συγκρούονται για το ύψος του, την κατανομή των πόρων και την κάλυψη των νέων φιλόδοξων πολιτικών για την Ασφάλεια, την κλιματική αλλαγή και την ψηφιακή ανατροπή δεν υποχώρησαν από τις θέσεις τους.
Σε άλλες εποχές η Γερμανία και η Γαλλία θα είχαν λύσει το πρόβλημα. Ομως η κυρία Μέρκελ δεν θέλησε να αναλάβει τις ευθύνες της, επιβεβαιώνοντας ότι βρισκόμαστε σε μια υπαρξιακή κρίση του βασικού πυλώνα της Ενωσης.
Από όλα αυτά είναι φανερό ότι στην πράξη η Ευρώπη βρίσκεται στην κορύφωση της δικής της υπαρξιακής κρίσης. Και θα χρειαστεί μεγάλη προσπάθεια και θυσίες και από τους πλούσιους και από τους φτωχούς για να διατηρήσει τον ρόλο της στον κόσμο ως εκφραστή της φιλελεύθερης Δημοκρατίας και ως εγγυητή της ευημερίας των λαών της και των κοινωνικών κατακτήσεών της.
Ο κ. Αντώνης Τριφύλλης είναι πρώην στέλεχος της ΕΕ, μέλος του ΕΣ της διαΝΕΟσις.
