Η Τουρκία κατέχει τον ρόλο-κλειδί στο Μεταναστευτικό, η Ελλάδα έχει τη στήριξη και τη συμπάθεια της Ευρώπης. Αυτό είναι το συμπέρασμα των όσων αναφέρει στο «Βήμα της Κυριακής» ο βαυαρός κοινοβουλευτικός υφυπουργός Εσωτερικών της γερμανικής κυβέρνησης και αρμόδιος για θέματα Μετανάστευσης Στέφαν Μάιερ. Λίγες ώρες αφότου η μεταναστευτική κρίση έδειξε να παίρνει νέα τροπή, έπειτα από την επίθεση κατά των τουρκικών δυνάμεων στη Συρία και λίγες ημέρες προτού μιλήσει στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, ο κ. Μάιερ επιμένει ότι η κοινή δήλωση ΕΕ – Τουρκίας παραμένει επίκαιρη και επαρκής, ενώ αφήνει σαφώς να εννοηθεί ότι βασικός στόχος είναι να μη φτάσουν οι ανεξέλεγκτες ροές στην Ευρώπη.
Κύριε Μάιερ, είστε ικανοποιημένος από τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη επιχειρεί να διαχειριστεί την προσφυγική/μεταναστευτική κρίση;
«Τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη αντιμετωπίζουν την τεράστια πρόκληση των μεταναστευτικών ροών από τον Σεπτέμβριο του 2015. Η ΕΕ εφάρμοσε αρκετά θετικά μέτρα, όπως για παράδειγμα η παροχή υποστήριξης σε πρόσφυγες και εκτοπισμένους της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Η εφαρμογή αυτών των μέτρων ενίσχυσε με τη σειρά της την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας εντός και εκτός της ΕΕ. Πρέπει συνολικά να εντατικοποιηθούν περαιτέρω τα προγράμματα συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών της Ενωσης και τρίτων. Η Ευρώπη πρέπει να γίνει πιο αποτελεσματική, ειδικότερα στη μάχη κατά της λαθρομετανάστευσης και του trafficking, όπως επίσης στη διαχείριση των προσφυγικών ροών και στον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων. Πρέπει να συνεχιστούν οι προσπάθειές μας ώστε να πείσουμε τα άλλα κράτη-μέλη ότι μόνο κοινές ευρωπαϊκές λύσεις μπορούν να αντιμετωπίσουν τη μεταναστευτική πρόκληση».
Στην Ελλάδα πάντως κυριαρχεί η αντίληψη ότι η Ευρώπη ούτε θέλει ούτε μπορεί να βοηθήσει τις χώρες υποδοχής και ότι ως εκ τούτου βρίσκονται μόνες απέναντι στις αυξανόμενες ροές προσφύγων και μεταναστών. Την ίδια στιγμή σε χώρες όπως η δική μας μεγαλώνει η απογοήτευση. Μήπως είμαστε σε αδιέξοδο;
«Κατ’ αρχάς θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι αυτό το θέμα είναι εξαιρετικά σύνθετο. Με όρους μεταναστευτικών ροών, χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία, αλλά και η Γερμανία, έχουν σηκώσει μέχρι στιγμής το μεγαλύτερο βάρος. Η μεταρρύθμιση του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου παραμένει βασική μας προτεραιότητα. Τα κύρια στοιχεία θα πρέπει να περιλάβουν ένα δίκαιο σύστημα κατανομής ευθυνών, τη βελτιστοποίηση των συνοριακών διαδικασιών, οι οποίες είναι οργανικά συνδεδεμένες με τη λειτουργία του Συστήματος Ασύλου, μια ευρωπαϊκή προσέγγιση διαδικασιών επιστροφών και την ενίσχυση των εργαλείων για την αποτροπή δευτερογενών μετακινήσεων. Θέλω να διαβεβαιώσω για τη γερμανική αλληλεγγύη και υποστήριξη στις προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης για την αναμόρφωση του συστήματος ασύλου. Η Ελλάδα ανακοίνωσε έναν κατάλογο μέτρων για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, με περισσότερες θαλάσσιες περιπολίες στο Αιγαίο και κλείσιμο των κέντρων για όσους μετανάστες δεν λαμβάνουν άσυλο, καθώς και την απέλαση 10.000 ατόμων έως το τέλος του έτους, βάσει της κοινής δήλωσης ΕΕ – Τουρκίας. Λαμβάνοντας όλα υπόψη, μπορώ να δω τη συνεκτική ευρωπαϊκή συνεργασία ως μοναδική αποτελεσματική διέξοδο. Η αντιμετώπιση του μεταναστευτικού προβλήματος στην Ελλάδα απαιτεί την ενίσχυση των προσπαθειών μας και την προληπτική δράση ως ενωμένη ευρωπαϊκή κοινότητα».
Θεωρείτε ότι τέσσερα χρόνια ύστερα από την κοινή δήλωση ΕΕ – Τουρκίας, αυτή παραμένει ο ενδεδειγμένος τρόπος για την αντιμετώπιση του προβλήματος; Πολλοί ηγέτες, μεταξύ των οποίων και ο έλληνας πρωθυπουργός, επιμένουν ότι χρειάζεται αναθεώρηση. Πιστεύετε ότι μια νέα κοινή δήλωση είναι μια ρεαλιστική προοπτική;
«Θεωρώ ότι η κοινή δήλωση ΕΕ – Τουρκίας εξακολουθεί να παίζει ζωτικό ρόλο στη διαχείριση της μεταναστευτικής κρίσης. Απαιτείται όμως επειγόντως πρόοδος στις διαδικασίες επιστροφών προς την Τουρκία βάσει της κοινής δήλωσης, προκειμένου να βελτιωθούν οι συνθήκες σε συγκεκριμένα hotspots στα νησιά. Σε ό,τι αφορά την πρακτική εφαρμογή της κοινής δήλωσης τα προηγούμενα χρόνια, σαφώς και υπήρξαν προβλήματα και για την Ελλάδα και για την Τουρκία. Πρέπει να εργαστούμε για την επίλυση αυτών των προβλημάτων, όμως είναι απολύτως ξεκάθαρο ότι η ίδια η συμφωνία και η συνεργασία με την Τουρκία είναι το «κλειδί». Πρέπει να συνεχιστεί».
Σε ποια κατεύθυνση θα μπορούσε να υπάρξει μια αναθεώρηση;
«Χρειαζόμαστε μια «συνολική εφαρμογή» της συμφωνίας για τους πρόσφυγες. Ο στόχος είναι να μειωθεί ο αριθμός των μεταναστών που αποφασίζουν να κάνουν το επικίνδυνο ταξίδι προς την Ελλάδα. Επιπλέον, απαιτείται περισσότερη και ταχύτερη πρόοδος στις επιχειρήσεις επιστροφής στην Τουρκία».
Σε ό,τι αφορά την Τουρκία υπάρχει μια προφανής διασύνδεση των μεταναστευτικών ροών και της εντεινόμενης τουρκικής επιθετικότητας στο Αιγαίο. Παρά ταύτα, δεν διαπιστώνεται κάποια σοβαρή ευρωπαϊκή αντίδραση, με εξαίρεση εκείνη του προέδρου Μακρόν. Η Ευρώπη και ειδικότερα η Γερμανία έχουν κάποιον λόγο να φοβούνται την Τουρκία;
«Στην πρόσφατη συνάντηση της Αγκυρας τον Οκτώβριο του 2019, ευρωπαίοι αξιωματούχοι και ο γερμανός υπουργός Εσωτερικών Χορστ Ζεεχόφερ συζήτησαν με τον τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου το σημερινό στάτους της κοινής δήλωσης ΕΕ – Τουρκίας. Σε αυτό το πλαίσιο, ο κ. Ζεεχόφερ επιβεβαίωσε την απόλυτη στήριξη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της Επιτροπής και της Γερμανίας σε αυτό το θέμα και υπογράμμισε τον ρόλο της Γερμανίας: παρέχοντας την υποστήριξή μας στην Ελλάδα και στην Τουρκία, θέλουμε να βοηθήσουμε την Ευρώπη συνολικά».
Είναι εν τέλει η μεταναστευτική κρίση μια απειλή για την Ευρώπη; Θα μπορούσε να οδηγήσει σε δυσάρεστες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις και τι θα έπρεπε να γίνει διαφορετικά;
«Για τη μακροχρόνια διαχείριση του Μεταναστευτικού πρέπει να καταπολεμήσουμε τα αίτια που το προκαλούν και να καταλήξουμε σε μόνιμες λύσεις στις χώρες απ’ όπου ξεκινά. Ενα πρέπει να είναι ξεκάθαρο: Δεν τίθεται ζήτημα για το ότι παρέχουμε προστασία σε όσους έχουν την έχουν ανάγκη αλλά και για το ότι όσοι δεν λαμβάνουν άσυλο και οι παράνομοι μετανάστες θα πρέπει να εγκαταλείψουν την Ευρώπη».
Διασύνδεση μετανάστευσης και Ακρας Δεξιάς: βλέπετε κάποια διέξοδο ή οι εξτρεμιστές έχουν έλθει για να μείνουν;
«Ξεκινώντας την απάντησή μου, θέλω να δηλώσω ότι αποστασιοποιούμαι από κάθε είδους πόλωση σχετικά με τη μετανάστευση. Ο κίνδυνος έγκειται στο γεγονός ότι οι πρωταγωνιστές της ακροδεξιάς πόλωσης εκμεταλλεύονται ολοένα και περισσότερο τα προβλήματα που συνοδεύουν το Μεταναστευτικό προκειμένου να προωθήσουν τις πολιτικές τους επιδιώξεις. Αυτή η σοβαρή απειλή υπονομεύει τις φιλελεύθερες ευρωπαϊκές αρχές, όπως η δημοκρατία, η ελευθερία και το κράτος δικαίου. Πρέπει να δράσουμε ως μία και ενωμένη Ευρωπαϊκή Ενωση για να υπερασπίσουμε τις φιλελεύθερες και δημοκρατικές αρχές μας».
Η καγκελάριος Μέρκελ προσφάτως χαρακτήρισε αποτυχημένο το πολυπολιτισμικό μοντέλο. Παρά ταύτα, πολλοί εξακολουθούν να το υπερασπίζονται. Ποια είναι η δική σας άποψη;
«Σε γενικές γραμμές δεν θα έλεγα ότι το πολυπολιτισμικό μοντέλο έχει αποτύχει εντελώς. Πολλά παραδείγματα στη Γερμανία ή στις ΗΠΑ αποδεικνύουν ότι μπορεί να λειτουργήσει πολύ καλά. Η υποστήριξη και η απαίτηση της ενσωμάτωσης πρέπει να είναι οι βασικοί πυλώνες για τη θετική εξέλιξη του πολυπολιτισμικού μοντέλου στη Γερμανία. Οσοι έχουν προοπτικές μόνιμης εγκατάστασης θα πρέπει να έχουν κυβερνητική στήριξη για μια επιτυχή ενσωμάτωση. Η σαφής προσήλωση στη δημοκρατική μας τάξη και στο γερμανικό Σύνταγμα είναι υπό αυτήν την έννοια μια βασική προϋπόθεση. Παρά ταύτα, η δημιουργία μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας εξαρτάται από τη συνειδητοποίηση των προβλημάτων και την παραδοχή ότι η εξεύρεση λύσεων απαιτεί χρόνο, κατανόηση των πολιτισμικών διαφορών και καλή πίστη».
