Οταν διαβάζοντας στα επιστημονικά νέα ότι στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον ο άνθρωπος ίσως κατοικήσει τη Σελήνη, σχηματίζουμε στον νου μας εικόνες με σπίτια υπερσύγχρονα, κατά κάποιον τρόπο ανάλογα με αυτά που έχουμε συνηθίσει στη Γη αλλά πολύ πιο μοντέρνα και φουτουριστικά. Ομάδα επιστημόνων έχει υιοθετήσει ωστόσο μία τελείως διαφορετική προσέγγιση από αυτή που ίσως περιμέναμε: ήδη στα εργαστήρια της Σίλικον Βάλεϊ εκτελούνται τα πρώτα πειράματα κατασκευής δομών οι οποίες μπορούν να λειτουργήσουν ως κατοικίες κατασκευασμένες από… μύκητες. Μη βιαστείτε να θεωρήσετε ότι πρόκειται για ένα τραβηγμένο σχέδιο κάποιων… τρελών επιστημόνων! Αν και τα πειράματα βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο, τα πρώτα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά ενώ η συγκεκριμένη λύση φαντάζει ιδανική δεδομένων των συνθηκών οι οποίες επικρατούν στη Σελήνη. Μάλιστα, ίσως ο σχεδιασμός αυτός να αποτελέσει έμπνευση για σπίτια νέας γενιάς στη Γη, ως απάντηση στην ανάγκη στροφής στις «πράσινες» πόλεις. Προτού απογειωθούμε με τη φαντασία μας στη Σελήνη, ας μεταφερθούμε στο ερευνητικό κέντρο Ames στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, εκεί όπου «φυτρώνουν» τα θεμέλια των πρώτων σπιτιών από μύκητες.
Ο κόσμος των μυκήτων
Στο βασίλειο των μυκήτων ανήκουν οργανισμοί οι οποίοι είναι πολύ διαδεδομένοι και πολύτιμοι στη φύση, αφού τρεφόμενοι με ζωντανή ή νεκρή οργανική ύλη αποτελούν τους κύριους αποικοδομητές των οργανικών ουσιών στη φύση. Οι μύκητες εμφανίζονται ως μονοκύτταροι οργανισμοί τους οποίους δεν αντιλαμβανόμαστε άμεσα, όπως στην περίπτωση των ζυμομυκήτων (στους οποίους οφείλουμε το ψωμί, το κρασί, τα τουρσιά…), ή ως πολυκύτταροι οργανισμοί με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτό των μανιταριών. Κάθε μανιτάρι βλασταίνει από υφές διακλαδιζόμενων νηματίων, μία δομή γνωστή ως μυκήλιο, η οποία εκκρίνει ένζυμα στο έδαφος διασπώντας τα μεγαλομόρια σε θρεπτικές ουσίες, τις οποίες έπειτα απορροφά. Το πολύπλοκο αυτό δίκτυο διακλαδώσεων προσπαθούν να αξιοποιήσουν επιστήμονες της NASA, θέλοντας να το καταστήσουν δομικό υλικό το οποίο να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το χτίσιμο μιας ολόκληρης κατοικίας. Τα πρώτα βήματα έχουν ήδη γίνει: οι επιστήμονες χρησιμοποιούν οργανική ύλη ως καλούπι, με το μυκήλιο να αναπτύσσεται γύρω από αυτό σχηματίζοντας τούβλα.
Σπίτι σαν μανιτάρι
Για ποιον λόγο όμως οι επιστήμονες επέλεξαν μία δομή όπως το μυκήλιο για να σχεδιάσουν τις πιθανές κατοικίες του μέλλοντος; Οι μηχανικές ιδιότητες του μυκηλίου παρουσιάζουν σημαντικά πλεονεκτήματα. Είναι ανθεκτικό στη υγρασία, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μονωτικό υλικό, ενώ σχετικές έρευνες έχουν δείξει ότι όταν είναι εμπλουτισμένο με μελανίνη μπορεί να προσφέρει προστασία από την ακτινοβολία, ιδιότητα πολύ σημαντική δεδομένου ότι οι αστροναύτες εκτίθενται στην κοσμική ακτινοβολία. Επιπλέον, ως υλικό είναι ανθεκτικό και ευέλικτο, κάτι το οποίο σημαίνει ότι μπορεί εύκολα να προσαρμοστεί στις ιδιαιτερότητες του εδάφους. Τέλος, ένα σημαντικό πλεονέκτημα είναι ότι καταργεί την ανάγκη μεταφοράς στο Διάστημα βαριών φορτίων, καθώς μόνο τα σπόρια των μυκήτων θα μεταφέρονται και στη συνέχεια προκειμένου να γίνει η εκβλάστησή τους θα απαιτούνται μόνο απλά «συστατικά», όπως το νερό, ο ήλιος και η οργανική ύλη.
Το σχέδιο έχει ως εξής: Οταν φτάνουν οι αστροναύτες στο έδαφος της Σελήνης θα «ποτίζουν» με νερό μυκήλια τα οποία θα έχουν μεταφέρει από τη Γη σε ελεγχόμενο περιβάλλον. Με το νερό αυτά θα αναπτύσσονται σχηματίζοντας τον σκελετό του ενδιαιτήματος. Επειτα, ο σκελετός αυτός θα θερμαίνεται ώστε να αποκτήσει την κατάλληλη στατικότητα, ενώ εξωτερικά του σκελετού θα τοποθετείται πάγος ο οποίος θα προέρχεται πιθανώς από τις πηγές πάγου στο υπέδαφος της Σελήνης. Ανάμεσα στον σκελετό και στο στρώμα του πάγου θα παρεμβάλλεται ένα στρώμα κυανοβακτηρίων, φωτοσυνθετικών δηλαδή οργανισμών οι οποίοι με τη συμβολή της ηλιακής ενέργειας και του νερού το οποίο θα προμηθεύονται από την κορυφή της διάταξης θα παράγουν οξυγόνο για τους αστροναύτες και θρεπτικά συστατικά για τα μυκήλια. Μάλιστα, η εν λόγω κατοικία ενδέχεται να έχει την ικανότητα να αυτοεπιδιορθώνεται όταν προκύψει κάποια ζημιά εκμεταλλευόμενη την ικανότητα των μυκηλίων να αναπτύσσονται με την εκ νέου παροχή των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών. Τελικά, όταν ο λόγος για τον οποίο κατασκευάστηκε το ενδιαίτημα εκλείψει, αυτό θα αποσυντίθεται στα εξ ων συνετέθη σχηματίζοντας γόνιμο έδαφος. Είναι σαφές λοιπόν ότι οι επιστήμονες προσανατολίζονται στη δημιουργία ενός ενδιαιτήματος το οποίο, ως ένα μικρής κλίμακας οικοσύστημα, θα εξασφαλίζει τις απαραίτητες συνθήκες ώστε οι αστροναύτες να διαβιούν με άνεση και ασφάλεια.
Σχέδιο κατάλληλο και για τη Γη;
Μπορεί η καινοτόμα αυτή αρχιτεκτονική να σχεδιάζεται για τη Σελήνη, όμως παρόμοια φιλοσοφία μπορεί ενδεχομένως να χρησιμοποιηθεί, σύμφωνα με τους ερευνητές, και για τα σπίτια του μέλλοντος στη Γη. Πάντως, η ιδέα για την κατασκευή σπιτιών από μυκήλια δεν είναι καινούργια. Σε δημοσίευσή τους στην επιστημονική επιθεώρηση «Frontiers of Architectural Research» ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Λιέγης στο Βέλγιο είχαν παρουσιάσει το 2017 πιθανούς τρόπους οικοδόμησης σπιτιών με βασικό υλικό το μυκήλιο και το ξύλο. Σύμφωνα με τους ερευνητές της δημοσίευσης, ο συγκεκριμένος τρόπος οικοδόμησης έχει ελάχιστο οικολογικό αποτύπωμα, εξασφαλίζοντας παράλληλα τις τεχνικές προδιαγραφές ώστε η διαβίωση σε τέτοιου είδους να σπίτια να είναι ασφαλής και οικονομική. Παράλληλα, ιδιωτικές πρωτοβουλίες έχουν από καιρό αρχίσει να πειραματίζονται δημιουργώντας διάφορα αντικείμενα από μυκήλιο, όπως έπιπλα ενός σπιτιού.
«Myco-architecture Project»: η ρεαλιστική λύση
Το σχέδιο με την ονομασία «Myco-architecture Project» προτάθηκε το 2018 από την εξελικτικό βιολόγο και αστροβιολόγο του ερευνητικού κέντρου Ames της NASA Λιν Ρότσιλντ. Πρόσφατα, η επιστήμονας παρουσίασε τις τεχνικές λεπτομέρειες του σχεδίου, οι οποίες το καθιστούν ως μία ρεαλιστική λύση ενδιαιτήματος κατάλληλου για τη Σελήνη.
