ταν ο Θεός δημιούργησε τη Γη – ή η Φύση -, της χάρισε ένα μοναδικό δώρο στο ηλιακό μας σύστημα. Την κάλυψε με νερό. Καθώς η Γη άρχισε να ψύχεται, ένα μικρό μέρος της μεταβλήθηκε σε ξηρά και κάποια δισεκατομμύρια χρόνια μετά έπλασε τον άνθρωπο. Πού να ήξερε πως αυτός θα κατέστρεφε κάποια μέρα το είδος του πολύ πριν η Γη μετατραπεί σε λευκό νάνο.
Στο μεταξύ και καθώς η κλιματική αλλαγή καλπάζει, δημιουργούνται εντάσεις που έχουν συχνά ως αποτέλεσμα ακόμη και τον πόλεμο, όταν ανταγωνιστικές δυνάμεις επιδιώκουν την κυριαρχία στην εκμετάλλευση των υδάτινων πόρων.
Τριβές ξεσπούν κατά καιρούς σε τοπικό επίπεδο για τις καλλιέργειες και συνεπώς τη διατροφή. Οι επιστημονικές προβλέψεις μάς προϊδεάζουν ότι το 2050 η τροφή για τα 9,5 δισ. κατοίκους της θα επαρκεί μόνο για έξι μήνες!
Τα τελευταία χρόνια όμως, η επιδείνωση που προκαλεί η ταχύτητα της κλιματικής αλλαγής ξεπερνάει κάθε προηγούμενη πρόβλεψη, και έχει μετατρέψει τα προβλήματα σε γεωστρατηγικής σημασίας απειλές και συγκρούσεις.
Ας δούμε λοιπόν τηλεγραφικά ποιες είναι αυτές οι εντάσεις και τις αιτίες τους.
Μερικά χαρακτηριστικά στοιχεία σε σχέση με το πόσιμο νερό έχουν ενδιαφέρον, όπως καταγράφηκαν από την τηλεόραση της ARTE.
Από το συνολικό όγκο νερού, μόνο το 2,5% είναι πόσιμο. Το υπόλοιπο καλύπτει τους Ωκεανούς και είναι ακατάλληλο για τον άνθρωπο εξαιτίας του αλατιού.
Από το 2,5% του γλυκού νερού τα 2/3 είσαι σε μορφή πάγου και μόνο το 1/3 πόσιμο.
Οι λίμνες, τα ποτάμια και τα υπόγεια ύδατα αποτελούν τις προσβάσιμες στον άνθρωπο ποσότητες για να καλύψει τις ανάγκες της γεωργίας (70%), της βιομηχανίας (20%) και για τις ανθρώπινες καθημερινές ανάγκες μένει μόνο το 10%.
Ο συνολικός όγκος νερού στη Γη είναι σταθερός από τον σχηματισμό της.
Πολλές περιοχές έχουν επάρκεια νερού και άλλες έλλειψη. Σε δύο περιοχές, στην Κεντρική Ασία και στην υποσαχάρια Αφρική, 2 δισ. άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση στο νερό, ενώ 800 εκατ. έχουν έλλειψη πόσιμου νερού. Αλλά και οι χώρες της βιομηχανικής εποχής έχουν ρυπάνει το νερό σε βαθμό τραγικό.
Η περιοχή στη γειτονιά μας που δέχεται τη μεγαλύτερη πίεση από τη λειψυδρία είναι η Μέση Ανατολή.
Η Σαουδική Αραβία προμηθεύεται το πόσιμο νερό από τη διαδικασία της αφαλάτωσης, που είναι μια πολύ ακριβή μέθοδος και με προβλήματα περιβαλλοντικής ρύπανσης, αν δεν γίνεται σωστά.
Το Ιράν από την άλλη υφίσταται το μεγαλύτερο πρόβλημα. Σε πολλές περιοχές οι ποταμοί συρρικνώνονται, με αποτέλεσμα να χάνεται ένα μεγάλο μέρος της γεωργικής της παραγωγής, ενώ τα εργοστάσια δουλεύουν μόνο τρεις ημέρες την εβδομάδα.
Τέλος, πολλές χώρες έχουν υπερεπάρκεια πόσιμου νερού και άλλες υποφέρουν από ξηρασία.
Με αυτά τα στοιχεία κατά νου, ας δούμε πότε η διεκδίκηση του νερού οδηγεί σε εντάσεις γεωστρατηγικές.
Οι εντάσεις αυτές δημιουργούνται μεταξύ χωρών που διασχίζει ο ίδιος ποταμός ή η πηγή του είναι στην κυριαρχία μιας χώρας.
Ο Ιορδάνης ποταμός διασχίζει τη Συρία και τον Λίβανο και συνεχίζει να εξυπηρετεί την Ιορδανία και το Ισραήλ. Καταλαβαίνει κανείς ότι πολλές από τις εντάσεις προκαλούνται από αυτόν τον «θανατηφόρο» συνοριακό εναγκαλισμό. Με την Ιορδανία υπάρχει διμερής συμφωνία. Οχι όμως και με τις δύο άλλες διαλυμένες αραβικές χώρες. Το Ιράκ και τη Συρία.
Ο Νείλος εξυπηρετεί το 98% του πληθυσμού της Αιγύπτου. Ομως οι πηγές του Νείλου είναι στον έλεγχο της Αιθιοπίας. Στη χώρα αυτή βρίσκονται οι πηγές του «μπλε Νείλου», κύριου τροφοδότη της Αιγύπτου. Ομως η Αιθιοπία έχει αρχίσει την κατασκευή φράγματος για αξιοποίηση του νερού για τις ανάγκες των κατοίκων της σε ηλεκτρική ενέργεια. Πριν κάποια χρόνια, όταν η Αιθιοπία είχε 30 εκατ. κατοίκους, κανείς δεν αμφισβητούσε την ιστορική χρήση του Νείλου από την Αίγυπτο. Σήμερα όμως η Αιθιοπία έχει 100 εκατ. κατοίκους και θεωρεί ζωτική ανάγκη της την κατασκευή μεγάλου φράγματος στα σύνορα με το Σουδάν. Το φράγμα θα δώσει ηλεκτρική ενέργεια σε 65 εκατ. κατοίκους, οι οποίοι ζουν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. Η διαμάχη έχει πάρει δραματικές διαστάσεις, ενώ ο πρόεδρος της Αιθιοπίας, στον οποίο απονεμήθηκε το βραβείο Νομπέλ, απαντά στις προτάσεις της Αιγύπτου για κοινή διαχείριση των υδάτων με άρνηση. «Η Αίγυπτος θέλει να μας μετατρέψει σε υδρολογική αποικία».
Με την κατάκτηση του Θιβέτ, η Κίνα απέκτησε την κυριαρχία των πηγών που τροφοδοτούν τρεις ποταμούς ζωτικής σημασίας για τρία κράτη. Ο Κίτρινος ποταμός από τα αρχαία χρόνια υπήρξε και είναι το κέντρο ζωής για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Κίνας. Ο Βραχμαπούτρα διασχίζει την Ινδία, και την Ινδοκίνα ο ποταμός Μεκόνγκ. Ναυσιπλοΐα-εμπόριο, γεωργία και ανθρώπινες ανάγκες για πόσιμο νερό βρίσκονται στα χέρια της Κίνας. Η κατάκτηση του Θιβέτ από την Κίνα είχε μεταξύ των άλλων και τη στρατηγική απόκτησης των πηγών των ποταμών.
Από την Τουρκία πηγάζουν δύο ποταμοί, που εξυπηρετούν το Ιράκ και τη Συρία. Ο Τίγρης και ο Ευφράτης. Δίνουν ζωή στις κατά τα άλλα ερημοποιημένες χώρες. Το Ιράκ και τη Συρία.
Σε ένα πρόσφατο οδοιπορικό στη λίμνη Τσαντ, δημοσιογράφοι του African Renewal περιγράφουν την ανθρωπιστική κρίση που βρίσκεται σε εξέλιξη στις όχθες της λίμνης. Η λίμνη από το 1960 έχει χάσει το 90% του νερού της. Εμφύλιοι πόλεμοι, τρομοκρατία – Boko Raban -, και η κλιματική αλλαγή έδιωξαν τα δύο τρίτα του πληθυσμού, και οι υπόλοιποι «επιβιώνουν» από ανθρωπιστική βοήθεια του ΟΗΕ. Κατάσταση μη διαχειρίσιμη, όπως μας ενημερώνουν οι δημοσιογράφοι.
Κλείνοντας, ας σκεφτούμε ότι όπως εξελίσσεται η κατάσταση, 700 εκατ. άνθρωποι θα μεταναστεύσουν λόγω της κλιματικής αλλαγής!
Ο κ. Αντώνης Τριφύλλης είναι μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου της διαΝΕΟσις, πρώην στέλεχος της ΕΕ.
