Παντελής Δεντάκης: Ζούμε σε μια χαοτική και αλλοπρόσαλλη εποχή

Με τις καλύτερες εντυπώσεις μένουν όσοι βλέπουν την παράσταση «Η Μικρή Μέσα στο Σκοτεινό Δάσος» που παρουσιάζεται από την ομάδα Black Forest στο ΚΕΤ. Το έργο του βραβευμένου γάλλου συγγραφέα Φιλίπ Μινιανά βασίζεται σε μια ελεύθερη διασκευή του μύθου «Πρόκνη και Φιλομήλα» από τις «Μεταμορφώσεις» του Οβίδιου. Μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη (η οποία πραγματοποιείται με τη στήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου, κάθε Δευτέρα και Τρίτη έως τις 14 Απριλίου) Παντελή Δεντάκη για τη γοητεία του συγκεκριμένου έργου και τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι καλλιτέχνες στην Ελλάδα.

Πότε διαβάσατε το έργο του Philippe Minyana; Τι σας κίνησε το ενδιαφέρον σε αυτό και αποφασίσατε να το σκηνοθετήσετε; Ποια στοιχεία του θελήσατε να τονίσετε;

Η μετάφραση του έργου περιλαμβάνεται στις εκδόσεις του Γαλλικού Ινστιτούτου για το νέο γαλλικό θέατρο. Διαβάζοντάς το πριν από δύο χρόνια με γοήτευσε το ότι μιλάει για την αγριότητα, το μίσος, την εκδίκηση, τα αρρωστημένα πάθη χρησιμοποιώντας έναν μύθο· μια παρελθοντική εποχή βασιλιάδων, παλατιών, σκοτεινών δασών, μεταφυσικής. Στο επίκεντρο της παράστασης βρίσκεται η συντριπτική υπεροχή του απρόβλεπτου και ανεξέλεγκτου έναντι των σχεδίων του ανθρώπου. «Τα σχέδιά μας πάντοτε ανατρέπονται, νομίζουμε ότι ορίζουμε τα πράγματα και μας ποδοπατούν» λέει ο βασιλιάς στο τέλος του έργου, συντετριμμένος και συντριμμένος από τις ίδιες του τις πράξεις. Πόσο αδύναμοι είμαστε, απέναντι στη έκβαση της ζωής! Πόση βία και ταυτόχρονα ανοησία στην υστερική προσπάθειά μας να ελέγξουμε τα πράγματα. Η ανοησία της βίας και η βία της ανοησίας διακατέχουν έναν κόσμο που έτσι κι αλλιώς οδεύει προς τον θάνατο.

Στην παράσταση χρησιμοποιείτε διάφορα αφηγηματικά μέσα. Ήταν πρακτικοί οι λόγοι για την επιλογή τους;

Τα τελευταία χρόνια αισθανόμουν μια δημιουργική κόπωση. Ένιωθα την ανάγκη να δουλέψω πάνω σε κάτι καινούργιο. Ήθελα να διερευνήσω μία άλλη – λιγότερο γνώριμη σε μένα – θεατρική δομή. Διαβάζοντας το έργο του Μινιανά άρχισε να γεννιέται στο μυαλό μου ένα περιβάλλον ποιητικό, φαντασιακό. Ένας κόσμος εντυπωσιακός, που όμως ο θεατής θα συν-γράφει την ιστορία, θα ολοκληρώνει με τη φαντασία του και τον προσωπικό του συναισθηματισμό την παράσταση. Άρχισα να σκέφτομαι playmobil, μακέτες, μικροκάμερες, τεράστια οθόνη προβολής, ηθοποιούς που ακροβατούν ανάμεσα στην αφήγηση, την εμψύχωση, την εμπλοκή. Μέσα από συζητήσεις με τον Αποστόλη, την Κλειώ, τον Παναγιώτη, τον Σάκη, τον Σταύρο, τον Γιώργο, τον Νίκο, τον Πολύδωρο, την Κατερίνα, μέσα από σκέψη και δοκιμές φτάσαμε στο συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Μία σύνθεση ηθοποιών-μινιατούρων-video art-μουσικής, που ενώ διατηρούν την αφηγηματική τους αυτοτέλειά, όλα μαζί δημιουργούν μια ιδιαίτερη και ασυνήθιστη θεατρική εμπειρία.

Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που καλείται να αντιμετωπίσει ένας καλλιτέχνης στην Ελλάδα σήμερα; Και τι στη χώρα μας μπορεί να αποτελεί αστείρευτη πηγή έμπνευσης;

Ζούμε μια πολύ περίεργη εποχή· χαοτική και αλλοπρόσαλλη. Βιώνουμε την πιο σκληρή μορφή του καπιταλισμού, ενός αποτυχημένου οικονομικού συστήματος, που επιβιώνει σε καθημερινή βάση από τις σάρκες εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως. Οι άνθρωποι που ασχολούνται με τις τέχνες αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα που αντιμετωπίζουν όλοι οι εργασιακοί χώροι: έλλειψη πόρων, πενιχρές ή ανύπαρκτες αμοιβές, εργασιακές σχέσεις χωρίς κανόνες και προστασία. Όλα υποκλίνονται στη μαγική Ανάπτυξη, την πιο φαρσοκωμική λέξη στο λεξιλόγιο των ανθρώπων. Ο μόνος τρόπος αντίστασης είναι η συνέργεια! Νομίζω πως αυτή είναι η επαναστατική πράξη σήμερα, η συνέργεια! Η πραγματική συνάντηση! Με τον σύντροφό σου, με τους φίλους σου, με τους συνεργάτες σου. Πραγματική συνάντηση όμως, όχι δήθεν. Συνάντηση χωρίς εγωισμό, εγωπάθεια, ανθρωποφαγική διάθεση. Προσωπικά αυτό με κρατάει όρθιο, δημιουργικό, χαμογελαστό και ενίοτε ευτυχισμένο.

Υπάρχει η αίσθηση ότι τη φετινή σεζόν το θέατρο δεν πηγαίνει καλά. Ισχύει; Αν ναι, για ποιους λόγους;

Ναι, τα περισσότερα θέατρα δεν πηγαίνουν καλά φέτος. Είναι μάλλον απόρροια της «κανονικότητας». Αστειεύομαι. Δεν ξέρω τι φταίει και δεν νομίζω πως κάποιος μπορεί να πει με βεβαιότητα. Κομμάτι του Χάους.

Ποια είναι τα επόμενα επαγγελματικά σχέδιά σας;

Τον Μάρτιο θα βρίσκομαι στη Θεσσαλονίκη για παραστάσεις με την «Τζάσμιν», με την Ελένη Ράντου. Μετά από 2 χρόνια παραστάσεων στο θέατρο Διάνα, ανεβαίνουμε για ένα μήνα στο Ράδιο Σίτυ. Κατά τα άλλα θα ήθελα να περιοδεύσουμε με την «Μικρή μέσα στο Σκοτεινό Δάσος». Να την ταξιδέψουμε σε Ελλάδα και εξωτερικό.

Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

Ο Νεαρός Βασιλιάς βιάζει τη μικρή αδερφή της γυναίκας του μέσα σε μια καλύβα στο Σκοτεινό Δάσος. Της κόβει τη γλώσσα και την αφήνει μόνη και αβοήθητη. Επιστρέφει στο παλάτι και, δήθεν συντετριμμένος, λέει στη γυναίκα του πως η Μικρή πνίγηκε εν μέσω θαλασσοταραχής. Δώδεκα μήνες μετά, κι ενώ η βασίλισσα βρίσκεται ακόμη βουτηγμένη στο πένθος, μια γριά εμφανίζεται στο παλάτι και της αποκαλύπτει τις αποτρόπαιες πράξεις του βασιλιά. Ξεδιπλώνει ένα μαντίλι κεντημένο από την Μικρή, που τα κόκκινα νήματά του αφηγούνται το έγκλημα και δείχνουν το δρόμο για την καλύβα. Η Βασίλισσα τρέχει να βρει την αδερφή της και μαζί σχεδιάζουν την εκδίκηση που θα πάρουν.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

Στην παράσταση συντίθενται διαφορετικά αφηγηματικά μέσα, επιχειρώντας να δημιουργηθεί ένας φαντασιακός και εφιαλτικός μικρόκοσμος. Ο –ζωντανός– κόσμος των ηθοποιών συναντιέται με τον μυστηριακό κόσμο μικρών γλυπτών (μινιατούρες). Ο παρών θεατρικός χρόνος συνδιαλέγεται με τη video art. Ο φυσικός ήχος συνυπάρχει με τον ηλεκτρονικά επεξεργασμένο.

Οι πρωταγωνιστές της παράστασης είναι μικρά γλυπτά, που αναπαριστούν τους ήρωες του έργου. Μέσα από ζωντανό και ηχογραφημένο λόγο, οι ηθοποιοί τούς δίνουν φωνή, παίζοντας ταυτόχρονα μαζί τους. Δύο οθόνες ζωντανεύουν τους σκηνικούς χώρους, προβάλλοντας επεξεργασμένες εικόνες, στατικές και κινούμενες. Μια τρίτη οθόνη αναπαράγει σε παράλληλο χρόνο την ιστορία, χρησιμοποιώντας κοντινά πλάνα στα μικρά γλυπτά, παίζοντας με μοντάζ και οπτικά εφέ.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ

Ο Minyana δημιουργεί ένα σκληρό κείμενο, που κινείται μεταξύ αφήγησης και θεατρικής δράσης, πλάθοντας έναν κόσμο με υλικά την αλαζονεία, τη διαστροφή, τη χυδαιότητα και την εκδίκηση. Τα πρόσωπα μπαίνουν σε έναν τραγικό κύκλο αίματος, που θα κλείσει μόνο όταν θα έχουν συντριβεί ολοκληρωτικά. Η ιστορία εκτυλίσσεται σε ένα βαρύ, σκοτεινό περιβάλλον, όπου ακόμη και πίσω από την παιδική αθωότητα κρύβονται τερατώδη ένστικτα. Η νοσηρότητα γεννάει μεγαλύτερη νοσηρότητα, η βία φέρνει λύσσα για τιμωρία, τα εγκλήματα απαντιούνται με την πιο αποτρόπαιη πράξη. Ωστόσο ο Minyana –πιστός στο μύθο του Οβίδιου– δίνει στο φινάλε μια «δεύτερη ευκαιρία» στους ήρωες, μεταμορφώνοντάς τους σε πουλιά· απελευθερώνονται και λυτρώνονται από την ανθρώπινη μοίρα, έτσι το έργο τελειώνει με την ελπίδα μιας νέας, αμόλυντης ζωής.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Κείμενο: Philippe Minyana

Μετάφραση: Δήμητρα Κονδυλάκη (στο πλαίσιο του Εργαστηρίου Θεατρικής Μετάφρασης του Γαλλικού Ινστιτούτου)

Σκηνοθεσία: Παντελής Δεντάκης

Δημιουργία μικρών γλυπτών: Κλειώ Γκιζελή

Video art: Αποστόλης Κουτσιανικούλης

Σκηνική εγκατάσταση: Νίκος Δεντάκης

Κοστούμια: Κική Γραμματικοπούλου

Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος (σε συνεργασία με τον Γιώργο Μιζήθρα)

Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης

Τεχνικός Σύμβουλος: Παναγιώτης Φουρτούνης

Φωτογραφίες: Δομνίκη Μητροπούλου