Τα πανεπιστήμια χρειάζονται ένα σταθερό θεσμικό πλαίσιο και αυτονομία στη λειτουργία τους για να δώσουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, λέει στο «Βήμα» ο νέος πρόεδρος της «ανανεωμένης» ΑΔΙΠ, της νέας Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ).

Από το 2022 δε, θα είναι μάλλον «αναγκασμένα» να δείξουν το καλύτερο πρόσωπό τους, καθώς ένα μέρος της χρηματοδότησής τους θα συνδεθεί με την αξιολόγησή τους, οπότε πελατειακές σχέσεις και προαγωγές συγγενών, κουμπάρων και φίλων θα πρέπει να περιοριστούν, εξ ονόματος της… αριστείας.

Με το «βαγόνι» της αξιολόγησης και πιστοποίησης των ΑΕΙ στην Ελλάδα να έχει μπει ήδη στις ράγες του, η νέα Αρχή έχει τώρα μπροστά της το επόμενο μεγάλο «βήμα»: τη διαμόρφωση των κριτηρίων με βάση τα οποία θα δίνεται η χρηματοδότηση του 20% κάθε πανεπιστημίου, βασισμένη στην ποιότητα της δουλειάς του. Με λίγα λόγια η αλλαγή που έφερε ο νέος νόμος για τη νέα Αρχή είναι η σύνδεση αξιολόγησης και χρηματοδότησης στην ανώτατη εκπαίδευση της χώρας.

Το ερώτημα βέβαια είναι πώς θα δεχθούν τα ΑΕΙ αυτή την αλλαγή. Ο κ. Περικλής Μήτκας, που υπήρξε πρύτανης του μεγαλύτερου πανεπιστημίου στη χώρα (του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης), ξέρει ότι στην Ελλάδα τα πανεπιστήμια δεν μπορείς να τα πιέσεις. Κατ’ επέκταση, όπως λέει ο ίδιος από τη θέση του νέου προέδρου της ΕΘΑΑΕ μιλώντας στο «Βήμα», θα πρέπει άμεσα να συναποφασιστεί με τα ΑΕΙ η σχετική διαδικασία.

Τα κριτήρια της αξιολόγησης

«Για την κατανομή του 20% πρέπει να συμφωνήσουμε σε κριτήρια με τη Σύνοδο Πρυτάνεων και το υπουργείο Παιδείας που θα τα ξέρουν τα ΑΕΙ για να μπορέσουν να ανταποκριθούν, άρα αυτά θα συναποφασιστούν. Κατά τα άλλα, τα κριτήρια και η μεθοδολογία της αξιολόγησης και πιστοποίησης των προγραμμάτων τους όπως γινόταν ως σήμερα δεν αλλάζουν, ενώ η αξιολόγηση αυτή θα γίνεται κάθε πέντε χρόνια» λέει ο κ. Μήτκας.

Μια άλλη αλλαγή που γίνεται, με το δεδομένο ότι η χώρα μας συμμετέχει στον ευρωπαϊκό Οργανισμό Αξιολόγησης, είναι ότι στις πενταμελείς επιτροπές εξωτερικής αξιολόγησης των ΑΕΙ θα συμμετέχει και ένας φοιτητής.

Τα πανεπιστήμια όμως μπαίνουν σε νέα φάση και θα πρέπει να προχωρήσουν το επόμενο χρονικό διάστημα σε τετραετή «συμβόλαια» στρατηγικού σχεδιασμού και ανάπτυξης με τη νέα Αρχή και το υπουργείο Παιδείας, η πορεία των οποίων θα εκτιμάται ετησίως. Με μια «μίνι» ετήσια αξιολόγηση, θα κρίνεται πώς βαδίζουν οι πανεπιστημιακοί, αν βρίσκονται στον σωστό δρόμο για την κατάκτηση των στρατηγικών τους στόχων και τι πρέπει να κάνουν εάν αποκλίνουν από αυτόν.

«Κάθε πανεπιστήμιο πρέπει να έχει ένα μεσοπρόθεσμο στρατηγικό σχέδιο με ορίζοντα τεσσάρων ετών και ο ρόλος της ΕΘΑΑΕ θα μπορούσε να είναι η διαπίστωση της προόδου του κάθε Ιδρύματος προς την υλοποίηση αυτού του σχεδίου» λέει ο κ. Μήτκας. «Εάν είναι επαρκής, το Πανεπιστήμιο θα παίρνει τη χρηματοδότηση που του αναλογεί. Αν υπερβαίνει τους στόχους του, μπορεί να αυξάνεται το ποσοστό του ή αν υπολείπεται, πιθανά θα μειώνεται. Αυτός είναι ένας τρόπος να λειτουργήσουμε. Υπάρχουν όμως κι άλλοι για να μετρήσουμε αποτελέσματα, επιλέγοντας π.χ. κάποιους συγκεκριμένους δείκτες από μια μεγάλη γκάμα που χρησιμοποιείται διεθνώς. Το Ανώτατο Συμβούλιο θα προτείνει έναν μηχανισμό και θα συζητήσει με τα ΑΕΙ και το υπουργείο. Οι διαδικασίες αυτές είναι πολύ οικείες στην ακαδημαϊκή κοινότητα» αναφέρει.

Η επόμενη μέρα

Στη συζήτηση που ήδη ξεκίνησε, σε μια από τις πρώτες θέσεις της «ατζέντας», έχει τεθεί η διεθνοποίηση των ΑΕΙ (προγράμματα στα Αγγλικά, αριθμοί ξένων φοιτητών, κινητικότητα κ.λπ.). «Σε αυτή την κατεύθυνση καλούμε τους έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού να βοηθήσουν και να «βάλουν πλάτη». Οι συνάδελφοι από τις ΗΠΑ ή άλλες χώρες του κόσμου μπορούν να βοηθήσουν τα ελληνικά ΑΕΙ φέρνοντας για παράδειγμα φοιτητές τους ένα εξάμηνο στην Ελλάδα για να κάνουν μάθημα εδώ στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, σε ένα νησί, σε έναν αρχαιολογικό χώρο, να προχωρήσουν σε συνεργασίες μέσα από μεταπτυχιακά προγράμματα κ.λπ.» λέει χαρακτηριστικά ο ίδιος.

Πάντως, πρώτη κίνηση για τη νέα Αρχή, όπως λέει στο «Βήμα» ο κ. Μήτκας, θα είναι η προκήρυξη ανοιχτού διαγωνισμού για να εκλεγούν τα μέλη του πενταμελούς επιστημονικού του συμβουλίου που θα αποτελέσει και τη «ραχοκοκαλιά» της λειτουργίας του.

«Τα πανεπιστήμιά μας είναι σε πολύ υψηλό επιστημονικό επίπεδο, αλλά συχνά οι διοικήσεις τους βρίσκονται με δεμένα τα χέρια λόγω αντικειμενικών δυσκολιών, όπως η υποχρηματοδότηση ή ένα ασφυκτικό νομικό πλαίσιο» συνεχίζει ο κ. Μήτκας.

«Κατ’ επέκταση το θεσμικό πλαίσιο πρέπει να επιτρέπει στα ΑΕΙ να διαφοροποιούνται και να υιοθετούν τις στρατηγικές που τους ταιριάζουν: π.χ. η Κρήτη να αναπτύξει συνεργασίες με τη Μέση Ανατολή, το ΑΠΘ να ενισχύσει την παρουσία του στα Βαλκάνια, ή τα τμήματα διδασκαλίας της νεοελληνικής γλώσσας ως ξένης να μπορέσουν να διαφημίσουν την εξαιρετική δουλειά που κάνουν σε όλον τον κόσμο. Η Ελλάδα είναι από τις λίγες χώρες που μπορεί να στηρίξει εξαιρετικές κλασικές σπουδές και δεν θα απεμπολήσει ποτέ αυτή την προοπτική» αναφέρει χαρακτηριστικά.

Τα νέα τμήματα που «πανεπιστημιοποιήθηκαν»

Κατ’ αρχάς, όπως προκύπτει από τη συζήτηση με τον κ. Μήτκα, τα 37 νέα τμήματα «πανεπιστημιοποιημένων» πρώην ΤΕΙ που έχει ανασταλεί η λειτουργία τους λόγω επικείμενης αξιολόγησης δεν θα λειτουργήσουν ούτε την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά, καθώς τα μηχανογραφικά των πανελλαδικών εξετάσεων του καλοκαιριού θα ανακοινωθούν προτού ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία.

Κατά τα άλλα, όλα τα τμήματα θα αξιολογηθούν με ενιαία κριτήρια αντίστοιχα του επιπέδου των πανεπιστημιακων σπουδών, όπως αναφέρει.

Και τονίζει ότι οι τοπικές ανάγκες των περιοχών της χώρας ή το δημογραφικό θέμα δεν είναι λόγος για να ανοίγουν ή να κλείνουν πανεπιστημιακά τμήματα. Είναι όμως λόγος για την ανάπτυξη και τη στελέχωσή τους, π.χ. το να έχουν εισροή ξένων φοιτητών.