Ο όρος meme χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον βιολόγο Ρίτσαρντ Ντόκινς στο βιβλίο του «Το Εγωιστικό Γονίδιο» (1976). Συγκεκριμένα, ο συγγραφέας φωτίζει μια μονάδα πολιτισμού, η οποία μεταβιβάζεται από έναν άνθρωπο σε άλλο μέσω της μίμησης. Με την εμφάνιση του διαδικτύου, η λέξη meme άρχισε να χρησιμοποιείται για να περιγράψει οτιδήποτε μπορούσε να εξαπλωθεί ραγδαία στον κυβερνοχώρο, όπως ένα βίντεο ή μία εικόνα. Τα memes εμφανίζονται και εξαφανίζονται σε χρόνο-ρεκόρ, καθορίζουν μόδες και αλλάζουν τον τρόπο που επικοινωνούμε μεταξύ μας.
Συνεπώς μόνον πρωτοτυπία και πρωτοπορία μπορεί να βρει κανείς στο προκλητικό κινηματογραφικό αφιέρωμα στα memes του 22ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (5/3 – 15/3/2020) το οποίο επέλεξε ντοκιμαντέρ που αναφέρονται στο φαινόμενο, αλλά και στις συνέπειές του στην καθημερινότητα και την επικοινωνία μας. Αξίζει δε να επισημανθεί γιατί δεν είναι και πολύ γνωστό, ότι τα memes δεν εξαντλούνται στο διαδίκτυο. Meme μπορεί να είναι ένα τραγούδι, οι τάσεις της μόδας, έθιμα, αφορισμοί, ανέκδοτα, οτιδήποτε διαδίδεται με μεγάλη επιτυχία και διεισδύει στον τρόπο ζωής μας.
Εν τω μεταξύ με αφορμή την ανακοίνωση ενός αναπάντεχου αφιερώματος του 22ου ΦΝΘ, που αγγίζει το σινεμά, τις υπόλοιπες τέχνες, τη φιλοσοφία, τη γεωλογία, το φεστιβάλ παρουσιάζει και την επίσημη αφίσα του που απεικονίζει έναν βράχο.
«Ένας βράχος συμβολίζει την ίδια τη γη, το περιβάλλον, τη φύση, το παρελθόν μας, την καθημερινότητά μας, την ίδια την πραγματικότητα» αναφέρει ο σχεδιαστής της αφίσας Σάκης Στριτσίδης. «Κι ακόμα, την ευθύνη που έχει ο άνθρωπος απέναντι στο περιβάλλον, την κοινότητα που ζει, την ίδια του την ύπαρξη.»
Παρακάτω ακολουθεί μια πρώτη γεύση από τις ταινίες του αφιερώματος memes (η πλήρης λίστα θα ανακοινωθεί αργότερα) με τις συνόψεις από το ίδιο το φεστιβάλ.
The Story Of Technoviking του Mατίας Φριτς, 2015
Ένας άνδρας χορεύει σε μία παρέλαση. Η κάμερα καταγράφει τις κινήσεις του και η μορφή του εμφανίζεται στο διαδίκτυο, εμπνέοντας έναν καλλιτέχνη. Από εκείνη τη στιγμή, το πρόσωπό του γίνεται διάσημο. Ποια είναι τα όρια ανάμεσα στην ελευθερία της τέχνης και το δικαίωμα στον ιδιωτικό βίο; Το ντοκιμαντέρ για το meme Technoviking ρίχνει μια διεισδυτική ματιά σε μια υπόθεση που κατέληξε στα δικαστήρια.
Feels Good Man του Aρθουρ Τζόουνς, 2020
Όταν ο κόμικ χαρακτήρας Πέπε ο Βάτραχος γίνεται διαδικτυακό meme και στη συνέχεια χρησιμοποιείται από ακροδεξιές ομάδες και μετατρέπεται σε σύμβολο μίσους, ο δημιουργός του, ο comic artist Ματ Φούρι, προσπαθεί να πάρει και πάλι τον Πέπε υπό τον έλεγχό του και να προσανατολιστεί μέσα στον πολιτιστικά διχασμένο κόσμο των ΗΠΑ. Το ντοκιμαντέρ θα κάνει πανευρωπαϊκή πρεμιέρα στο 22ο ΦΝΘ.
Jawline της Λίζα Μάντελαπ, 2019
Το ντοκιμαντέρ ρίχνει μια ματιά στο τι σημαίνει για έναν έφηβο να γίνεται σταρ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο 16χρονος Όστιν Τέστερ αισθάνεται εγκλωβισμένος στη μικρή κωμόπολη που μένει. Στο διαδίκτυο, όμως, τον λατρεύουν χιλιάδες νεαρές κοπέλες, επιζητώντας την προσοχή του.
Shut Up Little Man του Μάθιου Μπέιτς, 2011
Όταν δύο φίλοι ηχογραφούν τους καβγάδες των φωνακλάδων γειτόνων τους, το 1987, στην προ-διαδικτυακή εποχή, δημιουργούν άθελά τους ένα από τα πρώτα viral φαινόμενα της ποπ κουλτούρας. Το ντοκιμαντέρ του Matthew Bates εξερευνά με αστείο και συγκινητικό τρόπο τα δυσδιάκριτα όρια ανάμεσα στην ιδιωτικότητα, την τέχνη και την εκμετάλλευση.
Winnebago Man: The Angriest Man in The World του Μπεν Στάινμπάουερ, 2009
Η πραγματική ιστορία ενός από τα πιο διάσημα βίντεο που έχουν κυκλοφορήσει στο διαδίκτυο. Ένας νεαρός κινηματογραφιστής αναζητά τον θρυλικό «Winnebago Man», έναν οργισμένο πωλητή τροχόσπιτων. Ανακαλύπτει έναν εύστροφο ηλικιωμένο που ζει μια μοναχική ζωή στο βουνό. Τι γίνεται, όμως, όταν διαπιστώνει πως είναι πολύ πιο συμπαθητικός από ό,τι περίμενε;
The Meme Machine: What Happens When the Internet Chooses You του Mατ Χέιμς, 2016
Μπορεί κάποιος να κατασκευάσει ένα meme; Πώς είναι να γίνεσαι ο ίδιος meme; Ένα ντοκιμαντέρ που εξερευνά την προέλευση των memes, μέσα από συνεντεύξεις με γλωσσολόγους, επιστήμονες και ανθρώπους που η εικόνα τους έγινε viral στο Διαδίκτυο.
