Η Ερυθρά Ημισέληνος έχει μακρά παράδοση στην Τουρκία και χρονολογείται από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η γνωστότερη οργάνωση αρωγής στον κόσμο συνδράμει τους ανθρώπους στην Τουρκία κυρίως σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, όπως σεισμών, αλλά και συγκρούσεων, όπως στη βόρεια Συρία. Ανέκαθεν η Ερυθρά Ημισέληνος τύγχανε μεγάλης απήχησης στην τουρκική κοινωνία.
Η ανθρωπιστική οργάνωση χρηματοδοτείται ως επί το πλείστον από δωρεές. Μεταξύ των χορηγών και υποστηρικτών της βρίσκεται και το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών. Για την τρέχουσα χρονιά οι Γερμανοί διέθεσαν στη διεθνή οργάνωση ήδη συνολικά 28 εκατομμύρια ευρώ για την περίθαλψη προσφύγων στη βόρεια Συρία.
Η εν γένει θετική εικόνα της Ερυθράς Ημισελήνου στην Τουρκία υφίσταται όμως αυτές τις μέρες τεράστιο πλήγμα. Η οργάνωση αρωγής κατηγορείται για συνέργεια σε υπόθεση φοροδιαφυγής της εταιρίας φυσικού αερίου Baskentgaz. Το ζήτημα έχει προκαλέσει μια τεράστια εικοτολογία στην Τουρκία γύρω από το ερώτημα εάν η Ερυθρά Ημισέληνος παίζει ενδεχομένως κεντρικό ρόλο στο σύστημα οικογενειοκρατίας που έχει στήσει ο πρόεδρος Ερντογάν.
Οι κατηγορίες
Μετά τον πρόσφατο σεισμό στην Τουρκία που στοίχισε τη ζωή 20 και πλέον ανθρώπων, ο πρόεδρος της Ερυθράς Ημισελήνου Κερέμ Κινίκ είχε καλέσει τους πολίτες να προσφέρουν χρήματα για τους πληγέντες. Εκατοντάδες χιλιάδες Τούρκοι ανταποκρίθηκαν, όπως συνήθως.
Επρόκειτο για υπόθεση νόμιμης φοροαποφυγής και όχι φοροδιαφυγής υποστηρίζειο πρόεδρος της Ερυθράς Ημισελήνου Κερέμ Κινίκ
Η τεράστια ανταπόκριση υποκίνησε δημοσιογράφους στο να βάλουν στο μικροσκόπιο τον κατάλογο δωρητών της οργάνωσης. Αμέσως υπέπεσαν στην αντίληψή τους ορισμένες ύποπτες συναλλαγές. Τον Δεκέμβριο του 2017 εμβάστηκαν στην οργάνωση οκτώ εκατομμύρια δολάρια από την εταιρία φυσικού αερίου Baskentgaz. Εντούτοις τα χρήματα δεν δαπανήθηκαν σε ανθρωπιστικές δράσεις, αλλά προωθήθηκαν προς τα φίλα διακείμενα προς την κυβέρνηση ιδρύματα ENSAR και TÜRGEV. Αμφότερα ιδρύματα που ασχολούνται βάσει καταστατικού με θέματα νεολαίας και εκπαίδευσης, συνδέονται άρρηκτα με την οικογένεια Ερντογάν.
Μετά το κύμα οργής που εκφράστηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η διοίκηση του ENSAR εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία αναφέρει ότι προώθησε τη δωρεά στο ίδρυμα TÜRKEN (θυγατρικό ίδρυμα του TÜRGEV) που δραστηριοποιείται στις ΗΠΑ και το οποίο αξιοποίησε τα χρήματα για την κατασκευή φοιτητικής εστίας στο Μανχάταν που έχει στόχο «να προστατεύσει τους τούρκους φοιτητές από το κίνημα Γκιουλέν».
Αναλυτές αλλά και η κοινή γνώμη στην Τουρκία κάνουν τώρα λόγο για συνέργεια της Ερυθράς Ημισελήνου σε εξόφθαλμη υπόθεση φοροδιαφυγής. Όπως εξηγούν, μέσω εικονικής δωρεάς η Baskentgaz γλίτωσε φόρους εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ. Συγκεκριμένα, δωρεές προς οργανώσεις που επιτελούν αναγνωρισμένο κοινωνικό έργο εκπίπτουν από το φορολογητέο εισόδημα και δη στο σύνολό τους. Σε περίπτωση, αντίθετα, που τα χρήματα δωρίζονταν απευθείας στο ίδρυμα ENSAR ή το TÜRKEM χωρίς την «μεσάζουσα» Ερυθρά Ημισέληνο, θα εξέπιπτε από τη φορολογία μόλις το 5% των 8 εκατομμυρίων ευρώ.
Φοροαποφυγή ή φοροδιαφυγή;
«Πρέπει να γίνει άμεσος φορολογικός έλεγχος στην Baskentgaz», τονίζει ο γνωστός τούρκος φοροτεχνικός Νεντίμ Τουρκμέν. Ο ίδιος επισημαίνει ότι και η Ερυθρά Ημισέληνος παραβίασε επίσης τη νομοθεσία, συμμετέχοντας ενεργά σε υπόθεση φοροδιαφυγής.
Η τουρκική Ερυθρά Ημισέληνος έχει πλούσια δράση στους προσφυγικούς καταυλισμούς της βόρειας Συρίας
Διαφορετική η ανάγνωση από την ίδια την οργάνωση. Επρόκειτο για υπόθεση νόμιμης φοροαποφυγής και όχι φοροδιαφυγής, αντιτείνει ο πρόεδρος της Ερυθράς Ημισελήνου Κερέμ Κινίκ. «Δεν θέλουμε να συμμετέχουμε άλλο σε αυτή τη συζήτηση», ήταν το σχόλιο συνεργάτη της Ερυθράς Ημισελήνου σε σχετική ερώτηση της DW.
Υπάρχει όμως άλλο ένα στοιχείο στην υπόθεση που προκαλεί δικαιολογημένα ακόμη μεγαλύτερη δυσπιστία στην τουρκική κοινή γνώμη. Όλα τα ιδρύματα που εμπλέκονται στην ύποπτη δοσοληψία διατηρούν στενές σχέσεις με την τουρκική κυβέρνηση αλλά και την οικογένεια Ερντογάν ειδικότερα. Ο επικεφαλής της Baskentgaz είναι παλιός φίλος του Ερντογάν από το σχολείο ενώ στο διοικητικό συμβούλιο της TÜRGEV που έχτισε την εστία στη Νέα Υόρκη συμμετέχει και η κόρη του τούρκου προέδρου, Έζρα Αλμπαϊράκ. Το δεύτερο ίδρυμα που φέρεται να εμπλέκεται στην υπόθεση, το ENSAR, έχει επίσης στενές σχέσεις με την κυβέρνηση όπως καταδεικνύει και η συχνή ανάθεση σε αυτή, δημοσίων έργων.
Η υπόθεση των οκτώ εκατομμυρίων οπλίζει με νέα, ατράνταχτα επιχειρήματα όλους εκείνους που κάνουν λόγο για ένα καλοστημένο σύστημα οικογενειοκρατίας του Ερντογάν. Αξιοσημείωτο ότι είναι από τις ελάχιστες φορές που το σύστημα εμφανίζει ρωγμές, επιτρέποντας έτσι τα «αδιάκριτα» βλέμματα της κοινής γνώμης.
Ντάνιελ Μπελούτ / Χιλάλ Κοϊλού Ντέρια
Επιμέλεια: Κώστας Συμεωνίδης
