O ομότιμος καθηγητής Πνευμονολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) κ. Δημοσθένης Μπούρος είναι από τις περιπτώσεις που όταν σου εξιστορούν την (άκρως επιτυχημένη) επαγγελματική πορεία τους σκέφτεσαι παραφρασμένο το «για αλλού εκείνος κίνησε και αλλού η ζωή τον πήγε». Και τον πήγε αλλού για καλό δικό του – δεν είναι τυχαίο ότι ο κ. Μπούρος με περισσότερες από 450 διεθνείς δημοσιεύσεις συγκαταλέγεται μεταξύ των ελλήνων επιστημόνων με μεγάλη διεθνή επιρροή, σύμφωνα με το Google Scholar -, για καλό των περισσότερων από 4.000 χιλιάδων γιατρών που εκπαίδευσε στην 30ετή πανεπιστημιακή καριέρα του, πολλοί εκ των οποίων κατέχουν σήμερα σημαντικές ακαδημαϊκές θέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό, και κυρίως για καλό των χιλιάδων ασθενών με νοσήματα των πνευμόνων τους οποίους έχει βοηθήσει.
Από το Αιτωλικό στην Ιατρική του ΑΠΘ
Για πού κίνησε λοιπόν αρχικώς ο κ. Μπούρος; Οπως ο ίδιος ανέφερε στο «Βήμα», όταν ήταν μαθητής στο Αιτωλικό Αιτωλοακαρνανίας αγαπούσε πολύ τη Χημεία. «Το σίγουρο ήταν ότι ήθελα να σπουδάσω, και σε αυτό συνέβαλαν οι γονείς μου, δυο σκληρά εργαζόμενοι αγρότες, που και σε εμένα και στα τρία αδέλφια μου είχαν εμφυσήσει τη λαχτάρα να μορφωθούμε. Ηθελα να γίνω χημικός μηχανικός. Ωστόσο για να περάσω σε μια τέτοια σχολή χρειαζόμουν τα Μαθηματικά και βέβαια δεν υπήρχε η δυνατότητα φροντιστηρίου. Ετσι αποφάσισα ότι μου ήταν πιο βατά τα μαθήματα που οδηγούσαν στην Ιατρική». Και είχε δίκιο, αφού μπήκε αμέσως στην Ιατρική, χωρίς κανένα φροντιστήριο.
Για την ακρίβεια, ολοκλήρωσε τη Στρατιωτική Ιατρική Σχολή και την Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) το 1975 με «άριστα» και μετά, όταν ήταν να πάρει ειδικότητα, ήταν η δεύτερη φορά που… αλλού η ζωή τον πήγε. «Ηθελα να ακολουθήσω την Παθολογία. Ωστόσο η υπηρεσία μου με επέλεξε για την ειδικότητα της Πνευμονολογίας-Φυματιολογίας και αρχικώς ομολογώ ότι απογοητεύθηκα. Εκείνη όμως την περίοδο ήλθε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών από το Χάρβαρντ ένας σημαντικός πνευμονολόγος, ο Χρυσόστομος Μελισσηνός. Δίπλα του αγάπησα την Πνευμονολογία, η οποία τη δεκαετία του 1980 «μεταμορφωνόταν» από μια ειδικότητα που ασχολείτο κυρίως με τη φυματίωση σε ένα αντικείμενο άκρως ενδιαφέρον με πλήθος ανεξερεύνητων ερευνητικών μονοπατιών και εκπόνησα, με εκείνον επιβλέποντα, τη διδακτορική μου διατριβή στις διάμεσες πνευμονοπάθειες την οποία ολοκλήρωσα με «άριστα» το 1988».
Το πόσο τελικώς ο κ. Μπούρος αγάπησε την Πνευμονολογία απεδείχθη και με το παραπάνω από τη λαμπρή πορεία του. Μετεκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ στη Βοστώνη καθώς και στο Νοσοκομείο Royal Brompton του Imperial College στο Λονδίνο. Επίκουρος και αναπληρωτής καθηγητής Πνευμονολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (1990-2002), καθηγητής Πνευμονολογίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (ΔΠΘ, 2002-2014) και καθηγητής Πνευμονολογίας του ΕΚΠΑ (2014-2019). Σε όλη αυτή την πορεία δεν σταμάτησε να κατέχει θέσεις κύρους. Ενδεικτικά αναφέρουμε: ιδρυτής της Ομάδας Διαμέσων Νοσημάτων και της Επιστημονικής Εταιρείας Σπανίων Παθήσεων και Ορφανών Φαρμάκων (ΕΕΣΠΟΦ), οργανωτής και διευθυντής της Πανεπιστημιακής Πνευμονολογικής Κλινικής του ΔΠΘ καθώς και της Πνευμονολογικής Κλινικής του 401 ΓΣΝΑ. Εχει επίσης διατελέσει μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας, έχει τύχει πολλών βραβεύσεων και είναι μέλος πολλών διεθνών πνευμονολογικών εταιρειών. Είναι επιπλέον μέλος της συντακτικής επιτροπής και κριτής διεθνών ιατρικών περιοδικών, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου περιοδικού Πνευμονολογίας «The Lancet-Respiratory Medicine» και μέλος διεθνών επιτροπών για την έκδοση οδηγιών σχετικά με τη διάγνωση και θεραπεία της πνευμονικής ίνωσης.
Διάγνωση «υψηλής νοημοσύνης»
Εχουν περάσει μόλις λίγοι μήνες από τότε που έγινε ομότιμος καθηγητής, ωστόσο ο κ. Μπούρος συνεχίζει το διδακτικό και ερευνητικό του έργο στην Α’ Πνευμονολογική Πανεπιστημιακή Κλινική του ΕΚΠΑ στο νοσοκομείο «Σωτηρία». Με τους συνεργάτες του πρωτοπορούν στον τομέα της μελέτης και αντιμετώπισης των διαμέσων πνευμονοπαθειών συμμετέχοντας σε διεθνή κλινικά και ερευνητικά πρωτόκολλα σχετικά με την παθογένεια, τη διάγνωση (με τη βοήθεια μάλιστα της τεχνητής νοημοσύνης και της μηχανικής μάθησης) αλλά και τη θεραπεία της ιδιοπαθούς πνευμονικής ίνωσης.
Πρόκειται για μια αγνώστου αιτιολογίας εξελισσόμενη νόσο που χαρακτηρίζεται από δημιουργία ινώδους ιστού στους πνεύμονες, η οποία εκτιμάται, όπως μας πληροφορεί ο κ. Μπούρος, ότι «πλήττει περί τους 3.000-5.000 ασθενείς στην Ελλάδα. Ωστόσο οι μισοί από αυτούς είναι αδιάγνωστοι καθώς χρειάζεται εξειδίκευση και εμπειρία για να γίνει σωστή και έγκαιρη διάγνωση. Ημασταν οι πρώτοι παγκοσμίως με την ομάδα μου που χρησιμοποιήσαμε βλαστικά κύτταρα ενάντια στην πνευμονική ίνωση – συγκεκριμένα, βλαστοκύτταρα που απομονώνονται από τον λιπώδη ιστό του ίδιου του ασθενούς και στη συνέχεια εγχέονται ενδοβρογχικά στους πνεύμονές του. Εχει αποδειχθεί ότι τα κύτταρα αυτά εκκρίνουν ουσίες που τονώνουν τα υπάρχοντα κύτταρα των πνευμόνων. Μέχρι σήμερα έχουμε χορηγήσει τη βλαστοκυτταρική θεραπεία με καλά αποτελέσματα σε περισσότερους από 100 ασθενείς, όχι μόνο με πνευμονική ίνωση αλλά τα τελευταία χρόνια και με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), την πολύ κοινή πλέον «νόσο των καπνιστών»». Τώρα η ερευνητική ομάδα του κ. Μπούρου εργάζεται επάνω στην τροποποίηση αυτού του πρωτοκόλλου. «Διερευνούμε τη χρήση παραγόντων από τα κυκλοφορούντα στο αίμα βλαστοκύτταρα. Δεν θα χρειάζεται δηλαδή παρά μια αιμοληψία για τη λήψη των κυττάρων».
Ποίηση, μουσική και οικογένεια
Ακόμη και όταν η έρευνα τελειώσει, ο κ. Μπούρος θα έχει πολλά ακόμη να «διερευνήσει». Θα υπάρχει πάντα εκεί για αυτόν η μελέτη της προσωκρατικής φιλοσοφίας και των ιώνων φυσικών, η μελέτη της αττικής τραγωδίας, αλλά και η ποίηση και η μουσική με την οποία πάντα ξεκινά τη μέρα του. Θα υπάρχει η σύζυγός του Στέλλα Θεοδώρου «που με στηρίζει άοκνα», οι δύο κόρες και ο γιος του (και οι τρεις λαμπροί επιστήμονες, κανένας όμως δεν ακολούθησε την Ιατρική). Και βέβαια το μεγαλύτερο «δώρο» που ήρθε στη ζωή του πριν από 18 μήνες, ο εγγονός του Δημοσθένης, «με τον οποίον δεν χορταίνω να περνάω ωραίες στιγμές».
Κλείνοντας, ας δανειστούμε ένα απόφθεγμα από έναν από τους προσωκρατικούς φιλοσόφους που τόσο αγαπά ο κ. Μπούρος, τον Ηράκλειτο. «Ο χαρακτήρας του ανθρώπου είναι η μοίρα του (Ηθος ανθρώπω δαίμων)». Η μοίρα που ο σημαντικός αυτός πνευμονολόγος έχτισε βήμα-βήμα με σκληρή δουλειά μαρτυρεί πολλά για τον χαρακτήρα του…
