Δεν ζούμε πια σε μια εποχή όπου οι πόλεμοι κηρύσσονται επισήμως. Η αμερικανική επίθεση με drone που σκότωσε τον Κασέμ Σουλεϊμανί, τον χαρισματικό διοικητή της Δύναμης Κουντς του Ιράν, δεν αποτελεί παρά ένα εμβληματικό γεγονός σε έναν πολυετή, πολυμέτωπο πόλεμο ανάμεσα στις ΗΠΑ και στους συμμάχους τους και στο Ιράν και στους πολλούς πληρεξουσίους του.
Στη διάρκεια αυτού του ακήρυκτου πολέμου, οι αντίπαλοι έχουν μεταχειριστεί τακτικές που κυμαίνονται από στοχευμένες δολοφονίες και κυβερνοεπιθέσεις μέχρι οικονομικές κυρώσεις και καταστροφή υποδομών. Τον Φεβρουάριο του 2008 μια κοινή ισραηλοαμερικανική επιχείρηση σκότωσε τον Ιμάντ Μουγκνίγια, υπαρχηγό της Χεζμπολάχ, του τρομερού εντολοδόχου του Ιράν στον Λίβανο (ο Σουλεϊμανί, μάλιστα, στεκόταν δίπλα στον Μουγκνίγια εκείνη τη στιγμή). Αργότερα το Ισραήλ πιστεύεται ότι δολοφόνησε τέσσερις ιρανούς πυρηνικούς επιστήμονες και στη συνέχεια επιτέθηκε στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν με έναν κακόβουλο ιό υπολογιστών (πιθανότατα μέσω μιας κοινής επιχείρησης με τις ΗΠΑ).
Το Ιράν, από την πλευρά του, θεωρεί τις εβραϊκές κοινότητες στο εξωτερικό νόμιμους στόχους. Το 1994 μια ομάδα που είχε την υποστήριξη του Ιράν βομβάρδισε ένα εβραϊκό κοινοτικό κέντρο στο Μπουένος Αϊρες, αφήνοντας 85 νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες. Και ο ίδιος ο Σουλεϊμανί πιστεύεται ότι είχε οργανώσει το 2012 την επίθεση αυτοκτονίας σε πούλμαν που μετέφερε ισραηλινούς τουρίστες στο Μπουργκάς της Βουλγαρίας.
Ασφυκτιώντας από τις αμερικανικές κυρώσεις μετά την απόσυρση της κυβέρνησης Τραμπ, τον Μάιο του 2018, από τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν που είχε υπογραφεί το 2015, η Τεχεράνη διεξάγει έναν πόλεμο δολιοφθοράς κατά δυτικών πετρελαϊκών συμφερόντων. Πιστεύεται ότι έπληξε τις σαουδαραβικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις τον περασμένο Σεπτέμβριο και κατέλαβε τάνκερ στην ανοιχτή θάλασσα. Αλλά το σημαντικότερο είναι ότι το Ιράν έχει οικοδομήσει έναν άξονα πληρεξούσιων δυνάμεων που εκτείνονται από τον Λίβανο, τη Συρία και το Ιράκ μέχρι την Υεμένη.
Ο Σουλεϊμανί ήταν ο ιθύνων νους αυτής της στρατηγικής. Υπό την ηγεσία του, το Ιράν βοήθησε τη Χεζμπολάχ να ενισχύσει την πυραυλική της ικανότητα, ηγήθηκε μιας καθοριστικής επέμβασης για την υποστήριξη του σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Ασαντ, και υποστήριξε τους αντάρτες Χούθι που πολεμούν τις σαουδαραβικές δυνάμεις στην Υεμένη, καθώς και ένα κύμα εξεγέρσεων από σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ. Σύμφωνα με τον πρώην επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων του Ισραήλ Γκάντι Αϊζενκοτ, στα σχέδια του Σουλεϊμανί ήταν η συγκέντρωση μιας πληρεξούσιας δύναμης 100.000 μαχητών στα σύνορα της Συρίας με το Ισραήλ.
Λόγω της απροθυμίας του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να διεξαγάγει και άλλους πολέμους στη Μέση Ανατολή, οι ΗΠΑ ελάχιστα συμμετείχαν στην αποτροπή της μεγαλεπήβολης αυτής περιφερειακής στρατηγικής του Ιράν. Το έργο αφέθηκε στο Ισραήλ που επί μήνες εξαπολύει αεροπορικές επιθέσεις εναντίον ιρανικών στόχων στη Συρία και στο Ιράκ.
Ο θάνατος του Σουλεϊμανί δεν αλλάζει το παιχνίδι. Το Ισλαμικό Κράτος δεν διαλύθηκε μετά τον θάνατο του ιδρυτή του, Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι. Ομοίως, η Χεζμπολάχ έγινε δυνατότερη και πιο απειλητική αφότου η CIA και η Μοσάντ δολοφόνησαν τον Μουγκνίγια το 2008, το ίδιο και η Χαμάς αφότου το Ισραήλ σκότωσε έναν από τους ιδρυτές της, τον Αχμέντ Γιασίν, το 2004.
Από την άλλη πλευρά, οι ΗΠΑ κατάφεραν ισχυρό πλήγμα στο μαλακό υπογάστριο του Ιράν. Ως ενσάρκωση της εθνικής στρατηγικής του καθεστώτος, η συμβολική σημασία του Σουλεϊμανί για την Ισλαμική Δημοκρατία ερχόταν αμέσως μετά από εκείνη του ανώτατου ηγέτη Αλί Χαμενεΐ. Δεδομένου ότι προετοιμαζόταν επί καιρό για υψηλά πολιτικά αξιώματα, δεν μπορεί να αντικατασταθεί εύκολα.
Ωστόσο ούτε οι ΗΠΑ ούτε το Ιράν επιθυμούν πόλεμο. Το Ιράν ήταν βέβαιο ότι θα ανταπέδιδε μόνο και μόνο για να διατηρήσει το ηθικό των οπαδών και των εντολοδόχων του. Αλλά η αντίδρασή του όφειλε να είναι προσεκτικά σχεδιασμένη ώστε να μην προκαλέσει ανεξέλεγκτη κλιμάκωση. Διαφορετικά, το καθεστώς θα έπαιζε το παιχνίδι του ισραηλινού πρωθυπουργού Βενιαμίν Νετανιάχου, που πάντα είναι πρόθυμος να σύρει τις ΗΠΑ σε έναν πόλεμο για λογαριασμό του Ισραήλ.
Ναι, υπάρχουν πολλοί ακραίοι και σκληροπυρηνικοί στην Τεχεράνη. Αλλά δεν είναι κατ’ ανάγκη παράλογοι. Η σημερινή προσέγγιση του Ιράν προς την πρόκληση που αποτελεί ο Τραμπ είναι ουσιαστικά να κρατάει τη σύγκρουση σε ελεγχόμενο βρασμό μέχρι τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου, με την ελπίδα ότι ένας Δημοκρατικός θα εκλεγεί στον Λευκό Οίκο και θα αναβιώσει τη συμφωνία για τα πυρηνικά.
Οσο για τον Τραμπ – και παρά την προειδοποίηση του αμερικανού υπουργού Αμυνας ότι «το παιχνίδι άλλαξε» -, μια στοχευμένη δολοφονία δεν φαίνεται να αποτελεί υπαναχώρηση από τη δηλωμένη αποστροφή του για τις στρατιωτικές εμπλοκές. Αντίθετα, φαίνεται πως ταιριάζει τέλεια με τις προτιμήσεις του, διότι του επιτρέπει να κομπάζει, απευθυνόμενος στη βάση του, για το θάρρος και την αποφασιστικότητά του. Ως σταρ των ριάλιτι, ο Τραμπ γνωρίζει ότι η δολοφονία ενός υψηλού στόχου θα έχει πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο στα μέσα ενημέρωσης απ’ όσο μια αεροπορική επιδρομή σε μια στρατιωτική βάση στην οποία όλα τα θύματα είναι ανώνυμα, πόσω μάλλον μια επιχείρηση που θα έβαζε σε κίνδυνο τις αμερικανικές δυνάμεις.
Ο κ. Shlomo Ben-Ami, πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, είναι αντιπρόεδρος του Toledo International Center for Peace.
