Το 2020 αναμένεται να είναι ένα «έτος επιλογών», αλλά και η αρχή μιας νέας «δεκαετίας μετασχηματισμού». Οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, οι εμπορικές εντάσεις και ο μεταβαλλόμενος συνδυασμός νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής παράλληλα με τις πολιτικές επιλογές και το γεωπολιτικό σκηνικό θα διαμορφώσουν το επενδυτικό και οικονομικό τοπίο της νέας χρονιάς που θα οδηγήσει τα επόμενα 10 χρόνια τον κόσμο σε μία διαδικασία μετασχηματισμού.
Κατά την επόμενη δεκαετία, ο ηλικιακά ενεργός για εργασία πληθυσμός στις ανεπτυγμένες χώρες θα συρρικνώνεται, ενώ ένα λιγότερο ευνοϊκό πολιτικό σκηνικό θα μπορούσε να προκύψει για τα άτομα που διαθέτουν υψηλότερα εισοδήματα. Επίσης, οι σημαντικές καινοτομίες, οι περιβαλλοντικές και τεχνολογικές εξελίξεις θα μεταβάλουν τα δεδομένα, αλλά θα δημιουργήσουν και ευκαιρίες για τους επενδυτές που θα θελήσουν να επωφεληθούν από τη «δεκαετία μετασχηματισμού» που θα επαναπροσδιορίσει τον κόσμο μας.
Ως το 2030, περίπου 790 εκατομμύρια άνθρωποι εκτιμάται ότι θα μετακινηθούν προς τα αστικά κέντρα, ενώ οι μεγαλουπόλεις άνω των 10 εκατ. κατοίκων θα αυξηθούν στις 43 από τις 33 σήμερα. Το εργατικό δυναμικό θα συρρικνωθεί κατά 25 εκατομμύρια στον ανεπτυγμένο κόσμο και θα αυξηθεί κατά 470 εκατομμύρια στις αναδυόμενες περιοχές. Ο αριθμός των χρηστών του Διαδικτύου θα αυξηθεί συνολικά από 4,3 σε 7,5 δισεκατομμύρια, ενώ οι συνδέσεις από περίπου 10 δισ. σήμερα θα αυξηθούν σε 40 δισ. το 2030. Καθώς οι υποδομές σύνδεσης με δίκτυα 5G είναι απαραίτητες για το μέλλον της ευρωπαϊκής ψηφιακής οικονομίας, οι συνδέσεις 5G από μόλις 5 εκατομμύρια σήμερα θα αυξηθούν σε 6,5 δισ. με 7,5 δισ. το 2030.
Οι εκτιμήσεις
UBS: Στη 10ετία που έρχεται σύμφωνα με εκτιμήσεις της ελβετικής τράπεζας UBS, έξι κυρίαρχες τάσεις θα διαδραματίσουν καταλυτικό ρόλο:
1Αποπαγκοσμιοποίηση. Μετά την επιτάχυνσή της τις 10ετίες 1990 και 2000, η παγκοσμιοποίηση κορυφώθηκε κατά τη δεκαετία του 2010, ενώ οι εμπορικές συγκρούσεις και κυρίως η γεωπολιτική αντιπαλότητα ΗΠΑ – Κίνας θα συμβάλουν σε έναν λιγότερο ενοποιημένο κόσμο στη δεκαετία του 2020. Αν μάλιστα ο προστατευτισμός, οι δασμοί, οι νομισματικοί πόλεμοι, ο οικονομικός εθνικισμός και τα εμπόδια στις ροές κεφαλαίων επιταχυνθούν, εύλογα η οικονομική ανάπτυξη θα επιβραδύνει, με αρνητικά αποτελέσματα για την παγκόσμια οικονομία. Επιπρόσθετα, αν δούμε νέες οικονομικές πολεμικές τύπου «Ανατολής – Δύσης» δεν αποκλείεται ορισμένες περιοχές όπως η Ευρώπη, που σήμερα επωφελείται από σχετικά ελεύθερες συναλλαγές τόσο με την Κίνα όσο και με τις ΗΠΑ, να «επιλέξουν» πλευρά. Οπως και στην περίπτωση της παγκοσμιοποίησης, έτσι και στην εποχή της αποπαγκοσμιοποίησης θα υπάρξουν νικητές και ηττημένοι. Οι εταιρείες και οι χώρες που βασίζονται περισσότερο στις εγχώριες δαπάνες και διαθέτουν σχετικά πιο προστατευμένες οικονομίες ίσως αποδειχθούν λιγότερο ευπαθείς στη νέα εποχή.
2 Τεχνολογικές εξελίξεις. Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη, τα δίκτυα 5G και η κβαντική υπολογιστική αλλάζουν τα δεδομένα, και σε αυτόν τον «έξυπνο κόσμο» είναι πιθανό να μην αφήσουν ανεπηρέαστο κανένα στρώμα της κοινωνίας την ώρα που οι γονιδιακές θεραπείες ίσως μας κάνουν να αναρωτηθούμε τι είναι ανθρώπινο. Οι κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες της «τεχνολογικής ανεργίας» αποτυπώνονται στις εκτιμήσεις της McKinsey που προέβλεψε πως ως και 800 εκατομμύρια θέσεις εργασίας θα μπορούσαν να χαθούν παγκοσμίως μέχρι το τέλος της δεκαετίας ως αποτέλεσμα της τεχνολογικής προόδου. Ενώ πάντως κάποια επιχειρηματικά μοντέλα θα διαταραχθούν, μεγάλα κέρδη μπορεί να προσφέρουν στους επενδυτές εκείνους που θα τοποθετηθούν στις ταχέως αναπτυσσόμενες βιομηχανίες της νέας εποχής.
3 Αναδιανομή πλούτου. Στις ΗΠΑ σήμερα το 0,1% των πιο πλούσιων ανθρώπων ελέγχει πλούτο που αντιστοιχεί σε αυτό που κατέχει το 90% των πιο φτωχών ανθρώπων για πρώτη φορά από τη δεκαετία του 1930. Την ερχόμενη 10ετία αναμένεται μία αναδιανομή του πλούτου, καθώς πολιτικοί σχηματισμοί θα προτείνουν ολοένα και πιο ριζοσπαστικές ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση της εισοδηματικής ανισότητας. Την ερχόμενη 10ετία οι επενδυτές θα πρέπει να προετοιμαστούν για έναν συνδυασμό υψηλότερης φορολογίας, μεγαλύτερης ρύθμισης των αγορών, αλλά αντιμονοπωλιακών παρεμβάσεων, ενώ υψηλότεροι κατώτατοι μισθοί και οι ασφαλιστικές δαπάνες θα μπορούσαν ενδεχομένως να χρηματοδοτηθούν από την αποκαλούμενη «3η Νομισματική Πολιτική» (Monetary Policy 3).
4 «Νομισματική Πολιτική 3». Ο ρόλος της νομισματικής πολιτικής διευρύνθηκε το 2010. Εχει ξεπεράσει τα παραδοσιακά όρια της πτώσης των επιτοκίων και των «μη συμβατικών» προγραμμάτων αγοράς περιουσιακών στοιχείων. Δεδομένων και των δημογραφικών εξελίξεων είναι πιθανό να δούμε μία μετάβαση σε αυτό που ο Ray Dalio (δισεκατομμυριούχος, ιδρυτής της εταιρείας επενδύσεων Bridgewater Associates, ενός από τα μεγαλύτερα hedge funds παγκοσμίως) ονόμασε «Νομισματική Πολιτική 3» (MP3). Δηλαδή η δημοσιονομική πολιτική θα αναλάβει σημαντικότερο ρόλο στην τόνωση των οικονομιών σε συνδυασμό με τη νομισματική πολιτική. Στην πιο ακραία μορφή του MP3, οι κεντρικές τράπεζες θα «τυπώσουν χρήμα» απευθείας για τους καταναλωτές και τις κυβερνήσεις. Μια τέτοια πολιτική θα μπορούσε να οδηγήσει σε υψηλότερη κατανάλωση, κρατικές δαπάνες και οικονομική ανάπτυξη ή να καταλήξει σε πληθωριστική καταστροφή. Το τελικό αποτέλεσμα επίσης μπορεί να διαφέρει από περιοχή σε περιοχή. Πάντως σημειώνουμε πως ορισμένοι άλλοι οικονομολόγοι φοβούνται πως ακόμη και η «MP3», δηλαδή η δημιουργία μεγάλων δημοσιονομιών ελλειμμάτων και η δημιουργία εσόδων από αυτά, θα είναι και αυτή προβληματική ιδιαίτερα σε αυτό το ιδιαίτερα πολιτικοποιημένο και απείθαρχο περιβάλλον, ενώ αναφέρονται και σενάρια που παραπέμπουν στη δεκαετία του ’30.
5 Δημογραφικό. Την ερχόμενη 10ετία, τόσο στις χώρες με υψηλά όσο και σε αυτές με μεσαία εισοδήματα θα συνταξιοδοτηθούν περισσότεροι άνθρωποι σε σχέση με αυτούς που θα εισέλθουν στην αγορά εργασίας. Αυτό σημαίνει όμως χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης που θα προκαλέσουν ερωτηματικά αναφορικά με τις δημοσιονομικές δυνατότητες των κυβερνήσεων στο πλαίσιο και μιας πιθανής «Νομισματικής Πολιτικής 3». Από την άλλη πλευρά η αύξηση του πληθυσμού στις αναδυόμενες αγορές θα συνεχιστεί, κάτι που θα αναζωογονήσει τις οικονομίες τους. Οι χώρες με «δημογραφικό μέρισμα» όμως, όπως π.χ. η Ινδία, πρέπει επίσης να δημιουργήσουν επαρκή αριθμό θέσεων εργασίας ώστε να αμβλυνθούν οι κίνδυνοι κοινωνικών αναταραχών και να ελεγχθούν οι παγκόσμιες μεταναστευτικές προκλήσεις.
6 Περιβαλλοντικές δράσεις. Κατά την τελευταία δεκαετία, η άνοδος της θερμοκρασίας εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, τα ακραία καιρικά φαινόμενα και οι ανησυχίες σχετικά με την ποιότητα του αέρα συνέβαλαν σε μια μεγαλύτερη ευαισθησία ιδίως της γενιάς που γεννήθηκε τη νέα χιλιετία, με αποτέλεσμα τη νέα 10ετία να αναμένονται περισσότερες περιβαλλοντικές δράσεις. Η εξέλιξη αυτή θα έχει αντίκτυπο στις προτιμήσεις των καταναλωτών προς πιο βιώσιμα προϊόντα, «πράσινα κόμματα» θα κερδίσουν μεγαλύτερα ποσοστά επηρεάζοντας τις κυβερνητικές πολιτικές, ενώ η τεχνολογική πρόοδος θα βοηθήσει την καθαρή ενέργεια να γίνει ανταγωνιστική σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα. Ετσι το ενδιαφέρον για βιώσιμα προϊόντα και υπηρεσίες κατά την επόμενη 10ετία θα αυξηθεί, αν και δεν είναι σίγουρο ότι θα υπάρξουν πραγματικές δεσμεύσεις από τις κυβερνήσεις. Πάντως οι επενδυτές θα μπορούσαν να εξετάσουν προσεκτικά τυχόν ευκαιρίες στους τομείς του real estate, των υποδομών και των εταιρειών κοινής ωφελείας.
Deutsche Bank: Την ερχόμενη 10ετία η γήρανση του πληθυσμού θα επιταχυνθεί, η εργάσιμη ημέρα θα μειωθεί στις 6 ώρες, τα ηλεκτρικά οχήματα μπορεί να αποτελούν το ένα πέμπτο των οχημάτων που πωλούνται μέχρι το 2030, για να αποφευχθεί μια κρίση χρέους οι ονομαστικές αποδόσεις των ομολόγων θα πρέπει να παραμείνουν κάτω από την ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ, εκτιμά μεταξύ άλλων για τη 10ετία που έρχεται η Deutsche Bank, την οποία χαρακτηρίζει και 10ετία των καταναλωτών της Κίνας. Η ινδική οικονομία είναι πιθανό να επιδείξει ισχυρή δυναμική που θα οδηγήσει σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και σε αύξηση των θέσεων εργασίας. Τα φορολογικά συστήματα και τα περιθώρια κέρδους σε ορισμένες δυτικές οικονομίες αναμένεται να προσαρμοστούν στις αυξημένες δημοσιονομικές ανάγκες, τα συνδικάτα μπορεί να ενισχυθούν, οι εξατομικευμένες γονιδιακές θεραπείες ίσως αποτελέσουν την κυρίαρχη τάση, ενώ έρχεται το τέλος των πιστωτικών/χρεωστικών καρτών και των smartphones αλλά και άλλων κορυφαίων σήμερα ηλεκτρονικών συσκευών καθώς θα θεωρούνται απαρχαιωμένες. Παράλληλα, την επόμενη δεκαετία δεν θα προκαλέσει έκπληξη, όπως αναφέρει η γερμανική τράπεζα, αν αναδυθεί απροσδόκητα ένα νέο κρυπτονόμισμα, καθώς αυτά θα μπορούσαν να αποτελέσουν τα μετρητά του 21ου αιώνα.
BofA/ML: Ο κόσμος εισέρχεται σε μία νέα 10ετία, μεταξύ άλλων με τα επιτόκια σε χαμηλό 5.000 ετών, με το χρέος σε επίπεδα ρεκόρ, πολλά περιουσιακά στοιχεία σε επίπεδα «φούσκας», έναν ραγδαίως γηράσκοντα πληθυσμό, περίπου 800 εκατομμύρια ανθρώπους να κινδυνεύουν να χάσουν τις δουλειές τους λόγω της αυτοματοποίησης και με το περιβάλλον στα πρόθυρα καταστροφικών μεταβολών, εκτιμά και η Bank of America/Merrill Lynch. Την ερχόμενη 10ετία αναμένει μεταξύ άλλων πως η αντιστροφή της παγκοσμιοποίησης θα οδηγήσει τα κράτη στο να αναπτύξουν εθνικές βιομηχανίες, ενώ οι χώρες χαμηλού εργατικού κόστους θα χάσουν το πλεονέκτημά τους, καθώς η αυτοματοποίηση της παραγωγής θα σηματοδοτήσει τη μεγαλύτερη μετακίνηση της μεταποίησης προς τις χώρες κατανάλωσης.
Στον τεχνολογικό τομέα, η Huawei βρίσκεται σε μία «κούρσα εξοπλισμών» για την αύξηση της κυριαρχίας στο Διαδίκτυο καθώς η διακίνηση δεδομένων μέσω κινητού θα αυξηθεί κατά 56% στον ασιατικό γίγαντα, έναντι 35% στην Αμερική. Η κινεζική τριάδα των Baidu, Alibaba και Tencent αναμένεται να επωφεληθεί της επανάστασης της τεχνητής νοημοσύνης περισσότερο από τις Facebook, Amazon, Apple, Google και Netflix.
Την επόμενη 10ετία η κατανάλωση πετρελαίου, η κυκλοφορία αυτοκινήτων και η ανισότητα θα κορυφωθούν προτού μειωθούν, καθώς οι άνθρωποι θα κατέχουν λιγότερα και η οικονομία θα προσανατολίζεται από την ιδιοκτησία και την επιδεικτική κατανάλωση στον διαμοιρασμό και στην ανακύκλωση.
Την ερχομένη 10ετία η ύφεση είναι αναπόφευκτη και η φούσκα των ομολόγων θα μπορούσε να αποδειχθεί καταστροφική για τις αγορές, την ώρα που η εξάντληση των εργαλείων των κεντρικών τραπεζών αυξάνει τις πιθανότητες λαθών.
Στη νέα δεκαετία η αύξηση των φόρων, η αυστηρότερη αντιμετώπιση των τεχνολογικών κολοσσών και της επαναγοράς μετοχών, ο έλεγχος των ενοικίων, η διαγραφή φοιτητικού χρέους θα επανέλθουν στο προσκήνιο. Οι κυβερνήσεις θα είναι λιγότερο διστακτικές στην έκδοση νέου χρέους και ο τομέας των υποδομών θα αποτελέσει τον μεγαλύτερο κερδισμένο. Καθώς οι νέοι μεταφέρουν το αίτημα ενός «ηθικού καπιταλισμού», η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα οδηγήσει σε σαρωτικές επιπτώσεις στη γεωργία, στις μεταφορές, στην ενεργειακή πολιτική.
