Αρχές του Δεκέμβρη 2019 δυο νεαροί άντρες σκότωσαν μια γραία γυναίκα και ένας άλλος δολοφόνησε τη σύζυγό του, μέσα στο σπίτι του. Στην Καινή Διαθήκη αναφέρεται ότι τα παιδιά του Αδαμ και της Εύας φιλονίκησαν κι ο Κάιν σκότωσε τον αδερφό του Άβελ. Μέχρι τον 19ο αιώνα, οι μορφωμένοι άνθρωποι βλέποντας τις καθημερινές παραβατικότητες ρωτούσαν : γιατί κάποιοι κλέβουν και σκοτώνουν ; Και απαντούσαν : Απλά επειδή δεν έχουν να φάνε. Δώστε στο λαό ψωμί και τότε θα εξαλειφθεί η παρανομία. Αυτή η άποψη αποτελούσε πλάνη μεγάλη, γιατί η εγκληματικότητα κατά τον εικοστό αιώνα, που η ζωή ως προς την παραγωγή και διανομή των υλικών αγαθών βελτιώθηκε ριζοσπαστικά, τα εγκλήματα δεν περιορίστηκαν, αλλά τουναντίον αυξήθηκαν
Τα παραπάνω δυο αναφερθέντα περιστατικά έχουν διαφορετικές αιτίες, εδράζονται σε άλλες γενεσιουργές αίτιες. Η μεν πρώτη στην απληστία των ανθρώπων, προκειμένου να αποκτήσουν κάποιο ξένο περιουσιακό στοιχείο, η δε δεύτερη στη ζήλια, δηλαδή, σε ψυχολογικό αίτιο.
Από την εποχή του Πλάτωνα μέχρι σήμερα , αναρίθμητοι διακεκριμένοι λόγιοι προσπάθησαν να σκιαγραφήσουν την ιδεώδη πολιτεία, η οποία θα πρόσφερε μια αξιοπρεπή ζωή στα μέλη της. Αλλά όλοι απέτυχαν, γιατί προσέκρουσαν στη φύση του ανθρώπου. Βρήκαν, δηλαδή, ότι ο άνθρωπος είναι άπληστος, μοχθηρός , ζηλιάρης κακοήθης κ.ο.κ. , ώστε δεν μπαίνει σε καλούπια. Πρόσθετα, κατά το τέλος του 19ου αιώνα Αμερικανοί επιστήμονες διαπίστωσαν πως πολλοί άνθρωποι γεννιούνται με διαταραγμένα ψυχικά προσόντα, κοινώς «κουσούρια» . Έτσι προέκυψε η θεωρία της «ευγονικής» , επάνω στην οποία στηρίχθηκαν πολλές αποτρόπαιες πράξεις, όπως εν μέρει το Ολοκαύτωμα των Εβραίων από τον Χίτλερ. Αυτός ο κλάδος της επιστήμης εξελίχθηκε και μετονομάσθηκε σήμερα σε «γενετική», η οποία συχνά αναφέρεται κι ως «η φύση εναντίον της ανατροφής», καθόσον το ενδο-ή το έξω-κυτταρικό περιβάλλον ενός κυττάρου ή οργανισμού μπορεί από ενεργή να μεταπέσει σε ανενεργή κατάσταση μεταγραφής γονιδίων και αντίστροφα.
Σήμερα ξέρουμε ότι κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης τα πράγματα μέσα στο σώμα της εκκολαπτόμενης μητέρας, δεν εξελίσσονται πάντα ομαλά.
Στην αρχή του εικοστού αιώνα, οι δυο νέες επιστήμες, η κοινωνιολογία κι η ψυχολογία διατύπωσαν δυο αντιθετικές θεωρίες. Η μεν πρώτη ισχυριζόταν ότι ο άνθρωπος είναι το αποτέλεσμα του περιβάλλοντος στο οποίο μεγαλώνει, η δε δεύτερη πως ο άνθρωπος δεν είναι «tabula rasa» , δηλαδή ένας καθαρός πίνακας, επάνω στον οποίο μπορεί κανείς να γράψει ό,τι θέλει.
Στις μέρες μας γνωρίζουμε ότι το σωστό είναι με τη θέση της ψυχολογίας. Μπορεί η αγωγή και το περιβάλλον του παιδιού να επηρεάζουν τον χαρακτήρα του, αλλά ως ένα σημείο, γιατί τα συναισθήματα του ατόμου έρχονται με τη γέννησή του. Αυτή η άποψη αποδεικνύεται περίτρανα, σε μια οικογένεια με π.χ. πέντε παιδιά, που έχουν τους ίδιους γονείς και μεγαλώνουν στο ίδιο περιβάλλον, αλλά παρουσιάζουν εντελώς διαφορετικούς χαρακτήρες. Πέραν τούτου στις μέρες μας η βιολογία μας λέει επ’ αυτού: ότι «κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μέσα στα σπλάχνα της μητέρας, λαμβάνουν χώρα διάφορες τυχαίες πρωτεϊνικές μεταλλάξεις», (Αλλαχιώτης) , οι οποίες διαμορφώνουν το ποιόν του βρέφους.
Μπορεί κάτι ν’ αλλάξει ;
Ο διακεκριμένος σύγχρονος φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης είχε γράψει ότι στη σημερινή κοινωνία εκείνο που είναι σημαντικό και επηρεάζει τη ζωή των ανθρώπων είναι «η αυτονομία» της οποίας στόχος είναι η συνειδητοποίηση της αυτοθέσμισης της κοινωνίας. Οι ανθρώπινες κοινωνίες θα πρέπει να μπουν στην εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία να συνειδητοποιήσουν την αυτοθέσμισή τους: Το γεγονός ότι οι άνθρωποι ενώ συγκροτούνται οι ίδιοι σε κοινότητες, ταυτόχρονα ευθύνονται για την ιστορία τους η οποία είναι αποτέλεσμα της δική τους θέλησης και δράσης.
Όλες οι θρησκείες, από τους αρχαιοτάτους χρόνους εμπεριέχουν ηθικούς κανόνες, που προτρέπουν τους ανθρώπους στο σωστό και το δίκαιο. Αλλά διαχρονικά διαπιστώθηκε ότι οι θρησκευτικές παραινέσεις δεν φτάνουν για να κρατούν τους ανθρώπους στον ίσιο δρόμο, γιατί αυτοί προκειμένου να εξασφαλίσουν το συμφέρον τους, παρακάμπτουν και ξεπερνούν εύκολα τις ηθικές αναστολές και του ηθικούς κανόνες. Γι’ αυτό η οργανωμένη κοινωνία, δηλαδή το κράτος, θέσπισε τους ποινικούς νόμους, των οποίων η παράβαση προκαλεί κολασμό. Και ακριβώς ο φόβος της ποινής και των συνεπειών είναι που αποτρέπουν τους πολλούς να παραβούν τους νόμους. Αλλά ο άνθρωπος είναι λογικό ον. Αυτό θα πει ότι έχει μυαλό και δύναται να σκέφτεται. Έτσι, εκεί όπου διαπιστώνει πως δεν μπορεί να τον πιάσει η «τσιμπίδα» του νόμου, παρακάμπτει χωρίς μεγάλη δυσκολία ό,τι απαγορεύεται .Καθημερινό παράδειγμα η φοροδιαφυγή.
Και εδώ γίνονται ορισμένες διαπιστώσεις, που οδηγούν σε κάποια συμπεράσματα :
- Πρώτον , η οργανωμένη κοινωνία, για να λειτουργήσει χρειάζεται νόμους και κανόνες, που εξασφαλίζουν την τάξη και την ασφάλεια των μελών της. Καμιά κοινωνία μέχρι σήμερα, όχι μόνο δε στάθηκε, αλλά ούτε έγινε η προσπάθεια , να λειτουργήσει χωρίς νόμους. Οι αντιεξουσιαστικές κι αναρχικές θεωρίες υπάρχουν μόνο στα κεφάλια μερικών ονειροπόλων.
- Δεύτερον, για να υπάρχει τάξη κι ηρεμία, δεν είναι αναγκαίο να καθιερωθεί το αστυνομικό κράτος ή στρατιωτικό καθεστώς, αλλά η αναγνώριση κι η πίστη των μελών της κοινωνίας, ότι ο περιορισμός, όσο το δυνατόν περισσότερο, της ανομίας , μπορεί να συμβάλει στην ήρεμη ζωή όλων μας. Μπαχαλάκηδες, Ρουβίκωνες , Αντιεξουσιαστές κι Αναρχικοί δεν έχουν καμιά θέση στη σύγχρονη κοινωνία.
- Η Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά κι η βασική σχολική εκπαίδευση , οφείλουν να βάλουν στο κεφάλι των ανθρώπων πως σήμερα η παραβατικότητα δεν ωφελεί κανέναν κι ότι η ήρεμη ζωή αποβαίνει προς όφελος όλων μας. Κάτι βέβαια που δεν είναι εύκολα εφικτό. Αλλά τουλάχιστον, θα πρέπει να γίνει η προσπάθεια.
