Μια χρονιά, το 2019, που «παίχτηκε» στους δρόμους, με διαδηλώσεις και κινητοποιήσεις σε όλη την υφήλιο, αποτελεί το επιστέγασμα μιας δεκαετίας οργής και αναταραχών που ξεκίνησε με την Αραβική Ανοιξη το 2011.
Εφέτος, πιο έντονα και σε περισσότερες χώρες, αλλά και όλη τη δεκαετία που προηγήθηκε πραγματοποιήθηκαν μαζικές διαμαρτυρίες κατά της διαφθοράς, του αυταρχισμού, των ανισοτήτων και της κλιματικής αλλαγής.
Ενδεικτικό είναι ότι το περιοδικό «Time» ανακήρυξε πρόσωπο της χρονιάς 2011 τον «Ανώνυμο διαδηλωτή» και της χρονιάς 2019 τη σουηδή ακτιβίστρια Γκρέτα Τούνμπεργκ, που ξεκίνησε τις μαζικές παγκόσμιες μαθητικές διαδηλώσεις κατά της κλιματικής αλλαγής.
Το κίνημα Occupy Wall Street ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 2011
Οι διαδηλώσεις χαρακτήρισαν τη δεκαετία που πέρασε. Αλλοτε πνίγηκαν στο αίμα, όπως στην Αίγυπτο το 2011, ή εξελίχθηκαν σε εμφύλιο, όπως στη Συρία. Αλλοτε στρέφονταν εναντίον των ανισοτήτων, όπως το κίνημα «Occupy Wall Street» που ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη το 2011, και άλλοτε κατά της λιτότητας, όπως οι «Αγανακτισμένοι» που ξεκίνησαν στην Ισπανία το 2011 και εξαπλώθηκαν και στην Ελλάδα. Αλλοτε εκδηλώθηκαν κατά του αυταρχισμού ενός ηγέτη, όπως στο Πάρκο Γκεζί της Κωνσταντινούπολης το 2013 κατά της τροπής που πήρε η Τουρκία επί Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, και άλλοτε κατά του αυταρχισμού ενός συστήματος, όπως εφέτος στο Χονγκ Κονγκ.
Η αλήθεια είναι ότι δεν έχουν αλλάξει και πολλά από την αρχή της δεκαετίας του 2010. Από τις χώρες που ξεσηκώθηκαν στην Αραβική Ανοιξη, μόνο η Τυνησία σημείωσε πρόοδο. Οι υπόλοιπες βρίσκονται σήμερα εκεί όπου βρίσκονταν προτού ξεσπάσει η λαϊκή εξέγερση των Αράβων – στην Αίγυπτο, για παράδειγμα, άλλαξε ο ένας δικτάτορας (Χόσνι Μουμπάρακ) με έναν άλλο (Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι) ενώ στη Συρία επιβίωσε στην εξουσία ο Μπασάρ αλ Ασαντ.
Πλατεία Ταχρίρ, 2011. Ο Μουμπάρακ έπεσε, αλλά ο αυταρχισμός δεν ηττήθηκε στην Αίγυπτο
Αλλού η κατάσταση επιδεινώθηκε σε σχέση με το σημείο όπου βρισκόταν στην αρχή της δεκαετίας, όπως στις ΗΠΑ, όπου το «Occupy Wall Street» έχει σβήσει αλλά εν τω μεταξύ ο Ντόναλντ Τραμπ διαδέχθηκε τον Μπαράκ Ομπάμα στον Λευκό Οίκο και, σύμφωνα με εφετινά στοιχεία, η ανισότητα σημείωσε ρεκόρ αφότου η Υπηρεσία Απογραφής (Census Bureau) άρχισε να τη μετράει πριν από 50 χρόνια.
Αυτό που σίγουρα άλλαξε μέσα στα δέκα τελευταία χρόνια είναι ο ρόλος των social media. Στην Αραβική Ανοιξη και σε άλλα κινήματα των αρχών της δεκαετίας του 2010 τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν εκείνα που εξασφάλισαν την οργάνωση και την εξάπλωση των διαδηλώσεων και «υμνήθηκαν» ως καταλύτες της αλλαγής, μακριά και πέρα από τον έλεγχο των αυταρχικών συστημάτων. Σήμερα, στο τέλος της δεκαετίας, τα social media έχουν πλέον καθιερωθεί ως διασπορείς μίσους και διχασμού (διαδίδουν ακροδεξιές αντιλήψεις, θεωρίες συνωμοσίας και fake news) και όργανα κρατικής καταστολής και ελέγχου (όπως για την πάταξη της μουσουλμανικής μειονότητας των Ουιγούρων από το καθεστώς της Κίνας).
Αντί να δώσουν δύναμη στον «Ανώνυμο διαδηλωτή» του 2011, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εισέβαλαν στον ιδιωτικό χώρο των χρηστών τους, αφαιρώντας ακόμη και την ικανότητα ενός απλού πολίτη να κρατάει προσωπικά του στοιχεία κρυφά από τον «Μεγάλο Αδελφό».
Πολλοί μιλούν για το νέο κύμα παγκόσμιων διαδηλώσεων του 2019, το τρίτο ύστερα από εκείνα που συντάραξαν τον κόσμο στα τέλη της δεκαετίας ’80 – αρχές ’90, οδηγώντας στην πτώση του κομμουνισμού, και νωρίτερα το 1968, όταν είχαν ξεσηκωθεί από το Παρίσι μέχρι την Πράγα και από τη Βόρεια Ιρλανδία (αρχή των ταραχών ανάμεσα σε καθολικούς και προτεστάντες) μέχρι τις ΗΠΑ (κατά του πολέμου του Βιετνάμ).
Από τους δρόμους στο Twitter
Οι διαδηλώσεις εντάθηκαν το 2019. Ισως γιατί το να κατεβεί κάποιος στους δρόμους φαντάζει πιο αποτελεσματικό από το να πάει να ψηφίσει – να περίμεναν τα Κίτρινα Γιλέκα τις εκλογές του 2022 για να απαιτήσουν να πάρει πίσω ο Εμανουέλ Μακρόν τον πράσινο φόρο στα καύσιμα; Ισως γιατί η διαμαρτυρία του καναπέ – με ένα like ή μια οργισμένη ανάρτηση – μπορεί πια να χειραγωγηθεί πολύ εύκολα: τα like αγοράζονται πανεύκολα, το Twitter είναι ο προνομιακός χώρος «έκφρασης σε 140 χαρακτήρες» πολιτικών όπως ο Τραμπ.
