Μια συνομιλία με τον ομότιμο καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) Θεοδόσιο Τάσιο σε αφήνει πάντα διψασμένο για περισσότερα. Επίσης σε κάνει να αναρωτιέσαι πώς θα ήταν να είσαι στη θέση του και ταξιδεύοντας ανά την Ελλάδα να διαπιστώνεις ότι τα έργα σου είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής αμέτρητων συμπατριωτών σου. Πάρτε για παράδειγμα τη συρταρωτή γέφυρα της Χαλκίδας, η οποία εκτός από την αδιαμφισβήτητη λειτουργικότητά της, εντυπωσιάζει με τη λιτή κομψότητά της. Και ενώ μοιάζει τόσο μοντέρνα, στην πραγματικότητα βρίσκεται εκεί για σχεδόν 6 δεκαετίες! Η σύλληψη και κατασκευή της, από τους Ευθύμη Μαλάκη και Θεοδόσιο Τάσιο, αποτέλεσε μια παγκόσμια πρωτιά. Οι Ελληνες είχαν προηγουμένως κερδίσει τον διεθνή διαγωνισμό που είχε προκηρυχθεί από το υπουργείο Δημοσίων Εργων αποκλείοντας μεταξύ άλλων και κολοσσιαία γερμανική εταιρεία.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο νεαρός καθηγητής διακρινόταν διεθνώς: λίγα χρόνια νωρίτερα, γάλλος καθηγητής Πολυτεχνείου είχε μεταφράσει (από τα ελληνικά στα γαλλικά) τη μελέτη του για τη σύνθεση του σκυροδέματος. «Το σκυρόδεμα είναι ένα ελληνικό υλικό» μας είπε όταν τον πείσαμε να μας μιλήσει για να σας τον παρουσιάσουμε και εξήγησε: «Ξύλο δεν έχουμε, χάλυβα δεν έχουμε, πέτρες έχουμε, αλλά δεν μπορούμε λόγω σεισμικότητας να τις χρησιμοποιήσουμε». Ηταν ακριβώς αυτή η επίγνωση των δυνατοτήτων αλλά και των αναγκών της Ελλάδας που τον ώθησε από την εποχή των σπουδών του στη Γαλλία να ασχοληθεί με το σκυρόδεμα «υλικό του οποίου τις ιδιότητες μπορεί κανείς να υπαγορεύσει». Και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Θεοδόσιος Τάσιος ήξερε καλά πώς να υπαγορεύει στο σκυρόδεμα τις ιδιότητες που επιθυμούσε: υπήρξε ο άνθρωπος που εισήγαγε στη χώρα μας το ανθεκτικό προεντεταμένο σκυρόδεμα το 1954, ταυτόχρονα με τις ΗΠΑ, στη δίδυμη πλακογέφυρα του Κηφισού.

Το άροτρο που του… έδειξε τον δρόμο

Από πού προέκυψε όμως αυτή η ανάγκη προσφοράς προς τη χώρα και τον άνθρωπο; Οταν ο Θεοδόσιος Τάσιος ήταν μαθητής (σε 8τάξιο γυμνάσιο) δύο ισχυρές αγάπες τον έλκυαν προς αντίθετες κατευθύνσεις: από τη μια τα μαθηματικά και από την άλλη τα αρχαία ελληνικά. Βρήκε όμως τον δρόμο του χάρη σε ένα βιβλιαράκι που ανακάλυψε στην πατρική βιβλιοθήκη (ο πατέρας του ήταν απόφοιτος της Αβερωφείου Γεωργικής Σχολής της Λάρισας). Το βιβλιαράκι πραγματευόταν το παρακάτω πρόβλημα: ποια είναι η μορφή που πρέπει να έχει το υνί του αρότρου έτσι ώστε με την ίδια ελκτική δύναμη του ζώου ή την ωστική δύναμη του ανθρώπου (ναι, ναι, δεν διέθεταν όλοι ζώα!) να παράγει τη μέγιστη ποσότητα εκσκαπτόμενου χώματος; Τα ανώτερα μαθηματικά που χρησιμοποιήθηκαν για την επίλυση του προβλήματος όχι μόνο δεν έκαμψαν το ενδιαφέρον του, αλλά επέδρασαν καταλυτικά στον νεαρό Θεοδόσιο. «Οταν το διάβασα ένιωσα επιφώτιση! Εχεις έναν φτωχό άνθρωπο και με κάτι εξισώσεις, κάτι σημαδάκια στο χαρτί (σχεδόν άμπρα-κατάμπρα δηλαδή) καταφέρνεις αυτός να πάει στο σπίτι του δύο ώρες νωρίτερα! Αυτή η σύζευξη μαθηματικών με την ανθρώπινη ευτυχία και δικαιοσύνη ήταν μια αποκάλυψη, μια μάγευση των μαθηματικών μέσω της τεχνολογίας. Ετσι έπαυσα να σκέφτομαι αν θα γίνω αρχαιολόγος ή φιλόλογος και άρχισα να λέω ότι θα γίνω μαθηματικός ή μηχανικός».

Υπήρχε όμως και ένας τρίτος πόλος έλξης για τον 12χρονο Θεοδόσιο που μεγάλωνε στην κατοχική Ελλάδα: η πολιτική! Με πρόωρη σωματική και διανοητική ανάπτυξη, έγινε δεκτός στην ΕΠΟΝ και σύντομα αναδείχθηκε σε σημαίνον μέλος της, διοικώντας μια δεκαρχία και αναλαμβάνοντας ο ίδιος ορισμένες αποστολές. Η μετέπειτα απόφασή του να παραιτηθεί διαφωνώντας, θα μπορούσε να αποδειχθεί επικίνδυνη για τον ίδιο και ίσως την οικογένειά του. Εκείνα τα δύσκολα χρόνια ήταν κανείς ή φίλος ή εχθρός και η κατάσταση θα μπορούσε να είχε φτάσει στα άκρα. Το θέμα λύθηκε από τον Αρη Βελουχιώτη αυτοπροσώπως, ο οποίος έδωσε εντολή να μην πειραχτεί η οικογένεια Τάσιου. Βλέπετε, όταν ήταν ακόμη γνωστός ως Θανάσης Κλάρας όχι απλώς είχε υπάρξει συμμαθητής του πατέρα Τάσιου στην Αβερώφειο Γεωργική Σχολή, αλλά είχαν και μια περιπετειώδη γνωριμία. Μόνο που αυτό είναι μια άλλη ιστορία!

Με αυτές τις καταβολές ο Θεοδόσιος Τάσιος σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο ΕΜΠ και όταν αργότερα υπηρέτησε σε αυτό, φρόντισε από τη θέση του κοσμήτορα να το εμπλουτίσει θεσπίζοντας και νέες έδρες. Στην πραγματικότητα το έργο του Τάσιου είναι μια προσφορά στο σύνολο που δεν έχει ούτε γεωγραφικά ούτε χρονικά όρια: ο ισχύων ευρωπαϊκός αντισεισμικός κανονισμός έλαβε υπόψη και μελέτες του εργαστηρίου του στο ΕΜΠ, ο ίδιος συνεργάστηκε (κατόπιν πρόσκλησης του αργεντινού προέδρου Αλφονσίν) για τον αντισεισμικό κανονισμό της Νοτίου Αμερικής, ενώ με ρώσους συναδέλφους του συνέγραψε και ρωσικό βιβλίο για τα αντισεισμικά τοιχώματα.

Εμβάθυνε στη Φιλοσοφία

Η ενασχόληση με την τεχνολογία, αλλά και η εις βάθος μελέτη της αρχαίας τεχνολογίας ήταν μοιραίο να οδηγήσει ένα ανήσυχο πνεύμα όπως αυτό του Τάσιου στη φιλοσοφία. Ο ίδιος αρέσκεται να μας θυμίζει ότι για τον Πλάτωνα η φιλοσοφία ήταν «παιδεία θανάτου», αλλά ήταν ακριβώς η επίδραση της τεχνολογίας στη ζωή των ανθρώπων που τον ώθησε σε αυτή: «Σε αντίθεση με την επιστήμη, η οποία αναζητεί το γιατί συμβαίνει κάτι, η τεχνολογία προσπαθεί να πετύχει κάτι που δεν υπάρχει. Το δημιούργημά σου όμως δεν πρέπει μόνο να θεραπεύει αυτό για το οποίο σχεδιάστηκε, αλλά και να είναι ασφαλές, να είναι οικονομικό, να είναι φτιαγμένο και με αισθητικά κριτήρια… Με άλλα λόγια, η μηχανοτεχνική σκέψη στη μεγάλη κλίμακα ωθεί σε μια ηθικής κατηγορίας διεργασία».

Περιττό να πούμε πόσο εμβάθυνε στη φιλοσοφία: πολλοί από εμάς έχουμε απολαύσει τα φιλοσοφικά κείμενά του και δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι είναι ισόβιος επίτιμος πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Φιλοσοφίας, ούτε το ότι ένα από τα επτά τιμητικά διδακτορικά που του έχουν απονεμηθεί προέρχεται από τη Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ. «Η φιλοσοφία βοηθάει στο να ξέρουμε πού βαδίζουμε» μας λέει ο Θεοδόσιος Τάσιος, ο οποίος φαίνεται πως καταφέρνει να βαδίζει πάντα σε πολλούς δρόμους ταυτόχρονα. Οπως αποδεικνύεται από τα σχετικά δοκίμια, ο πλέον πρόσφατος δρόμος του έχει να κάνει με «το αισθητικό ενέργημα», την τέχνη.