Είναι παράδοξο που περισσότερα από τριάμισι χρόνια μετά το δημοψήφισμα για το Brexit και ύστερα από μια προεκλογική εκστρατεία σχεδόν μονοθεματική, κανείς δεν γνωρίζει προς τι είδους έξοδο από την ΕΕ οδεύει η Βρετανία. Ο Μπόρις Τζόνσον πορεύτηκε προεκλογικά με το «Let’s get Brexit done» αλλά, όπως παρατηρούν πολλοί, στη Βρετανία και στην ΕΕ, αυτό είναι σύνθημα, και όχι πρόγραμμα. Και το ερώτημα αν η χώρα οδεύει προς ένα μαλακό ή ένα σκληρό Brexit παραμένει αναπάντητο.
Ο Τζόνσον διαθέτει σήμερα πλειοψηφία 80 εδρών στη Βουλή, μεγαλύτερη από κάθε Συντηρητικό πρωθυπουργό μετά τη Μάργκαρετ Θάτσερ το 1987. Προχθές Παρασκευή υπερψηφίστηκε, όπως ήταν αναμενόμενο, από τη Βουλή η αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ στις 31 Ιανουαρίου. Αλλά το νομοσχέδιο περιείχε μια σημαντική τροπολογία: ότι δεν επιτρέπεται στην κυβέρνηση να ζητήσει παράταση των διαπραγματεύσεων για τη μελλοντική εμπορική σχέση Βρετανίας – ΕΕ, οι οποίες πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί ως το τέλος του 2020, διάστημα πολύ σύντομο για μια συμφωνία πιο περίπλοκη και από εκείνη του Brexit.
Οπως αναφέρει η Συμφωνία Αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ, η μεταβατική περίοδος (από 1ης Φεβρουαρίου μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2020) θα μπορούσε να παραταθεί κατά δύο χρόνια με τη σύμφωνη γνώμη των δύο μερών, της Βρετανίας και της ΕΕ. Η τροπολογία όμως του Τζόνσον αποκλείει την παράταση. Αν δεν έχει επιτευχθεί συμφωνία μέχρι εκείνη την ημερομηνία, τότε η εμπορική σχέση Βρετανίας – ΕΕ θα διέπεται από τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, το οποίο σημαίνει δασμούς στις εισαγωγές και εξαγωγές.
Στο μυαλό του Μπόρις Τζόνσον
Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον αλλά και πολλές εικασίες για το τι ακριβώς έχει στο μυαλό του ο Τζόνσον για τη μελλοντική εμπορική σχέση Βρετανίας – ΕΕ. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός θα προτιμούσε μια πολύ βασική συμφωνία που θα αποκλείει τους δασμούς στα προϊόντα αλλά θα βγάζει τη Βρετανία από την τελωνειακή ένωση με την ΕΕ (πλην της Βόρειας Ιρλανδίας) και θα της αφήνει τη μέγιστη δυνατή ελευθερία για να διαπραγματεύεται διμερείς εμπορικές συμφωνίες με τρίτες χώρες.
Οι Βρυξέλλες όμως καθιστούν σαφές ότι, για να μην επιβάλουν δασμούς στα βρετανικά προϊόντα, πρέπει η εμπορική συμφωνία με το Λονδίνο να εξασφαλίζει ισότιμους όρους ανταγωνισμού ανάμεσα στις δύο πλευρές. Η ΕΕ, δηλαδή, αποκλείεται να επιτρέψει στη Βρετανία να παράγει πιο ανταγωνιστικά προϊόντα από τα ευρωπαϊκά, επειδή το Λονδίνο θα μοιράζει επιδοτήσεις σε διάφορους τομείς, θα απορυθμίσει την αγορά εργασίας και θα εγκαταλείψει τις πολιτικές για το κλίμα. Οι Βρυξέλλες θα θέσουν ως απαράβατο όρο στη Βρετανία να παραμείνει ευθυγραμμισμένη με την ΕΕ στους τομείς αυτούς, προκειμένου ο Τζόνσον να πετύχει την παραμικρή εμπορική συμφωνία.
Οταν θα πλησιάζει η 31η Δεκεμβρίου 2020, οι Βρυξέλλες θα πουν στον Τζόνσον «τη συμφωνία που θέλουμε εμείς ή καμία συμφωνία» και, όπως έγραψαν οι «Financial Times», «αυτή τη φορά η ΕΕ θα έχει ακόμη μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ. Προτού διαπραγματευτεί τη Συμφωνία Αποχώρησης, η ΕΕ έπρεπε να βεβαιωθεί ότι θα προστατεύονταν τα συμφέροντα της Ιρλανδίας και δεν θα υπήρχαν σκληρά σύνορα με τη Βόρεια Ιρλανδία. Τα συμφέροντα αυτά έχουν πλέον εξασφαλιστεί από την αναθεωρημένη Συμφωνία Αποχώρησης» – στην οποία ο Τζόνσον συμφώνησε το σκληρό σύνορο να μετακινηθεί ανάμεσα στη Βρετανία και τη Βόρεια Ιρλανδία.
Οι βρετανοί αναλυτές σπάνε το κεφάλι τους για να καταλάβουν αν ο Τζόνσον σκοπεύει να οδηγήσει τη Βρετανία σε ένα μαλακό ή ένα σκληρό Brexit στο τέλος του 2020. Σύμφωνα με το BBC, η τροπολογία του Τζόνσον έχει ελάχιστη πρακτική σημασία – ο πρωθυπουργός διαθέτει τόσο άνετη πλειοψηφία που είναι απίθανο οι βουλευτές να τον ανάγκαζαν να ζητήσει παράταση από την ΕΕ – αλλά τεράστια συμβολική: «Εγγυώμενος ότι η μεταβατική περίοδος δεν θα παραταθεί, δείχνει ότι ο χρόνος θα επαρκέσει μόνο για μια πολύ βασική εμπορική συμφωνία που θα αφήσει άλυτα πολλά σημαντικά ζητήματα. Αυτό σημαίνει πως, για να επιτευχθεί μια γρήγορη συμφωνία μηδενικών δασμών, η Βρετανία θα πρέπει να συναινέσει στους όρους της ΕΕ, όπως για το περιβάλλον, τα εργασιακά και τις επιδοτήσεις».
Ο «μπαμπούλας» του No Deal, λοιπόν, επικρέμαται πάνω από τη Βρετανία και δεν είναι περίεργο που η στερλίνα έπεσε μόλις ο Τζόνσον ανακοίνωσε αυτή την εβδομάδα ότι θα απέκλειε με νόμο την παράταση των εμπορικών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ πέραν της 31ης Δεκεμβρίου 2020. Βρετανοί αναλυτές θεωρούν ότι ούτε ο ίδιος ο πρωθυπουργός δεν επιθυμεί το No Deal διότι κατανοεί τις δυσμενείς επιπτώσεις του στη βρετανική οικονομία – οι οποίες, αν μη τι άλλο, θα μηδένιζαν τις πιθανότητές του να επανεκλεγεί στην Ντάουνινγκ Στριτ. Πιστεύουν ότι ο Τζόνσον κραδαίνει την απειλή του No Deal ως διαπραγματευτικό χαρτί, τόσο απέναντι στις Βρυξέλλες όσο και απέναντι στο ίδιο του το κόμμα.
Εξοδος από το πολιτικό χάος
«Στις Βρυξέλλες, όπως και στο Λονδίνο, η λογική επιβάλλει ένα μαλακό Brexit, ότι η δεύτερη οικονομία της Ευρώπης θα οδηγηθεί στο Brino – ένα Brexit μόνο κατ’ όνομα» έγραψε ο «Monde». «Κανείς δεν γνωρίζει προς ποιο θα κλίνει ο Τζόνσον, ίσως ούτε και ο ίδιος. Αλλωστε αυτό που ψήφισαν οι Βρετανοί στις 12 Δεκεμβρίου δεν είναι τόσο το Brexit όσο την έξοδο από το πολιτικό χάος που προκαλούσε η προοπτική του Brexit».
Τα σενάρια της «κωλοτούμπας»
Μία αισιόδοξη άποψη είναι ότι θα υπάρξει μια βασική εμπορική συμφωνία ως το τέλος του 2020 και μετά αυτή θα εμπλουτιστεί με τον καιρό _ «με άλλα λόγια, θα παραταθούν οι διαπραγματεύσεις χωρίς να υπάρξει παράταση», όπως το τοποθέτησε εύστοχα δημοσιογράφος του BBC. Υπάρχουν και εκείνοι που δεν αποκλείουν να κάνει ο Τζόνσον «κωλοτούμπα» με εύσχημο τρόπο για να αποφύγει την τελευταία στιγμή το No Deal. Με πλειοψηφία 80 βουλευτών, λένε, μπορεί να κάνει ό,τι θέλει: να αλλάξει γνώμη, να παρατείνει καταληκτικές ημερομηνίες, ακόμη και να αντικρούσει τον ίδιο τον εαυτό του.
