Θρυλείται ότι όταν ο Πικάσο επισκέφθηκε τα σπήλαια Λασκό, όπου το 1940 είχαν ανακαλυφθεί οι περίφημες τοιχογραφίες που χρονολογούνται εδώ και 17 χιλιάδες χρόνια, γύρισε προς τον ξεναγό του και είπε: «Είχαν ανακαλύψει τα πάντα!». Οι ιστορικοί της Τέχνης εκτιμούν ότι η αναφορά του μεγάλου ζωγράφου είχε να κάνει με την προοπτική και τις αναλογίες, ωστόσο για τους ανθρωπολόγους η ουσία των τοιχογραφιών αυτών βρίσκεται αλλού: είναι αποκαλυπτικές της ικανότητας του Homo sapiens να διηγείται ιστορίες. Και πρόκειται για μια ικανότητα που καθιστά το είδος μας μοναδικό στο ζωικό βασίλειο.
Με την πρόσφατη χρονολόγηση, στα 43 χιλιάδες χρόνια πριν, τοιχογραφιών που ανακαλύφθηκαν το 2017 σε σπήλαιο του νησιού Sulawesi στην Ινδονησία, η ικανότητα να εμπνεόμαστε και να διηγούμαστε φανταστικές ιστορίες αποδεικνύεται ενδογενής. Σύμφωνα με τη σχετική δημοσίευση (στην επιθεώρηση Nature της 11ης Δεκεμβρίου 2019) της αυστραλιανής ομάδας επιστημόνων που μελετά τις τοιχογραφίες, αυτές απεικονίζουν σκηνές κυνηγιού όπου αγριογούρουνα και βοοειδή κυνηγιούνται από φιγούρες ανθρώπων που όμως φέρουν και χαρακτηριστικά ζώων, όπως ουρές ή ράμφη.
Τι να θέλουν άραγε να επικοινωνήσουν αυτές οι σκηνές; Είναι μια μορφή θρησκευτικής λατρείας; Καλλιτεχνικής έκφρασης; Είχε ο/οι δημιουργός/οί τους στόχο να δώσει/ουν στην ομάδα του/τους οδηγίες για το κυνήγι; Οι ερευνητές δεν μπορούν να είναι σίγουροι. Αυτό για το οποίο μπορούμε όμως να είμαστε σίγουροι είναι ότι η επιβίωση του ανθρώπινου είδους εξασφαλίστηκε χάρη σε προσαρμογές όπως αυτή της διήγησης η οποία ένωσε και ενώνει τα μέλη των ομάδων γύρω από ένα κοινό «παραμύθι». Περιττό να σημειώσουμε ότι σε μια τέτοια συνθήκη οι ακροατές είναι εξίσου σημαντικοί με τον αφηγητή.
Κομβικής σημασίας εξελικτική προσαρμογή για τη δημιουργία ομάδων είναι για τους κοινωνιολόγους η ενσυναίσθηση: μόνο όταν μπορούμε να μπούμε στη θέση του άλλου μπορούμε να διηγηθούμε ένα παραμύθι που τον συμπεριλαμβάνει. Οπως θα διαβάσετε σήμερα (σελ. 4-5), ακόμη και μωρά έξι μηνών δείχνουν ενσυναίσθηση παίρνοντας το μέρος του αδικουμένου! Ο άνθρωπος είναι «φύσει κοινωνικό ον» έλεγε ο Αριστοτέλης, για τον οποίο επίσης μπορείτε να διαβάσετε (σελ. 2-3) σήμερα. Σκεφτείτε το: υπάρχει καλύτερη έκφραση της κοινωνικής μας φύσης από το να ενθαρρύνουμε συμπεριφορές που απορρέουν από την ενσυναίσθηση; Ολόκληρο τον χρόνο, όχι μόνο στη διάρκεια των γιορτών! Καλά Χριστούγεννα.
