Η κυβέρνηση με εξαγγελία του Πρωθυπουργού στο Ζάππειο αποφάσισε, λανθασμένα αλλά ίσως δικαιολογημένα, να γιορτάσει την επέτειο των 2.500 χρόνων από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας (Σεπτέμβριος 480 π.Χ.) και τη Μάχη των Θερμοπυλών (Ιούλιος ή Αύγουστος 480 π.Χ.) το 2020. Λανθασμένα, γιατί τα 2.500 χρόνια συμπληρώνονται το 2021, και όχι το 2020, δεδομένου ότι η αρίθμηση μετά Χριστόν αρχίζει από το έτος 1 (δεν υπάρχει έτος μηδέν). Δικαιολογημένα, για να μη συμπέσει με τον εορτασμό των 200 ετών από την έναρξη της ελληνικής επανάστασης.
Είναι μια μοναδική ευκαιρία προβολής της Ελλάδας προς το εξωτερικό αν η επέτειος «χρησιμοποιηθεί» σωστά. Αυτό είναι κυρίως αρμοδιότητα και ευθύνη του υπουργείου των Εξωτερικών, το οποίο μάλιστα προσφάτως απέκτησε και το πλέον κατάλληλο «εργαλείο» για την προβολή της χώρας, μια ολόκληρη Γενική Γραμματεία Δημόσιας Διπλωματίας. Το μεγάλο θέμα όμως είναι πως ο χρόνος που απομένει για σοβαρές ενέργειες είναι ελάχιστος και όπως συχνά συμβαίνει στην Ελλάδα, η μέγιστη δυσκολία έγκειται στο πώς θα συντονισθούν οι αρμόδιοι φορείς, δήμοι (κυρίως Σαλαμίνας και Σπάρτης), περιφέρειες, υπουργεία, επιτροπή υπό την κυρία Βαρδινογιάννη κ.λπ. Ηδη ο Δήμος Σπάρτης και ο δήμαρχος κ. Πέτρος Δούκας έχουν αναγγείλει ένα πολύ φιλόδοξο και μάλλον ασυνάρτητο πρόγραμμα (με την έννοια πως δεν έχει έναν βασικό πυρήνα-στόχο) που περιλαμβάνει από φεστιβάλ, διαγωνισμούς ποίησης, χορού κ.λπ., πολεμικές τέχνες(;) (μήπως αναβίωση του παγκρατίου;), μικρή Απέλλα όπου θα συζητούνται διάφορα θέματα, παραβλέποντας πως στην αρχαία Απέλλα, σε αντίθεση με την εκκλησία του δήμου των Αθηνών, δεν συζητούνταν θέματα αλλά απλά επικυρώνονταν διά βοής(!) οι προτάσεις των εφόρων, συνδιάσκεψη υπουργών κρατών-μελών του ΝΑΤΟ (με τι θέμα;) και μεγάλο αγροτικό συμπόσιο (υποθέτω με κύριο έδεσμα μέλανα ζωμό) κ.λπ. Κάτι που θα στοιχίσει μερικά εκατομμύρια ευρώ που δεν είναι σαφές πώς θα βρεθούν.
Για δε τη Σαλαμίνα έχουν ακουσθεί περίεργες προτάσεις, όπως από το ιδιωτικό ίδρυμα «Σαλαμίς» για την ανέγερση στο λιμάνι της Σαλαμίνας γιγαντιαίου αγάλματος του Θεμιστοκλή, ύψους 25 μέτρων(!), εμπνευσμένου ίσως από τον Κολοσσό της Ρόδου ή το Αγαλμα της Ελευθερίας. Η κεντρική ιδέα της επετείου και της προβολής της Ελλάδας πρέπει να είναι η δημοκρατία. Ο Μαραθώνας ως προοίμιο, η Σαλαμίς ως κεντρική μάχη και οι Πλαταιές (το 479 π.Χ.) ως επίλογος, είναι οι μάχες που έσωσαν το νέο ακόμα (στην Αθήνα από το 510 π.Χ.) δημοκρατικό πολίτευμα, που στην επιβίωσή του στηρίχθηκε ο ελληνικός κλασικός πολιτισμός και μετέπειτα η δυτικού τύπου δημοκρατία.
Σε μια περίοδο που η δημοκρατία βάλλεται και παρουσιάζει ξανά αστάθεια σε πάρα πολλές χώρες του κόσμου, από ΗΠΑ, Αργεντινή, Βολιβία, Βραζιλία μέχρι Ισπανία, Ιταλία, Πολωνία, Ουγγαρία κ.λπ., με άνοδο ακροδεξιών δυνάμεων σε Γαλλία (Λεπέν), Γερμανία (AfD) κ.λπ., η συζήτηση για τη δημοκρατία και η αναζήτησή της στις ελληνικές ρίζες είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Τα δύο ερωτήματα που ανακύπτουν είναι: Τι μπορούμε να κάνουμε ως χώρα και τι μπορούμε να διδαχθούμε από τη λειτουργία της αρχαίας δημοκρατίας ώστε να παράξουμε ωφέλιμα συμπεράσματα για το σήμερα.
Ως προς την πρώτη ερώτηση, προτείνω τρεις δράσεις:
Πρώτον, τη διεξαγωγή μεγάλου διεθνούς συνεδρίου στη Σαλαμίνα, με θέμα τη δημοκρατία, που θα οδηγήσει σε έκδοση βιβλίου από έγκυρο ξένο εκδοτικό οίκο, το οποίο θα καταλήξει σε εκατοντάδες βιβλιοθήκες πανεπιστημιακών ιδρυμάτων ανά τον κόσμο και θα αποτελεί σημείο μακροχρόνιας αναφοράς. Ανάλογο συνέδριο – τόμο κάναμε για την επέτειο του Μαραθώνα (οργάνωση και επιμέλεια του καθηγητή κ. Γ. Μπήτρου και δική μου).
Δεύτερον, παραγωγή ενός νέου ντοκιμαντέρ για τη Σαλαμίνα με έμφαση στη λειτουργία της αθηναϊκής δημοκρατίας που θα το προβάλει ένα από τα μεγάλα ξένα κανάλια, όπως τα History, Arte, ZDF, Mitteldeutscher Rundfunk κ.λπ., με αποτέλεσμα να το δουν εκατομμύρια θεατές.
Τρίτον, δημιουργία στη Σαλαμίνα ενός Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Δημοκρατίας (που δεν υπάρχει) με μόνιμη έδρα, εγκατάσταση και υποδομή, που θα οργανώνει και στο μέλλον σχετικά συνέδρια και θα παρακολουθεί την εξέλιξη της δημοκρατίας και τα προβλήματά της στην Ευρώπη. Αυτό μπορεί να χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκά κονδύλια και βέβαια δεν μπορεί να ολοκληρωθεί μέχρι το 2020.
Και οι τρεις αυτές δράσεις είναι μακροπρόθεσμες και το «αποτύπωμά» τους διαρκές και όχι πρόσκαιρο, όπως θα είναι εκδηλώσεις τύπου εορτών, πανηγυρικών λόγων κ.λπ. που θα μπορούσαν να αποβούν σχεδόν φολκλορικές.
Ως προς το δεύτερο ερώτημα, για να το απαντήσουμε, πρέπει να έχουμε γνώση της λειτουργίας της αρχαίας δημοκρατίας και των διαφορών της με τις σημερινές αντιπροσωπευτικές. Θα επανέλθω σε επόμενο κείμενο.
Ο κ. Νικόλαος Κυριαζής είναι συγγραφέας.
