Ολα ξεκίνησαν το 2018. Είχαν περάσει μόλις τρία χρόνια από την ανακάλυψη του περίφημου Τάφου του Γρύπα-Πολεμιστή, του ασύλητου, λακκοειδούς τάφου που κέρδισε το παγκόσμιο ενδιαφέρον με τα 1.400 μοναδικά του κτερίσματα. Οι δύο άνθρωποι που τον έφεραν στο φως, ο αρχαιολόγος Τζακ Ντέιβις και η επίσης αρχαιολόγος σύζυγός του Σάρον Στόκερ, από το Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι, βρίσκονταν ξανά στην ίδια περιοχή. Στόχος τους αυτή τη φορά ήταν η εύρεση οικιστικών καταλοίπων που περιστοίχιζαν το ανάκτορο του Νέστορα, σε ένα αγροτεμάχιο το οποίο απαλλοτριώθηκε από το ελληνικό κράτος.
Οι δύο ανασκαφείς παρατήρησαν ότι υπήρχαν συγκεντρωμένες πέτρες στο νοτιοανατολικό τμήμα του εν λόγω αγροτεμαχίου, πλησίον του περίφημου Θολωτού Τάφου IV, τον όποιο έφερε στο φως ο ανασκαφέας του ανακτόρου του Νέστορα, Καρλ Μπλέγκεν, τη δεκαετία του 1950.
Στα τέλη Μαΐου του 2018 οι δύο αρχαιολόγοι και η διεθνής ομάδα τους με επιστήμονες από 14 διαφορετικές χώρες, με μία αποστολή που λειτουργεί κάτω από την αιγίδα της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών, έφεραν στο φως δύο πολύ σημαντικούς αλλά εντελώς άγνωστους τάφους. Επρόκειτο για δύο κυψελόσχημα ταφικά μνημεία που ονομάστηκαν Θολωτοί Τάφοι VI και VII.
«Ο θόλος είχε καταρρεύσει και οι λίθοι είχαν γεμίσει το εσωτερικό των ταφικών μνημείων» αναφέρουν οι αρχαιολόγοι Τζακ Ντέιβις και Σάρον Στόκερ, καθώς ο γάτος τους, ο Νέστωρ, κουλουριάζεται στα πόδια τους. «Επρεπε να απομακρύνουμε 40.000 λίθους σε μέγεθος καρπουζιού ώστε να φθάσουμε στο εσωτερικό. Δεν σας κρύβω ότι δεν περιμέναμε ποτέ ότι θα βρισκόμασταν μπροστά σε δύο ακόμα θολωτούς τάφους».
Ο Θολωτός Τάφος VI είχε διάμετρο 12 μ., οι τοίχοι του διατηρούνται σε ύψος 4,5 μ. και στο εσωτερικό του βρίσκονταν κατά προσέγγιση 1.000 κυβικά μέτρα πετρωμάτων και εδάφους λόγω της κατάρρευσης του θόλου. Ο Θολωτός Τάφος VII ήταν σαφώς μικρότερος. Η διάμετρός του άγγιζε τα 8,5 μ. και το ύψος των τοίχων του έφτανε τα 2 μ.
Οι τάφοι που κατά τη μυκηναϊκή συνήθεια επαναχρησιμοποιούνταν ήταν σε διαρκή χρήση για περίπου 150 χρόνια. Μάλιστα η εξέταση που έγινε στο υλικό του πρώτου τάφου, εκείνου που ανακάλυψε ο Μπλέγκεν, έδειξε πως σχεδόν όλοι οι νεκροί έπασχαν από μια γενετική ανωμαλία, γεγονός που υποδεικνύει πως επρόκειτο για μέλη της ίδιας οικογένειας. Στους δύο νέους θολωτούς τάφους που ήρθαν στο φως η εξέταση των δειγμάτων θα ξεκινήσει πιθανότατα την άνοιξη.
Ενας αρχαιολογικός θησαυρός
Τα μεγάλα δωμάτια των θαλάμων των δύο ταφικών μνημείων είχαν παραμείνει ασύλητα από την αρχαιότητά τους. Τα κτερίσματά τους (υπάρχουν 15.000 καταχωρίσεις στη βάση δεδομένων, αλλά πολλά ευρήματα προέρχονται από το ίδιο αντικείμενο) ήταν εντυπωσιακά, μαρτυρώντας δεσμούς με την Εγγύς Ανατολή και την Αίγυπτο. Ανάμεσα στα πιο συναρπαστικά συγκαταλέγεται ένα χρυσό δαχτυλίδι, το οποίο απεικονίζει δύο βοοειδή που πλαισιώνονται από στάχυα κριθαριού, και ένα χρυσό μενταγιόν που απεικονίζει την κεφαλή της αιγύπτιας θεάς Αθωρ. «Δεν γνωρίζουμε αν το μενταγιόν πράγματι κατασκευάστηκε στην Αίγυπτο, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για αιγύπτια θεά» αναφέρει στο «Βήμα» ο Τζακ Ντέιβις.
Ενα ακόμα εύρημα που προκάλεσε ενδιαφέρον στους ανασκαφείς ήταν ένα κουμπί, από στολή αξιωματούχου του βρετανικού ναυτικού. «Είναι πραγματικά μυστήριο πώς βρέθηκε μέσα στα ανώτερα στρώματα του θολωτού τάφου VI» λέει χαρακτηριστικά. «Ενας συνάδελφος επισκέφθηκε το Ναυτικό Μουσείο του Γκρίνουιτς και ανακάλυψε πως προέρχεται από στολή αξιωματούχου που πολέμησε στη ναυμαχία του Ναβαρίνου».
Μια ανακάλυψη που αλλάζει τα δεδομένα
Οπως εξηγούν οι δύο αρχαιολόγοι, μέχρι και το 2015 γνωρίζαμε ότι υπήρχε μόνο ένας θολωτός τάφος, έξω από το ανάκτορο του Νέστορα. «Ετσι η θεωρία που είχε σχηματιστεί για την κοινωνική και πολιτική οργάνωση της περιόδου μιλούσε για μια ισχυρή οικογένεια που κατείχε την εξουσία. Το 2015 ήρθε όμως στο φως ο τάφος του Γρύπα-Πολεμιστή και το 2018 δύο ακόμα θολωτοί τάφοι. Μιλάμε τουλάχιστον για τρεις τάφους. Ποιος ξέρει; Ισως υπάρχουν και άλλοι. Διαφαίνεται λοιπόν ότι υπήρχαν περισσότερες από μία ισχυρές οικογένειες που ανταγωνίζονταν μεταξύ τους για την εξουσία» εξηγεί ο Τζακ Ντέιβις.
Βέβαια, ο λακκοειδής τάφος του Γρύπα-Πολεμιστή που βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τον θολωτό τάφο που έφερε στο φως ο Μπλέγκεν, όπως και πλησίον στους δύο νέους θολωτούς τάφους που έφεραν στο φως η Στόκερ και ο Ντέιβις – χρονολογείται μάλιστα την ίδια περίοδο με εκείνους (15ος αιώνας π.Χ.) -, εγείρει ένα σημαντικό ερώτημα. Γιατί άραγε να είχε ενταφιαστεί ο Γρύπας-Πολεμιστής μόνος του, ξεχωριστά; Πράγματι, θα μπορούσε να είχε ενταφιαστεί σε έναν από τους τρεις θολωτούς τάφους που βρίσκονται πλησίον. Μια πιθανή απάντηση είναι ότι ίσως δεν καταγόταν από την Πύλο. Για να επιβεβαιώσουμε αυτή τη θεωρία, έχουμε στείλει δείγματα στο Χάρβαρντ για να γίνει σύγκριση με δείγματα από άλλες ταφές στην περιοχή. Την ίδια στιγμή όμως τα κτερίσματα της ταφής του μαρτυρούν δύο πράγματα: ότι ήθελε να τονιστούν τόσο ο ρόλος που διαδραμάτιζε στη θρησκευτική ζωή της περιοχής όσο και οι πολεμικές του αρετές. Αυτή η διπλή ταυτότητα λοιπόν τον κάνει μοναδικό, μεταξύ των πρώτων, αν όχι τον πρώτο μιας νέας παράδοσης που συμβολίζει τη θρησκευτικότητα και την πολεμική αρετή και προσδιορίζεται με τη λέξη άναξ, δηλαδή βασιλιάς». «Πέρυσι ευρήματα από τον τάφο του Γρύπα-Πολεμιστή εκτέθηκαν σε μουσείο της Γερμανίας, αλλά δυστυχώς δεν έχουν ακόμη παρουσιαστεί σε κάποιο μουσείο στην Ελλάδα. Δουλεύουμε στενά με το υπουργείο Πολιτισμού σε αυτή την κατεύθυνση».
