Επειτα από δύο εβδομάδες έντονης διπλωματικής κινητοποίησης με σκοπό να καταδειχθεί ότι το Μνημόνιο Συναντίληψης Τουρκίας – Λιβύης για την οριοθέτηση θαλασσίων δικαιοδοσιών στη Μεσόγειο δεν παράγει έννομα αποτελέσματα και παραβιάζει κατάφωρα το Δίκαιο της Θάλασσας, η Αθήνα στρέφει πλέον την προσοχή της σε τρόπους αποτροπής νέων κινήσεων της Αγκυρας στην επίμαχη περιοχή νοτίως της Κρήτης. Ενδεικτικές των προθέσεων της γειτονικής χώρας είναι οι τελευταίες δηλώσεις του υπουργού Ενέργειας και Φυσικών Πόρων της Τουρκίας Φατίχ Ντονμέζ ότι μέχρι τις αρχές του νέου έτους οι αρμόδιες αρχές θα ξεκινήσουν τον καθορισμό περιοχών αδειοδότησης και η Τουρκική Κρατική Εταιρεία Πετρελαίου (ΤΡΑΟ) θα ξεκινήσει σεισμικές έρευνες εντός αυτών. Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, το χρονοδιάγραμμα εντός του οποίου πρέπει να κινηθεί αποτρεπτικά η Αθήνα είναι ασφυκτικό.
Διπλωματικές επιτυχίες
Τα Συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου περί μη παραγωγής έννομων αποτελεσμάτων από το Μνημόνιο Συναντίληψης, οι αναφορές της Ουάσιγκτον διά στόματος του αμερικανού πρεσβευτή στην Αθήνα Τζέφρι Πάιατ ότι τα κατοικημένα νησιά δικαιούνται θαλάσσιες ζώνες, όπως και τα ηπειρωτικά εδάφη, αλλά και η άρνηση της πλευράς του Χαλίφα Χάφταρ στη Λιβύη να αναγνωρίσει το Μνημόνιο Συναντίληψης που υπέγραψε ο Φαγέζ αλ Σαράζ αποτελούν την τριάδα των διπλωματικών επιτυχιών της ελληνικής κυβέρνησης. Μπορεί η τουρκολιβυκή συμφωνία να έχει ακυρωθεί πολιτικά, όπως επισημαίνουν κυβερνητικοί κύκλοι και τόνισε και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, όμως αυτό ίσως να μην αποδειχθεί αρκετό.
Τι σκοπεύει να πράξει η Αγκυρα
Στο Μέγαρο Μαξίμου και στα υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Αμυνας εξετάζονται τα δύο σενάρια που θα μπορούσαν να ανεβάσουν «στο κόκκινο» τη θερμοκρασία στην Ανατολική Μεσόγειο και είναι αυτά που περιέγραψε ο κ. Ντονμέζ: α) η έκδοση αδειών για έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων νοτίως της Κρήτης (κυρίως στη θαλάσσια περιοχή κάτω από τον Νομό Λασιθίου) εντός ελληνικής υφαλοκρηπίδας και β) η αποστολή κάποιου τουρκικού ερευνητικού σκάφους ακόμη και για λογαριασμό της Τρίπολης. Υπενθυμίζεται ότι νοτίως της Κρήτης υπάρχουν ελληνικά οικόπεδα που δεν έχουν αδειοδοτηθεί για έρευνες. Στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας υπάρχει η προηγούμενη εμπειρία του Οκτωβρίου του 2018, όταν η φρεγάτα «Νικηφόρος Φωκάς» εμπόδισε την κίνηση του «Barbaros» στο απώτατο νοτιοανατολικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο. Ωστόσο, μια τουρκική ναυτική παρουσία σε απόσταση αναπνοής από την Κρήτη θα αποτελούσε ουσιώδη διαφορά.
Οι κινήσεις που εξετάζει το Μαξίμου
Ο κ. Μητσοτάκης ξεκαθάρισε ότι η κλιμάκωση δεν είναι επιλογή της ελληνικής πλευράς και εξαρτάται από την Αγκυρα αν θα επιλέξει να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση. Διαβεβαίωσε όμως ότι δεν πρόκειται να γίνουν εκπτώσεις στην προάσπιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας, ενώ πρόσθεσε ότι δεν τίθεται θέμα συμψηφισμού με πιθανές επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει η ευρωπαϊκή καταδίκη της Τουρκίας στη συμπεριφορά της στο Προσφυγικό. Εμφανίστηκε επίσης πολύ συγκρατημένος για την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών, αν και σημείωσε ότι πρέπει να διατηρούνται οι ανοιχτοί δίαυλοι. Στο υπουργείο Εξωτερικών αλλά και στο Μέγαρο Μαξίμου εξετάζονται διάφορες επιλογές ως απάντηση σε νέες κινήσεις της Αγκυρας. Στο τραπέζι βρίσκεται και η πιθανότητα κατάθεσης συντεταγμένων στα Ηνωμένα Εθνη για τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, είτε στην Ανατολική Μεσόγειο είτε και ευρύτερα. Ωστόσο, δεν θα υπάρξει βιασύνη, διότι η κατάθεσή τους δεν προσφέρει κάποιο κομβικό πλεονέκτημα. Παράλληλα, θα μπορούσε να ενοχλήσει και τρίτα κράτη στην Ανατολική Μεσόγειο, π.χ. την Αίγυπτο, με τα οποία η Αθήνα επιδιώκει να οριοθετήσει θαλάσσιες ζώνες. Σε αυτό το πλαίσιο, μια μονομερής κίνηση ίσως να ήταν αντιπαραγωγική.
Ο γαλλικός παράγοντας
Τις τελευταίες ημέρες έχουν κυκλοφορήσει διάφορα σενάρια περί ανάμειξης της Γαλλίας, ώστε να σταλεί το μήνυμα στην Αγκυρα να μην προχωρήσει σε νέες προκλητικές κινήσεις. Ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν εμφανίστηκε δημοσίως, όπως και πριν από λίγες ημέρες στη Συνάντηση Ηγετών του ΝΑΤΟ, να στηρίζει ξανά τις ελληνικές θέσεις έναντι της τουρκικής προκλητικότητας, λέγοντας ότι «δεν θα ενδώσουμε σε οποιαδήποτε μορφής πρόκληση». Μοιάζει όμως ελαφρώς μόνος, καθώς το Προσφυγικό καθιστά πολλά κράτη, ιδιαίτερα τη Γερμανία, να είναι πολύ προσεκτικά στις τοποθετήσεις τους. Ακόμη και ο νέος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Σαρλ Μισέλ, υπήρξε μάλλον κατευναστικός για την Αγκυρα σε δηλώσεις του το βράδυ της Πέμπτης, μετά το πέρας των εργασιών.
Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», το γαλλικό ωκεανογραφικό σκάφος «Pourquois Pas?», το οποίο συγχρηματοδοτείται από το γαλλικό Πολεμικό Ναυτικό και πραγματοποιεί έρευνες τόσο στην υδάτινη κολόνα όσο και στον βυθό, έχει ήδη ζητήσει για την περίοδο Μαρτίου – Απριλίου άδεια από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών για την πραγματοποίηση ερευνών νοτίως της Κρήτης. Μένει να αποδειχθεί αν αυτές τελικώς θα πραγματοποιηθούν και αν ενδέχεται να μεταφερθούν χρονικά νωρίτερα – κάτι που ανώτερες διπλωματικές πηγές έλεγαν τις προηγούμενες ημέρες ότι δεν ισχύει. Μια έλευση του γαλλικού πλοίου θα προσθέσει άλλη μία αιτία τριβής στις σχέσεις του κ. Μακρόν με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Κλειδί η πρωτοκόλληση της συμφωνίας
Το «μάτι» της Αθήνας είναι στραμμένο στο αν το τουρκολιβυκό Μνημόνιο Συναντίληψης θα καταχωριστεί επισήμως στα Ηνωμένα Εθνη. Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας που συναντήθηκε σήμερα Δευτέρα, στη Γενεύη, με τον Γενικό Γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες εστίασε σε αυτό το ζήτημα ενώ εξέθεσε τις ελληνικές θέσεις αναφορικά με τον παράνομο και ανυπόστατο χαρακτήρα του μνημονίου Τουρκίας-Λιβύης. Η Γενεύη είναι ο πρώτος σταθμός μιας μίνι περιοδείας του κ. Δένδια με σταθμούς τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Ιορδανία και την Ιταλία. Το κρίσιμο στοιχείο είναι η επίσημη πρωτοκόλληση του Μνημονίου στη Γενική Γραμματεία των Ηνωμένων Εθνών με βάση το άρθρο 102 του Καταστατικού Χάρτη του Οργανισμού μετά την αποστολή του από την Αγκυρα. Εφόσον αυτό γίνει, τότε το Μνημόνιο θα είναι εν ισχύ, αλλά είναι σαφές ότι έχουν εγερθεί ζητήματα συνταγματικότητας από την πλευρά Χάφταρ. Συνήθως, η πρωτοκόλληση προηγείται της ανάρτησης μιας τέτοιας συμφωνίας στο Τμήμα Ωκεάνιων Υποθέσεων του Δικαίου της Θάλασσας (DOALOS). Αν πάντως η πρωτοκόλληση δεν πραγματοποιηθεί, θα πρόκειται για σημαντική επιτυχία της ελληνικής πλευράς.
Στην Ευρώπη ψάχνουν τρίτο πρόσωπο για τη Λιβύη
Η Αθήνα παρατηρεί προσεκτικά τις εξελίξεις στη Λιβύη. Η συνάντηση των Ανγκελα Μέρκελ, Εμανουέλ Μακρόν και Τζουζέπε Κόντε στις Βρυξέλλες για τη Λιβύη, στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής, με σκοπό την επίτευξη εκεχειρίας εν όψει της Διάσκεψης του Βερολίνου, δείχνει ότι η κινητικότητα αυξάνεται. Σύμφωνα δε με πληροφορίες που εμφανίστηκαν στον ιταλικό Τύπο, συζητείται το σενάριο εξεύρεσης ενός τρίτου προσώπου, πέραν των κ.κ. Σαράζ και Χάφταρ, ως ενωτική προσωπικότητα για την επόμενη μέρα στη Λιβύη. Αυτή τη στιγμή, πάντως, η βορειοαφρικανική χώρα έχει μετατραπεί σε μια «νέα Συρία» λόγω της εμπλοκής πολλών εξωτερικών παικτών.
