Με αφορμή τα 2.500 χρόνια από τις μεγάλες ιστορικές μάχες της ελληνικής αρχαιότητας στις Θερμοπύλες και τη Σαλαμίνα (480 π.Χ.), ο θίασος Dramaticus – σε συνεργασία με τον Καθηγητή Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας Πωλ Κάρτλετζ (Cambridge University) – συστήνει θεατρικά τον «πατέρα της Ιστορίας» Ηρόδοτο στην παράσταση «Ηρόδοτος Δραματικός: Θερμοπύλες» η οποία ανεβαίνει στο Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β&Μ Θεοχαράκη. Πρόκειται για μια δραματοποιημένη εκδοχή της τραγικής σύγκρουσης Ελλήνων και Περσών στις Θερμοπύλες το 480 π.Χ., όπως αυτή περιγράφεται στο 7ο βιβλίο των Ιστοριών του Ηροδότου. Μέσω της θεατρικής προσέγγισης του φιλόλογου Γιάννη Λιγνάδη και της διάνθισης του κειμένου με αρχαιολογικά τεκμήρια, καθώς και άλλα λογοτεχνικά κείμενα, επιχειρείται ο φωτισμός του ιστορικού περιεχομένου και η αμεσότερη πρόσληψη των διδακτικών και ψυχαγωγικών του αρετών. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο ταλαντούχος Άρης Λάσκος, ο οποίος μίλησε στο www.tovima.gr για τη σχέση θεάτρου και Ιστορίας και για τις προκλήσεις της συγκεκριμένης παράστασης.
Μαθαίνεται πιο εύκολα η Ιστορία μέσω του θεάτρου;
«100 % ναι. Δυστυχώς η Ιστορία έχει στιγματιστεί ανεπανόρθωτα από την διδασκαλία της στις σχολικές αίθουσες μέσω κυρίως μίας στείρας παπαγαλίας και ενός εξαντλητικού συστήματος εξετάσεων. Χάνει κανείς την μεγάλη εικόνα, χάνει τη σύνδεση αιτίου αιτιατού – αυτό που εξ ορισμού δηλαδή προσπαθεί η ιστορική επιστήμη να κάνει – και μένει μόνο μια παρατακτική αφήγηση γεγονότων. Τα ιστορικά κείμενα δηλαδή μένουν να “κείτονται” νεκρά μπροστά μας. Κι εδώ είναι που έρχεται το θέατρο να αποκαταστήσει αυτή την κατάσταση. Για να το πω κάπως “γεωμετρικά”: σηκώνει αυτά τα κείμενα, τα φέρνει σε “κάθετη” θέση: αναδεικνύει πράγματα που κανείς δεν αντιλαμβάνεται απλά διαβάζοντας: τα συναισθήματα, τις αισθήσεις, τους χαρακτήρες, τις συγκρούσεις. Τελικά μέσω της ενσυναίσθησης καθιστά εύληπτο το όποιο ιστορικό γεγονός με έναν τρόπο πολύ πιο ενδιαφέροντα και πολύ πιο βιωματικό».
Τι σας εξέπληξε κατά την προετοιμασία σας για την παράσταση; Υπήρχε κάτι που δεν γνωρίζατε σχετικά με τη Μάχη των Θερμοπυλών;
«Με εξέπληξε καταρχάς η λογοτεχνική αξία του Ηροδότου ως συγγραφέα (κι εδώ είναι καθοριστική η συμβολή του μεταφραστή Δρ. Γιάννη Λιγνάδη). Ο λόγος του είναι γλαφυρός, ανάγλυφος, ρέων. Είδα επίσης με πολλή τρυφερότητα τον “πατέρα της Ιστορίας” και τα υλικά που χρησιμοποιεί: καταγραφή των γεγονότων, οιωνούς και μαντείες, εναλλακτικές αφηγήσεις για το ίδιο γεγονός, ενώ θαύμασα την αντικειμενικότητά του. Ποτέ, μα ποτέ δεν υποβάθμισε τον “εχθρό”. Άλλωστε, στον πρόλογό του κάνει λόγο για “έργα μεγάλα και θαυμαστά πραγματοποιημένα από βαρβάρους”».
Όσον αφορά τη μάχη αυτή καθαυτή δύο μεγάλες ιστορικές αλήθειες μου διέφευγαν: ότι δεν πέθαναν ακριβώς και οι 300 στη μάχη (ο Ηρόδοτος διασώζει ονόματα δύο μαχητών που πήραν άδεια από τον Λεωνίδα να φύγουν λόγω αρρώστιας) και νομίζω οι περισσότεροι ξεχνάμε τους 700 Θεσπιείς που έμειναν μέχρι τέλους στο στενό, στο πλευρό των Σπαρτιατών. Δεν ξέρω γιατί η μνήμη επιφυλάσσει τέτοια τύχη, γιατί τους ξεχνάμε ή γιατί δεν τους μαθαίνουμε…».
Ποια πιστεύετε ότι είναι η σχέση των Ελλήνων με το παρελθόν;
«Θα έλεγα βαθιά προβληματική και ελλιπής. Κυρίως λόγω του τρόπου που είναι δομημένα τα σχολικά προγράμματα – όπως σας είπα και πριν. Δεν καλείται ο μαθητής να χρησιμοποιήσει πολλές πηγές, υπάρχει ακόμα η πολιτική του ενός και μόνο σχολικού εγχειριδίου, κάτι που ανάγεται πολύ πίσω, σε νόμους του Μεταξά! Έτσι λοιπόν η Ιστορία είναι ένα στείρο αφήγημα που δεν δημιουργεί την κριτική και ιστορική σκέψη, αλλά “προάγει την εθνική συνείδηση”. Γι’ αυτό και τα κραυγαλέα λάθη ακόμα και στο τι γιορτάζουμε στις Εθνικές επετείους, γι’ αυτό και η πρόσμειξη της Ιστορίας με διαδόσεις ή αλλοιώσεις. Έχω ακόμα την αίσθηση μιας “δυστυχισμένης” ιστορικής ταυτότητας στη χώρα μας: οι Έλληνες θεωρούμε ότι είμαστε ένα έθνος ανάδελφο, που όμοιό του δεν υπήρξε και αυτό μας κάνει δυστυχείς, γιατί πάντα αντιπαραβάλλουμε τους εαυτούς μας με μια θεωρία περί γενναίων προγόνων, χωρίς να μπορούμε να δούμε καθαρά τα πράγματα, να κρίνουμε δηλαδή πώς συμπεριφέρθηκαν αυτοί οι πρόγονοι σε δεδομένες ιστορικές συνθήκες, ώστε και εμείς να μπορέσουμε να βγάλουμε συμπεράσματα πρόσφορα για εμάς τώρα, στη σύγχρονη εποχή. Μένουμε ενεοί, αδρανείς, μόνο θαυμάζουμε και νοσταλγούμε».
Τι θα μπορούσαν να μας διδάξουν οι Θερμοπύλες σήμερα;
«Ως παράσταση οι “Θερμοπύλες” προτείνουν να ξαναδιαβάσουμε τους αρχαίους ιστορικούς, να σκύψουμε πάνω από τις υπάρχουσες πήγες και να δούμε εκ νέου ακόμα κι αυτά που νομίζουμε ότι ξέρουμε απ’ έξω κι ανακατωτά. Ως ιστορικό γεγονός αυτό καθαυτό και ως σύμβολο – δεδομένων και των 2500 χρόνων που πέρασαν από τότε – οι Θερμοπύλες διδάσκουν την έννοια της αυτοθυσίας, την έννοια της πίστης σε ένα αξιακό σύστημα και το πώς καθένας “φυλάττει” τις δικές του Θερμοπύλες: την ιδεολογία του, την αξιοπρέπειά του, τα θέλω του, το όραμα του για την ζωή του.
Και κυρίως προτείνουν να διδασκόμαστε από τις ήττες μας και όχι μόνο τις ένδοξες, λαμπρές σελίδες της Ιστορίας μας (ας μην ξεχνάμε ότι η μάχη των Θερμοπυλών είναι μια συντριπτική ήττα): Αν η δόξα των Αντιστάσεων και των ηρώων ενώνει δια της ανατάσεως, το τραύμα και η μελαγχολία, μήπως συσπειρώνει δια του πένθους; Μήπως αυτά τα μαθήματα είναι πιο ισχυρά; Αν βλέπαμε πχ πώς συνήφθησαν οι τότε συμμαχίες, ποιες πόλεις αρνήθηκαν, ποιες παραδόθηκαν, πόση διαφωνία υπήρχε στα τότε συμβούλια και άλλα πολλά;».
Εχει πάρει καινούργιο νόημα το ομώνυμο ποίημα του Καβάφη μετά την πιο ενδελεχή ενασχόλησή σας με την ιστορική Μάχη;
«Έχουν αναδειχθεί περισσότερο οι τέσσερις τελευταίοι στίχοι, που αποτείνουν φόρο τιμής σε όσους, παρότι γνωρίζουν εκ των προτέρων την εγγενή φύση του Ανθρώπου που θα προδώσει, μένουν πιστοί και προασπίζονται το “όριό” τους. Ειδικά μετά τα γεγονότα της τελευταίας δεκαετίας, που τόσο πολλοί λειτούργησαν ως άλλοι Εφιάλτες προδίδοντας ιδεολογίες, κόμματα, τους συνανθρώπους τους, τα λεγόμενά τους, ακόμα και τους εαυτούς τους. Κι όμως είναι πάρα πολλοί εκείνοι που πάλεψαν και παλεύουν ακόμα εναντίον τους, όσο κι αν δυστυχώς “οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε”».
Με τι άλλο ασχολείστε αυτόν τον καιρό;
«Μόλις ολοκληρώσαμε τις παραστάσεις του “Αγνού εραστή” που σκηνοθέτησα και παρουσιάστηκαν στο Θέατρο του Νέου Κόσμου για δύο χρόνια. Με την ίδια ομάδα και την προσθήκη νέων συνεργατών ετοιμάζουμε την επόμενή μας παράσταση, που σε σκηνοθεσία δική μου, επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού. Λέγεται “Υπόθεση Λάραμι” – είναι βασισμένη στην αληθινή ιστορία της δολοφονίας του Μάθιου Σέπαρντ στην Αμερική το 1998 – και θα παιχτεί στο θέατρο Σφενδόνη από τον Φεβρουάριο του 2020. Παράλληλα, ως ηθοποιός θα είμαι για 2η χρονιά στους “Ανθρωποφύλακες” σε σκηνοθεσία του Μάνου Βαβαδάκη στο θέατρο Τέχνης. Τέλος, για 3η συνεχή χρονιά είμαι καθηγητής θεάτρου-εμψυχωτής στο πρόγραμμα Onassis Youth Festival, όπου σε συνεργασία με 7ο Γυμνάσιο Γλυφάδας θα παρουσιάσουμε μετά το Πάσχα μία παράσταση φτιαγμένη και ερμηνευμένη από τους μαθητές αυτού του Γυμνασίου».
INFO
«Ηρόδοτος Δραματικός: Θερμοπύλες»
Μετάφραση – Κείμενο: ∆ρ. Γιάννης Λιγνάδης
Σκηνοθεσία: Άρης Λάσκος
Ιστορικός Σύμβουλος: ∆ρ. Ανδρονίκη Μακρή
Μουσική: Φάνης Ζαχόπουλος
Σκηνικά-Κοστούμια: Χαράλαμπος Νικολάου
Επιμέλεια Φωτισμού́: Σεσίλια Τσελεπίδη
Επικοινωνία: Μαριλένα Θεοδωράκου
Παίζουν: Ελένη Ζαχοπούλου και Μάνος Βαβαδάκης
Πού: Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β&Μ Θεοχαράκη, Βασ. Σοφίας 9 & Μέρλιν, www.thf.gr
Παραστάσεις: Δευτέρα 9/12, Τρίτη 10/12 και Τετάρτη 18/12 στις 21.00
Διάρκειά παράστασης: 60 λεπτά
Εισιτήρια: 13 ευρώ γενική είσοδος, 10 ευρώ (φοιτητές, νέοι, άνεργοι, ΑΜΕΑ, 65+, πολύτεκνοι)
Προπώληση: www.viva.gr
