Την παραπομπή των υπαιτίων στον αρμόδιο εισαγγελέα για βλάβη και αλλοίωση των Μετεώρων εισηγείται, μεταξύ άλλων, στην υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού κυρία Λίνα Μενδώνη και στον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Κωστή Χατζηδάκη ο Συνήγορος του Πολίτη κ. Ανδρέας Ποττάκης. Ολα ξεκίνησαν από αναφορές πολιτών για αυθαίρετες οικοδομικές εργασίες σε Ιερές Μονές, εκχέρσωση εκτάσεων, εργασίες επί του οδικού δικτύου, διαρροή λυμάτων και απόρριψη αποβλήτων.

Μοναδικός γεώτοπος

Το εξωφρενικό είναι ότι μιλάμε για μια περιοχή που έχει χαρακτηρισθεί ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς από την Unesco το 1988, που έχει κηρυχθεί ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους, ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας, Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά, έναν μοναδικό γεώτοπο. Οι Ιερές Μονές έχουν κηρυχθεί ως προέχοντα βυζαντινά μνημεία και ιστορικά διατηρητέα μνημεία ενώ έχουν θεσπιστεί ιδιαίτερα μέτρα προστασίας στην αδόμητη ζώνη Α’ του αρχαιολογικού χώρου των Μετεώρων με υπουργική απόφαση του 1995! Με λίγα λόγια, πρόκειται για έναν μοναδικό τόπο τόσο από περιβαλλοντική όσο και από ιστορική άποψη, που θεωρητικά προστατεύεται απολύτως.

Θεωρητικά. Γιατί αν και υπάρχει το νομικό πλαίσιο, όπως αποδείχθηκε στην πράξη τα πράγματα έγιναν τελείως διαφορετικά. Παρά τα δεκάδες έγγραφα που αντάλλαξε ο Συνήγορος του Πολίτη με τις αρμόδιες υπηρεσίες για τις περισσότερες αυθαίρετες επεμβάσεις που καταγγέλθηκαν, είτε αυτές, παρά τη διακοπή εργασιών που επιβλήθηκε, συνεχίστηκαν (όπως έγινε στο Μετόχι του Αγίου Αντωνίου με αυθαίρετη κατασκευή οικίσκων 41 τ.μ. με λιθοδομή, διαμόρφωση διαδρόμου 130 μ. με πέτρα και κατασκευή τοιχίου 240 μ.) είτε – και αυτό φάνηκε να είναι συνήθης πρακτική – πρώτα ξεκινούσαν οι εργασίες και μεταγενέστερα υποβάλλονταν μελέτες (όπως έγινε στην Ι.Μ. Βαρλαάμ και στην Ιερά Μονή της Αγίας Τριάδας). Κατόπιν εορτής, δηλαδή.

Να μιλήσουμε για σκουπίδια; Απόβλητα εντοπίστηκαν τον Αύγουστο του 2017 στη βάση του βράχου του Μεγάλου Μετεώρου και ζητήθηκε από την Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου και τον Δήμο Καλαμπάκας να καθαριστεί η περιοχή μέσα σε 30 μέρες.

Μέχρι τον Δεκέμβριο (120 μέρες δηλαδή μετά) κανείς από τους δύο δεν είχε απαντήσει τίποτα, ούτε φυσικά τα απόβλητα είχαν μαζευτεί. Τελικά, τον Μάρτιο του 2018, όπως ενημερώθηκε η Αρχή, είχαν… επιτέλους απομακρυνθεί. Παράλληλα, τμήμα της Αγροτικής οδού Τ.Δ. Καστρακίου, Δ. Καλαμπάκας Π.Ε. Τρικάλων ασφαλτοστρώθηκε σε μεγάλη έκταση και, αν και το έργο συνιστούσε μείζονα επέμβαση στον αρχαιολογικό χώρο των Μετεώρων, δεν ζητήθηκε άδεια από το ΚΑΣ.

Και αυτά αφορούν μερικές από τις 11 περιπτώσεις που καταγγέλθηκαν σχετικά με τον χώρο των Μετεώρων και μελέτησε ο Συνήγορος του Πολίτη. Στο πόρισμα «Πολιτιστική και περιβαλλοντική υποβάθμιση της περιοχής των Μετεώρων» που απευθύνει στους δύο υπουργούς, καταγράφονται αναλυτικά τα αποτελέσματα και τα βήματα της Αρχής, σε έναν (κυριολεκτικά) Μαραθώνιο, με ανταλλαγές εγγράφων με αρμόδιες επιτροπές και Αρχές, για την ουσιαστική προστασία ενός μοναδικού τόπου.

Αδικαιολόγητη αδράνεια για ποινικές διαδικασίες

Η έρευνα των ειδικών επιστημόνων της Ανεξάρτητης Αρχής στα Μετέωρα κατέδειξε πόσο ευάλωτα είναι αυτά τα σπουδαία μνημεία, όταν μάλιστα παρά τις εκτεταμένες επεμβάσεις και την αλλοίωση και πολιτιστικών μνημείων και του φυσικού τοπίου, τα οποία διαπιστώθηκαν με σχετικό πόρισμά τους, δεν κίνησαν τις προβλεπόμενες από τον νόμο ποινικές διαδικασίες (παραπομπής στη Δικαιοσύνη).

Μάλιστα οι αυθαίρετες αυτές εργασίες πραγματοποιήθηκαν μέσα σε μεγάλο βάθος χρόνου, γεγονός το οποίο δεν δύναται να δικαιολογήσει τους λόγους που δεν έγιναν αντιληπτές από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων εγκαίρως, ούτε βέβαια η έλλειψη προσωπικού δικαιολογεί την παράλειψη των υπηρεσιών να προβούν στις κατά νόμο ενέργειες.

Η Διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού δεν άσκησε έλεγχο κατά των αρμοδίων υπαλλήλων που αποδεδειγμένα είχαν προβεί, σε αρκετές περιπτώσεις, σε πλημμελή άσκηση των καθηκόντων τους, ούτε και προέβη στην υποβολή μήνυσης κατά των υπαιτίων βλάβης των μνημείων.

Επιπλέον, οι ενέργειες αυθαιρεσίας εκ μέρους των Ιερών Μονών (οι οποίες οφείλουν να είναι εκ των θεματοφυλάκων τόσο του πολιτιστικού όσο και του φυσικού περιβάλλοντος της έκτασης) ενέχουν ακόμα μεγαλύτερη αρνητική αξιακή σημασία και βαρύτητα έναντι των απλών πολιτών. Μέσα σε μια περιοχή με ένα τόσο αυστηρό και ολοκληρωμένο καθεστώς προστασίας είναι έντονα κατακριτέο να παρουσιάζονται τέτοια φαινόμενα αυθαιρεσίας. Για παράδειγμα, πολλές εκ των Ιερών Μονών στερούνται Οικοδομικών Αδειών λόγω παλαιότητας των κτισμάτων, ενώ επίσης δεν συνάγεται να έχει πραγματοποιηθεί, μέχρι σήμερα, κάποια οργανωμένη καταγραφή των αρχιτεκτονικών τους στοιχείων, με αποτέλεσμα να μην είναι διοικητικά κατοχυρωμένη, κατόπιν έκδοσης σχετικών πράξεων, η οικοδομική τους μορφή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται το έργο των υπηρεσιών όταν καλούνται να εξετάσουν παράνομες επεμβάσεις.

Δεκάδες ερωτήματα από τον Συνήγορο του Πολίτη

Ο Συνήγορος του Πολίτη κ. Ανδρέας Ποττάκης εξέτασε επί μακρό χρονικό διάστημα τις αναφορές αυτές. Πραγματοποίησε αυτοψία, παρευρέθηκε σε συσκέψεις με τις αρμόδιες υπηρεσίες και απηύθυνε δεκάδες έγγραφα ερωτήματα προς τις αρμόδιες υπηρεσίες ζητώντας να ληφθούν άμεσα μέτρα.