Δεν είναι μόνο το παραλυτικό αδιέξοδο που συνεπέφεραν μέσα σε μια τετραετία τέσσερις διεξαγωγές εκλογών στην Ισπανία αλλά είναι και το ότι το πρώτο κόμμα σε αυτές, το Σοσιαλιστικό PSOE δεν κατάφερε να κερδίσει την αυτοδυναμία, αλλά πρόσθετα και το γεγονός ότι δεν κατόρθωσε να επιτύχει συνεργασία με κανένα κόμμα ώστε να σχηματίσει βιώσιμη κυβέρνηση συνεργασίας ούτε καν το 2019, ύστερα από τη διεξαγωγή δύο απανωτών γενικών εκλογών τον Απρίλιο και το Νοέμβριο, όπου έλαβε 123 και 120 έδρες, αντίστοιχα.
Αλλά ο ηγέτης των Ισπανών Σοσιαλιστών και υπηρεσιακός πρωθυπουργός κύριος Πέδρο Σάντσεθ μέχρι πρότινος εκμυστηρευόταν ότι δεν θα μπορούσε ούτε να κοιμηθεί με την ιδέα ότι θα ήταν δυνατόν να έχει στο υπουργικό συμβούλιό του μέλη από τους Ποδέμος. Πώς έκανε στροφή 180 μοιρών και κατέληξε σε προσυμφωνία να σχηματίσει-εφόσον βρεθούν οι απαραίτητες 176 βουλευτικές ψήφοι- κυβέρνηση με την Αριστερά;
Ισως να τον εντυπωσίασε ο όγκος και το πάθος των οπαδών του όπου σε μια συγκέντρωση του κόμματος ούρλιαζαν: «Με τον Ινγκλέσιας ναι» [ηγέτη των Ποδέμος ], με τον Κασάντο όχι [ηγέτη του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος].
Ισως όμως και να είδε να νοηματοδοτείται το τέλος του αναποτελεσματικού και ασύμφορου δικομματισμού (Σοσιαλιστές και Λαϊκό Κόμμα [Κεντροαριστερά-Κεντροδεξιά: PSOE και PP), που άλλωστε η λαϊκή βάση εξέφραζε δυσανεξία στο ενδεχόμενο μιας συνεργασίας τους σε έναν γερμανικού τύπου « Grand Coalition».
Εν τούτοις είναι ακόμα νωρίς να μιλήσουμε για μια «Αριστερή Ιβηρική Ανοιξη» (υπάρχει και η Πορτογαλία, βλέπετε), διότι τίποτα το οριστικό δεν έχει επιτευχθεί ακόμα, ενώ αναζητούνται απεγνωσμένα τα πρόσθετα-πλην αναγκαιότατα- «κουκιά» (και αποχές) για να επιτευχθεί ο πολυπόθητος βιώσιμος συνασπισμός
Vox: η ακροδεξιά απειλή
Αφετέρου, ωστόσο, υπάρχει και το ακροδεξιό κόμμα “Vox” που ακολούθησε την ανοδική και παρόμοια πορεία άλλων ακροδεξιών κομμάτων όπου οι χώρες τους σεμνύνονταν αρχικά ότι (ευτυχώς) δεν είχαν ακροδεξιά μορφώματα, όπως της Ελλάδας και της Γερμανίας, αλλά τελικά αποδείχθηκε πως είχαν πέσει πολύ έξω.
Όπως συνέβη και με εκείνες αρχικά, το Vox δοκίμασε την πίκρα του κοινοβουλευτικού αποκλεισμού αλλά όλως εξαίφνης, βοηθούντος τα μέγιστα και του μεταναστευτικού προβλήματος που εκμεταλλεύτηκαν παντού πατριωτικο-εθνικιστικά, οι ακροδεξιοί κατάφεραν να γίνουν η τρίτη πολιτική δύναμη στη χώρα τους(από 6η θέση που ήταν, μόλις τον Απρίλιο) προκαλώντας έντονες ανησυχίες στη δημοκρατική κοινή γνώμη.
Η ΧΑ, ευτυχώς μας τελείωσε και δε θα υπερτονίζουν πλέον τα ξένα ΜΜΕ την ύπαρξη νεοναζί στη γενέτειρα της δημοκρατίας, Ελλάδα. Αλλά το γερμανικό- κρυπτοναζιστικό AfD καθώς επίσης το ισπανικό Vox έχουν μάλλον λαμπρό μέλλον μπροστά τους. Ειδικότερα το VOX παρουσίασε μια πολύ αξιοπρόσεκτη άνοδο από 24 βουλευτές στις εκλογές του Απριλίου στον υπερδιπλασιασμό των εδρών του στις 52, στις εκλογές του Νοεμβρίου .
Ηγέτης του Vox είναι ο Σαντιάγκο Αμπασκάλ, ετών 43, πρώην μέλος του Κεντροδεξιού PP, ο οποίος εγκατέλειψε το κόμμα το 2014 διότι προς μεγάλη του απογοήτευση διαπίστωνε ότι αυτό κινείτο περισσότερο στο κεντρώο χώρο παρά στο δεξιό.
Οι μετοχές του Vox ανέβηκαν σημαντικά το 2018, όταν αυξήθηκε ο αριθμός των μεταναστών που «έπλευσαν» από την Αφρική στην Ισπανία και αυτό απαίτησε αυστηρότερο έλεγχο στις μεταναστεύσεις προσφύγων.
Αλλά το φλέγον ζήτημα που δίνει πόντους στο Vox είναι εδαφικού χαρακτήρα: το κόμμα τηρεί σκληρή γραμμή στο πρόβλημα του εθνικισμού των Καταλανών. Και καθώς η κρίση παρουσιάζει έξαρση στη Βορειοανατολική Ισπανία, η στήριξη του Vox έχει αυξηθεί σημαντικά.
Σε αντίθεση με τα άλλα ακροδεξιά κόμματα όμως δεν απευθύνεται ειδικά στους οικονομικά περιθωριοποιημένους πολίτες. Σύμφωνα με μελέτη του Ισπανικού Κέντρου Ερευνών (SIS) ο ψηφοφόρος του Vox είναι άρρενας, μεσήλικος, μεσοαστός και πρώην οπαδός του PP ή του κεντροδεξιού κόμματος Ciudadanos .
Και πάλι, σε αντίθεση με τα άλλα ακροδεξιά κόμματα, το Vox δεν είναι ευρωσκεπτικιστικό, ή αντιευρωπαϊκό κόμμα, αλλά τάσσεται αναφανδόν υπέρ μιας ενωμένης Ευρώπης επί τη βάσει των αρχών της αλληλεγγύης και της συνεργασίας των ευρωπαϊκών λαών .
Όπως κάθε Ακροαδεξιό κόμμα ενέχει στοιχεία εθνικισμού και μεγαλισμού, υποκλέπτοντας σλόγκαν του Ντόναλντ Τραμπ : « Να κάνουμε την Ισπανία μεγάλη ξανά»
Ciudadanos : (Κεντροδεξιοί) Πολίτες
Το Vox είναι η κύρια αιτία δραματικής συρρίκνωσης ενός άλλου αξιόλογου Κεντροδεξιού κόμματος του Ciudadanos (προφέρεται θιουνταντάμος και σημαίνει «Πολίτες»), υπό την ηγεσία του Αλμπέρτ Ρίβερ. Από ισχυρό κόμμα (3ο σε δύναμη) με ποσοστό 15, 9% και 57 έδρες στις εκλογές του Απριλίου, υπέστη συντριβή και μόλις κατάφερε να πάρει την 6η θέση με ποσοστό 6,9 % και μόλις 10 έδρες στις εκλογές Νοεμβρίου. Μία μεγάλη μερίδα των «Πολιτών» μετακινήθηκε δεξιότερα προς το πολλά υποσχόμενο Vox, λόγω και ιδεολογικής απροσδιοριστίας του κόμματος των Πολιτών.
Το κόμμα των Πολιτών σχηματίστηκε στην Καταλονία τον Ιούλιο του 2006 ως αποτέλεσμα ενός μανιφέστου προσωπικοτήτων που επεσήμανε την ανάγκη ίδρυσης ενός πολιτικού φορέα που θα καταπιανόταν με τα πραγματικά προβλήματα που αντιμετώπιζε ο λαός
Αρχικά το κόμμα των Πολιτών αυτοπροσδιορίστηκε ως «Κεντροαριστερό» αλλά δεν έπεισε σχεδόν κανένα λόγω της προσκόλλησης των Πολιτών στο ΡΡ : Ακολουθούσε πολιτική σαφώς Κεντροδεξιά και ανάλογη με αυτή του PP. Κάποτε φάνηκε ως ενδεχόμενη μια πιθανή συνεργασία μεταξύ PP και Πολιτών η οποία τελικά όμως δεν πραγματοποιήθηκε
Κι όμως υπήρξε ένα κόμμα μεγάλων προσδοκιών . Μαζί με τους Ποδέμος εμφανίστηκαν ως η μεγάλη απειλή του δικομματικού κατεστημένου. Αν και εκ διαμέτρου αντίθετα ιδεολογικά κόμματα, εμφανίστηκαν στο πολιτικά προσκήνιο ως επίδοξοι μετασχηματιστές της Ισπανικής κατεστημένης πολιτικής.
Το Ciudadanos εκμεταλλεύτηκε τον κενό χώρο ανάμεσα σε Δεξιά και Κεντροδεξιά εισπράττοντας εκλογικά κέρδη και ανεβάζοντας τη δύναμή του από το 3% σε 19%. ποσοστιαίες μονάδες.
Ο τότε πρωθυπουργός Ραχόι διέβλεψε τον κίνδυνο που προερχόταν από τα δύο νέα κόμματα και τους επιτέθηκε κατηγορώντας τους για έλλειμμα πείρας. Χρησιμοποίησε το εκλογικό σλόγκαν Espana en serio, «Η Ισπανία στα σοβαρά» τονίζοντας ότι η οικονομία ήταν ένα πολύ ευαίσθητο ζήτημα για να αφεθεί στα χέρια πολιτικών χωρίς πείρα.
Παρά την ad nauseam υπογράμμιση του γεγονότος ότι η ανεργία είχε πέσει από 27% στο 21%, ο Ραχόι δεν απέφυγε την πτώση του λόγω σκανδάλων: η ρουτίνα του δικομματισμού. Ο Σάντσεθ κατέθεσε αμέσως πρόταση δυσπιστίας στην ισπανική Βουλή που υπερψηφίστηκε και αυτό σήμανε το πολιτικό τέλος του Ραχόι, όσο και του δικομματισμού .
Στην εσωτερική πολιτική οι Πολίτες είναι ενάντιοι στις σεπαρατιστική πολιτική άλλων κομμάτων. Σε τέτοιο βαθμό ώστε να θεωρούνται σκληροπυρηνικό ανάχωμα του κατεστημένου της Μαδρίτης.
Στο γλωσσικό ζήτημα ήταν αντίθετοι στην αποκλειστική χρήση της Καταλονικής γλώσσας στην εκπαίδευση και πιστεύουν σε μία ισότιμη χρήση και των 2 γλωσσών: Ισπανικής και Καταλονικής.
Πριν από ένα έτος η Ισπανία είχε ένα από τα ισχυρότερα φιλελεύθερα κόμματα . Τώρα έχει ένα από τα ισχυρότερα ακροδεξιά. Αυτά είναι τα παιχνίδια που παίζει η πολιτική
Podemos Unidas και ελπίδες για μια συνεργασία με το PSOE
Υπάρχει διάχυτο το στοιχείο της τσιγκούνικης μιζέριας στις σχέσεις ανάμεσα σε Σοσιαλιστές και Ποδέμος. Τον Απρίλιο του 2019 μετά τις γενικές εκλογές ο Σάντσεθ πρότεινε συνεργασία με τον Ινγκλέσιας προσφέροντάς του τρία υπουργεία άνευ χαρτοφυλακίου και μία από τις αντιπροεδρίες στην κυβέρνηση. Ο Ινγκλέσιας αποποιήθηκε την προσφορά.
Τώρα το Νοέμβριο ανέβασε την προσφορά του δίνοντάς στο Ποδέμος 3 υπουργεία με τα χαρτοφυλάκια τους και συμμετοχή στο υπουργικό συμβούλιο, εκτός από την αντιπροεδρία.
Ο Ινγκλέσιας εμπνεύστηκε από το κατόρθωμα του Αλέξη Τσίπρα. Σε Μαδρίτη Βαρκελώνη και Αθήνα ακουγόταν το σύνθημα: Syriza, Podemos/juntos venceremos « Σύριζα, Ποδέμος θα νικήσουμε μαζί».
Η «α-λήθεια» του συνθήματος είναι τραγική. Ο Σύριζα νίκησε όντως αλλά ύστερα από μια σειρά ασύγγνωστων σφαλμάτων ηττήθηκε και αυτοδιασύρθηκε. Ο Ποδέμος, αφετέρου, δεν πήρε την εξουσία. Ούτε καν την πλησίασε. Στις δύο εκλογές του 2019 εξασφάλισε την 3η θέση. Είναι κόμμα ενάντια στη λιτότητα και στο νεοφιλελευθερισμό αλλά δεν κατόρθωσε ποτέ να γίνει ένα αντικαπιταλιστικό κόμμα.
Και οι τωρινές σχέσεις Σύριζα- Ποδέμος δεν είναι οι καλύτερες. Υστερα από την παταγώδη αποτυχία της Αριστεράς να κρατήσει την εξουσία δεν ενδείκνυται ακριβώς ο Σύριζα ως παράδειγμα προς μίμηση. Αντίθετα έκανε ζημιά στο Ποδέμος και τους εξανάγκασε σε στοχαστική αναδίπλωση. Ισως να τον διασώσει ο κυβερνητικός συνασπισμός, αν ποτέ επιτευχθεί, γιατί είναι βέβαιο ότι ο Ινγκλέσιας είναι πολύ πιο σώφρονας από τον Τσίπρα.
Ωστόσο, προς αποφυγή εσωτερικών τριβών εντός του κόμματος, έκανε ό,τι μπορούσε: «Οι αρχές του Αλέξη είναι πολύ καθαρές, αλλά ο κόσμος και η πολιτική πρέπει να ιδωθούν υπό το φως της σχέσης των δυνάμεων[…] Εκείνο που έπραξε η Ελληνική κυβέρνηση, είναι-λυπάμαι που το λέω- το μόνο πράγμα που μπορούσε να κάνει…».
Συνολικά Σοσιαλιστές και Ποδέμος συγκεντρώνουν 155 έδρες που απέχουν αρκετά από τις 176 που απαιτούνται για να σχηματίσουν κυβέρνηση με απόλυτη πλειοψηφία.
Το PNV, Εθνικιστικό Κόμμα των Βάσκων, που έχει τώρα μια έδρα λιγότερη, είναι πιθανόν να στηρίξει με τις 6 έδρες που του έμειναν το συνασπισμό Σοσιαλιστών-Ποδέμος Μαζί με την πιθανή βοήθεια μικροτέρων κομμάτων μπορεί να φθάσει τους 167 στον πρώτο γύρο. Πάλι δεν αρκούν.
Στο δεύτερο γύρο που μετράει η υπεροχή σε ψήφους θα χρειαστεί να απόσχουν οι Καταλανοί Αριστεροί Ρεπουμπλικανοί (ERC) 13 τον αριθμό. Αλλά οι ERC δεν είναι καθόλου δεδομένοι λόγω της δημιουργηθείσας έντασης από τις αποσχιστικές τάσεις της Καταλονίας. Ο Σάντσεθ πρέπει να βάλει νερό στο κρασί του για ό,τι αφορά την αυτοδιάθεση της Καταλονίας.
Εάν δεν λυθεί άμεσα το πρόβλημα των ψήφων θα έχουμε μια εκ νέου προσφυγή στις κάλπες με ενδεχόμενα κερδισμένο το Vox, μια κάκιστη απόληξη της ισπανικής κρίσης.
Ο κ. Θάνος Κακουριώτης είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ.
