Οι περισσότεροι μουσικόφιλοι αντιδρούν με αντανακλαστική δυσπιστία όταν ανακοινώνεται κάποια μεταθανάτια δισκογραφική κυκλοφορία σημαντικού σταρ και συχνά το άσχημο προαίσθημα επιβεβαιώνεται: είτε πρόκειται για κυνικές αρπαχτές είτε για καλών προθέσεων – αλλά μετρίων αποτελεσμάτων – ανολοκλήρωτες καλλιτεχνικές απόπειρες. Το «Thanks for the Dance» ωστόσο, ο δίσκος του Λέοναρντ Κοέν που θα κυκλοφορήσει στις 22 Νοεμβρίου, τρία χρόνια και δεκαπέντε ημέρες μετά τον θάνατό του, δεν εμπίπτει στις παραπάνω κατηγορίες. Αποτελείται από εννιά τραγούδια τα οποία ο γιος του, Ανταμ Κοέν, σταχυολόγησε από υλικό που δεν είχε χωρέσει στο κύκνειο άσμα του καναδού τροβαδούρου «You Want It Darker» και παρότι δεν ξεπερνά τα δυσθεώρητα ύψη εκείνου του αριστουργήματος, τα πλησιάζει. Ο διάσημος τραγουδοποιός και ποιητής είχε άλλωστε ηχογραφήσει τις απαγγελίες του και είχε αφήσει αδρά σχεδιαγράμματα με τις ιδέες του ζητώντας από το παιδί του να ολοκληρώσει τα έργα του όποτε το θεωρήσει σκόπιμο.
Ο υιός Κοέν άρχισε να δουλεύει τα κομμάτια επτά μήνες μετά τον θάνατό του πατέρα του. Συνέθεσε ο ίδιος τη μουσική για τα περισσότερα και κάλεσε διάφορους γνωστούς και μη εξαιρετέους συναδέλφους του να τον βοηθήσουν στο στούντιο: η Feist συνέδραμε στα φωνητικά, ο Beck έπαιξε κιθάρα, ενώ στη λίστα με τους συνεργάτες συναντάμε επίσης τον Ντέιμιεν Ράις, τον Μπράις Ντέσνερ των The National, τον Ρίτσαρντ Ριντ Πάρι των Arcade Fire, αλλά και παλιούς γνώριμους του δημιουργού του «Hallelujah», όπως τον Πάτρικ Λέοναρντ, τη Σάρον Ρόμπινσον, την Αντζανι Τόμας και τον Χαβιέρ Μας.
«Συνθέτοντας και ενορχηστρώνοντας τη μουσική που θα έντυνε τα λόγια του, εστιάσαμε σε ήχους και μελωδίες που έχουν λειτουργήσει κάπως σαν σήμα κατατεθέν του, προσπαθώντας να τον κρατήσουμε εδώ μαζί μας. Αυτό που με έχει συγκινήσει πιο πολύ είναι η αντίδραση όσων το έχουν ακούσει. “Ο Λέοναρντ ζει” λένε ο ένας μετά τον άλλον» έχει δηλώσει ο 47χρονος Ανταμ Κοέν.
Είχα την ευκαιρία να ακούσω το άλμπουμ λίγο καιρό προτού γίνει διαθέσιμο στις διάφορες ψηφιακές πλατφόρμες ή ως φυσικό προϊόν στα καταστήματα και δεν θα μπορούσα παρά να συμφωνήσω με όσους ένιωσαν ζωντανό τον Κοέν. Είναι πρακτικά αδύνατον να μη συγκινηθείς ξανά ερχόμενος σε επαφή με την τέχνη και την κοσμοθεωρία του. Μόνο ένας σπουδαίος δημιουργός μπορεί να υπερβεί τη φυσική φθορά, να βγει θριαμβευτής αναγνωρίζοντας τις αποτυχίες, τις ελλείψεις και τους περιορισμούς του, να γιορτάσει τις πληγές του, να παραδεχθεί ότι κανείς δεν ζει τελικά τη ζωή που ονειρευόταν και that’s ok.
Ο δίσκος αρχίζει με το «Happens to the Heart»: η απαγγελία καθοδηγεί τη μελωδία, η οποία αναδεικνύεται μέσω της ορχήστρας, με το πιάνο, την κιθάρα και το ισπανικό λαούτο να πρωταγωνιστούν. Μια εκδοχή των στίχων αυτού του τραγουδιού έχει δημοσιευθεί και στο βιβλίο «The Flame» που κυκλοφόρησε το 2018. Το «Moving On» είναι μια σπαραξικάρδια μπαλάντα στην οποία ο Κοέν απευθύνεται σε μια πρώην σύντροφο που τον έχει αφήσει και συνεχίζει(;) τη ζωή της. Για το γλυκύτατο μαντολίνο που ακούγεται εδώ ευθύνεται ο φανταστικός ισραηλινός μουσικός Αβι Αβιτάλ. Στα φωνητικά συμμετέχει μάλιστα η γνωστή ελληνίδα τραγουδίστρια Μαρίζα Ρίζου.
Στο «The Night of Santiago» ένας γηραιός άνδρας που υπήρξε περιπλανώμενος τυχοδιώκτης εξιστορεί μια έντονα σαρκική ερωτική συνάντηση που συνέβη ένα βράδυ στο Σαντιάγο (της Χιλής ή της Κούβας, δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά). Υπάρχουν στοιχεία φλαμένκο, ενώ τον ρυθμό τον δίνουν τα παλαμάκια. Στο ομώνυμο με το άλμπουμ βαλς ακούγονται οι στίχοι «ας μείνουμε στην επιφάνεια, μια χαρά είναι η επιφάνεια, δεν χρειάζεται να πάμε πιο βαθιά», και δικαιούται να ζητεί κάτι τέτοιο μόνο όποιος έχει καταδυθεί στα μύχια της ανθρώπινης ψυχής. Το «It’s Torn» μας θυμίζει μέσα σε ένα tex-mex μουσικό περιβάλλον ότι παντού υπάρχουν ρωγμές: στην ομορφιά, στον θάνατο, λιγότερες ίσως στον οίκτο. Είμαστε τα τραύματά μας. Στο «The Goal» (το οποίο έχει ανεβεί στο YouTube από τις 20 Σεπτεμβρίου) πιάνο, ακουστική κιθάρα και άλλα έγχορδα συνοδεύουν μια απαγγελία χωρίς αυταπάτες: «Δεν υπάρχει κανένας να ακολουθήσω και τίποτα να διδάξω, εκτός ίσως από το ότι πάντα ο στόχος είναι λίγο πιο μακριά από εκεί που μπορώ να φτάσω» (σε ελεύθερη φυσικά απόδοση). Το σαν σκοτεινό νανούρισμα «Puppets» αποκαλύπτει έναν κόσμο γεμάτο μαριονέτες: ένας πρόεδρος-μαριονέτα μπορεί να δίνει εντολές, «puppet me and puppet you, puppet german puppet jew».
Μεταξύ των highlights του «Thanks for the Dance» συγκαταλέγεται σίγουρα το υπέροχο «The Hills»: «Ζω χάρη σε χάπια για τα οποία ευχαριστώ τον Θεό», ένα καθαρόαιμο vintage «κοενικό» κομμάτι. Είναι το μοναδικό στο οποίο ο Λέοναρντ Κοέν υπογράφει και τους στίχους και τη μουσική, ίσως για αυτό δημιουργεί τόσο έντονη οικειότητα από την πρώτη ακρόαση. Ο δίσκος κλείνει με την ambient ατμόσφαιρα του «Listen to the Hummingbird». «Ακου το κολίμπρι, την πεταλούδα, μην ακούς εμένα» μας λέει ο Κοέν. Καλή η μουσική δηλαδή, αλλά υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος εκεί έξω που μπορεί να μας βοηθήσει να έρθουμε λίγο πιο κοντά στον εαυτό μας.
Αξίζει να πούμε πως κάθε τραγούδι θα συνοδευτεί και από ένα βιντεοκλίπ, ένα φιλμ μικρού μήκους, δημιουργημένο από κάποιον από τους πιο ραγδαία ανερχόμενους σκηνοθέτες και video-artists της εποχής μας. Για το σινγκλ «What Happens to the Heart» επιστρατεύτηκε για παράδειγμα ο Αυστραλός Ντάνιελ Ασκιλ, ο οποίος εμπνεύστηκε από τα πέντε χρόνια που πέρασε ο Κοέν ως βουδιστής μοναχός στο Mount Baldy Zen Center της Καλιφόρνιας. Ο ίδιος έχει εξηγήσει πως προσπάθησε να αφηγηθεί με τις εικόνες του πώς «μέσω της ενδοσκόπησης μπορείς να απεγκλωβιστείς από το εγώ σου και τις παγίδες της φήμης». Αν θέλετε να τιμήσετε τη μνήμη του Λέοναρντ Κοέν πιο πολυεπίπεδα μπορείτε να ακούσετε το άλμπουμ πίνοντας ένα κοκτέιλ δικής του έμπνευσης. Τη συνταγή του τη δημοσίευσαν οι «New York Times» στο γαστρονομικό blog τους πριν από μερικές εβδομάδες. Λέγεται Red Needle και φτιάχνεται με τρία μόλις υλικά: τεκίλα, χυμό κράνων και λεμόνι. Τα χτυπάς στο σέικερ και το σερβίρεις σε κολονάτο ποτήρι με πάγο. Μοιάζει ελαφρώς με το Cosmopolitan, αλλά είναι λιγότερο γλυκό.
«Ενθουσιάστηκα»
Μαρίζα Ρίζου, φωνητικά στο τραγούδι «Moving On»
«Με είχε δει ο Ανταμ Κοέν να τραγουδάω σε ένα πάρτι του ραδιοφωνικού σταθμού Pepper 96,6, βρήκε τα στοιχεία μου και επικοινώνησε μαζί μου για να μου προτείνει να συνεργαστούμε. Βρεθήκαμε σε ένα στούντιο κοντά στην Ακρόπολη. Δεν είχα καταλάβει στην αρχή περί τίνος επρόκειτο, νόμιζα ότι δουλεύαμε πάνω σε δικά του κομμάτια. Κάποια στιγμή συνειδητοποιώ ότι η φωνή που ακούγεται ηχογραφημένη είναι του πατέρα του. Τότε φυσικά ενθουσιάστηκα που θα έκανα φωνητικά στον Λέοναρντ Κοέν. Είναι καταπληκτικός πάντως, ωραίος τύπος και πολύ ταλαντούχος μουσικός. Γνώριζε ακριβώς τι ήθελε από εμένα αλλά μου άφησε χώρο να προτείνω κι εγώ πράγματα. Δεν έχω ακούσει πάντως το τραγούδι στην τελική μορφή του, ανυπομονώ να βγει ο δίσκος».
«Συμβαίνει στην καρδιά»*
Πάντα δούλευα σταθερά
Αλλά ποτέ δεν το αποκάλεσα τέχνη
Συγκρότησα τον εαυτό μου
Συναντώντας τον Χριστό και διαβάζοντας Μαρξ
Η μικρή μου φωτιά απέτυχε
Ομως η τελευταία σπίθα είναι φωτεινή
Πήγαινε πες στον νεαρό μεσσία
Τι συμβαίνει στην καρδιά
Υπάρχει μια ομίχλη από καλοκαιρινά φιλιά
Οπου έχω προσπαθήσει να διπλοπαρκάρω
Η αντιπαλότητα ήταν άγρια
Οι γυναίκες είχαν τον έλεγχο
Δεν ήταν τίποτα, ήταν μπίζνες
Αλλά άφησε άσχημο σημάδι
Εχω έρθει εδώ να επισκεφθώ ξανά
Τι συμβαίνει στην καρδιά
Στη φυλακή των χαρισματικών
Ημουν φίλος με τους φύλακες
Αρα δεν χρειάστηκε να δω από πρώτο χέρι
Τι συμβαίνει στην καρδιά
* Ενα από τα τραγούδια του νέου δίσκου
