«Δεν με ενδιαφέρει να φτιάχνω έργα που δεν προκαλούν συναισθήματα» λέει η εικαστικός Κάρα Γουόκερ, που έπειτα από δύο επιτυχημένες εκθέσεις στο Λονδίνο εντυπωσιάζει τώρα με την εγκατάστασή της στην Tate Modern. Ενα τετραώροφο σιντριβάνι που φέρει αγάλματα που συμβολίζουν θύτες και θύματα του δουλεμπορίου. Τότε που η Αμερική, η Μεγάλη Βρετανία και η Ευρώπη θησαύριζε σκλαβώνοντας ανθρώπους, πολλοί εκ των οποίων έχαναν τη ζωή τους διασχίζοντας τον Μαύρο Ατλαντικό.
Ο ρατσισμός και οι φυλετικές διακρίσεις, το φύλο, η εξουσία, η σεξουαλικότητα και η αναζήτηση της προσωπικής και συλλογικής ταυτότητας αποτελούν τις βασικές θεματικές της εικαστικού. Γεννημένη στο Στόκτον της Καλιφόρνιας το 1969, η Γουόκερ συνειδητοποίησε από πολύ μικρή ότι θα ακολουθούσε τον δρόμο της Τέχνης, όπως ο πατέρας της Λάρι Γουόκερ, ζωγράφος και καθηγητής. Η οικογένεια μετακόμισε αργότερα στη συντηρητική Τζόρτζια. Στο καινούργιο της σχολείο αποκαλούσαν τη Γουόκερ «μαϊμού» και «νέγρα», εμπειρίες πρωτόγνωρες που αρχίσαν να διαμορφώνουν την πολιτική και καλλιτεχνική της ταυτότητα.
Η Γουόκερ έγινε διάσημη ιδίως χάρη στις ασπρόμαυρες τοιχογραφίες που συνθέτει με χάρτινα κοπτικά σχέδια, φιγούρες που ξεπηδούν μέσα από εικονογραφημένα βιβλία της βικτωριανής Αγγλίας. Καρικατούρες λευκών και Αφρικανών που σχολιάζουν, στηλιτεύουν και προβληματίζουν με ιστορίες, ήθη και απάνθρωπους κανόνες από την εποχή της δουλείας, σκηνές που εκτυλίσσονται μπροστά στον επισκέπτη σχεδόν κινηματογραφικά. Η εντυπωσιακή έκθεση της Γουόκερ τo 2007 στο Whitney Museum με τίτλο «My Complement, My Enemy, My Oppressor, My Love» ήταν εκείνη που την καθιέρωσε στο καλλιτεχνικό στερέωμα με 200 κοπτικά έργα που γεννούσαν μίνι εφιάλτες.
Ενα καυστικό σιντριβάνι
Η εικαστικός πειραματίζεται διαρκώς με τα εκφραστικά της μέσα προκειμένου να αφηγηθεί τις ερεβώδεις ιστορίες της – ζωγραφίζει, κινηματογραφεί βίντεο, δημιουργεί εγκαταστάσεις, ενώ προσφάτως άρχισε να καταπιάνεται και με τη γλυπτική. Οπως τώρα με το τετραώροφο σιντριβάνι που φιλοτέχνησε για το εμβληματικό Turbine Hall που κάθε φορά παρουσιάζει πρωτότυπες δουλειές καταξιωμένων σύγχρονων καλλιτεχνών. Το Fons Americanus της Γουόκερ έρχεται να αμφισβητήσει το πώς θυμόμαστε την ιστορία μέσα από τα μνημεία που κάποτε χτίστηκαν και στέκουν ακόμα και σήμερα στον δημόσιο χώρο. Το έργο της είναι εξαιρετικά επίκαιρο αφού τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Αγγλία υπήρξαν πρόσφατα διαδηλώσεις φοιτητών, οι οποίοι διεκδικούν να καταστραφούν όλα τα μνημεία που σχετίζονται με το όνειδος της αποικιοκρατίας. Ηταν λοιπόν ένα τέτοιο μνημείο που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και για την Κάρα Γουόκερ. Περνώντας έξω από το Παλάτι του Μπάκιγχαμ μέσα σ’ ένα ταξί πηγαίνοντας προς το αεροδρόμιο είδε ξαφνικά το Victoria Memorial, ένα λευκό σιντριβάνι-μνημείο που σχεδιάστηκε το 1901 και αποκαλύφθηκε το 1911 αποτίνοντας φόρο τιμής στα επιτεύγματα της βασίλισσας Βικτωρίας (1837-1901), αυτοκράτειρας και της Ινδίας. Στο σιντριβάνι μπορεί κανείς να διακρίνει αγάλματα από μάρμαρο που προσωποποιούν τις αρετές της βασίλισσας: το «Θάρρος», τη «Δικαιοσύνη», την «Αλήθεια», τη «Μητρότητα». Τι καλύτερο λοιπόν από την ανατροπή της ίδιας της φιλοσοφίας του;
Η «Queen Vicky» είναι λοιπόν εκεί, και στο Fons Americanus. Μόνο που εδώ δεν στέκεται ηγεμονική, αλλά σπαρταριστή, γεμάτη ζωή, χαρούμενη, σχεδόν γελάει και ας έχει κάτω στα πόδια της μια ανδρική μορφή, καμπουριαστή και ζαρωμένη, τον άνδρα που εκφράζει τη «Μελαγχολία». Εκεί βρίσκεται και ο «Ανδρας που γονατίζει», μια ανδρική μορφή που σύμφωνα με την Γουόκερ αποτελεί αναφορά στον κυβερνήτη των Δυτικών Ινδιών Sir William Young, ιδιοκτήτη φυτειών ζάχαρης, όπως και δούλων από την Καραϊβική. Σε αυτό το σιντριβάνι όμως είναι εκείνος που θα γονατίσει αυτή τη φορά, που είναι ευάλωτος και μόνος. Στον αντίποδα, ο «Καπετάνιος». Η μορφή που έρχεται να ενσαρκώσει όλους εκείνους που όρθωσαν το ανάστημά τους στους λευκούς αφέντες. Οπως τους François-Dominique Toussaint L’Ouverture (1743-1803) και Marcus Garvey (1887-1940). Ο L’Ouverture ήταν ο ηγέτης στην εξέγερση της Αϊτής που οδήγησε το έθνος στην ανεξαρτητοποίησή του, ενώ ο Marcus Garvey, ηγέτης που Παναφρικανικού Κινήματος στην Αμερική, ήταν εκείνος που συνέταξε τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Νέγρων το 1920.
Κεντρική φιγούρα ωστόσο του τετραώροφου σιντριβανιού είναι μια διαφορετική Αφροδίτη, ευθεία αναφορά της Γουόκερ στο σχέδιο The Voyage of the Sable Venus from Angola to the West Indies του βρετανού εικονογράφου Thomas Stothard, ο οποίος παρουσίαζε μια αφρικανή γυναίκα να στέκεται μέσα σε ένα κοχύλι, να αναδύεται από τον αφρό της θάλασσας. Μια μαύρη θεά που περιστοιχιζόταν όμως από λευκούς αγγέλους και από τον Τρίτωνα, αγγελιοφόρο της θάλασσας, ο οποίος κρατούσε θριαμβευτικά τη βρετανική σημαία…
Με το Fons Americanus, που μοιάζει σαν να ξεφύτρωσε σαν δέντρο μέσα από τα έγκατα του βρετανικού εδάφους, η Γουόκερ διανέμει ξανά τους ρόλους καλώντας το κοινό να επαγρυπνεί για τους επικίνδυνους απόηχους μιας εποχής που δεν μοιάζει και τόσο ξένη.
